ΟΙ ΔΥΟ ΜΑΥΡΙΤΑΝΙΚΕΣ ΚΡΗΝΕΣ

ΟΙ ΔΥΟ ΜΑΥΡΙΤΑΝΙΚΕΣ ΚΡΗΝΕΣ

Οι κρήνες των Τζαμιών χρησίμευαν για το τελετουργικό πλύσιμο μερών του σώματος των πιστών πριν μπουν στο ναό για προσευχή.
Στην Κω έχουμε (είχαμε) δύο κρήνες θρησκευτικού χαρακτήρα, μαυριτανικής τεχνοτροπίας. Η μία στο ΤΖΑΜΙ DEFTERDAR ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, και η δεύτερη στο Τζαμί του Γαζί Χασάν Πασά στην πλατεία της Λότζιας, όπου βρίσκεται και Ο ΠΛΑΤΑΝΟΣ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ.

το τζαμί defterdar και η κρήνη δεξιά

το τζαμί Γενί Χασάν Πασά (της Λότζιας) και η κρήνη με τον Πλάτανο δεξιά της

Και στις δύο περιπτώσεις, πρόκειται για περίοπτες μαρμάρινες κατασκευές, εξαγωνικής κάτοψης και καλύπτονται με θόλο.

στην πλ. Ελευθερίας

στην πλ. Λότζιας (Πλατάνου)

Οι κρήνες δεν μνημονεύονται στις περιγραφές των παλαιότερων περιηγητών, οι οποίοι αναφέρουν απλώς την κεντρική πλατεία της πόλης, χωρίς να επεκτείνονται σε εκτενείς περιγραφές για τον πλάτανο, όπως κάνουν οι μεταγενέστεροι.
Πρώτος αναφέρθηκε στην κρήνη του Γαζί Χασάν Πασά, ο V. G. Barskij κατά την περιήγησή του στην Ανατολή από το 1723 ως το 1747. Σε περιγραφή του μεγάλου πλατάνου που βρισκόταν στον μέσον της αγοράς της περιτειχισμένης πόλης, γράφει γι'αυτήν....: "Όπως οι κάτοικοι υποστηρίζουν, ο πλάτανος είναι πολύ παλιός.Δεξιά του υπάρχει μια ξύλινη κρήνη με σκεπή επικαλυμμένη με κασσίτερο, η οποία στηρίζεται πάνω σε 12 κολόνες. Το νερό ρέει από δώδεκα βρύσες και το παίρνουν από δω οι κάτοικοι, ενώ οι Αγαρηνοί πλένουν μ'αυτό τα χέρια και τα πόδια τους πηγαίνοντας να προσευχηθούν στα Τζαμιά τους..."

Στο τζαμί ξεχωρίζουν η δεκατετράπλευρη μουσουλμανική κρήνη μαυριτανικής τεχνοτροπίας από λευκό μάρμαρο, όπου οι πιστοί έπλεναν τα πόδια τους πριν εισέλθουν στο εσωτερικό του, Πηγή: www.greekguide.com

Ακολουθούν απλές αναφορές στην κρήνη (ως πηγή) από τους περιηγητές M.G.F.A  Choiseul Gouffier το 1782, Jacob Ludwig Salomon Bartholdy το 1807, Charles F.M. Texier το 1862-ο οποίος τη χαρακτηρίζει ως Μαυριτανική πηγή, και ο L. Auge de Lassus το 1880.

Ενδιαφέρουσα είναι μια σύγκριση των χαρακτικών που απεικονίζουν τον πλάτανο, και κατ' επέκταση την κρήνη, για να παρακολουθήσει κανείς τις διαδοχικές της μεταμορφώσεις μέσα στον χρόνο. Ενδεχομένως, τα συμπεράσματα να μην είναι αξιόπιστα, εφόσον παρατηρούνται αντιγραφές των χαρακτικών. Για παράδειγμα, ενώ η κρήνη απεικονίζεται για πρώτη φορά το 1843 με θόλο, σε μεταγενέστερα χαρακτικά επανεμφανίζεται με την αρχική της οξυκόρυφη στέγη.
Ο Ι.Ε. Ζαρράφτης την περιγράφει το 1916, ως Μαυριτανική Κρήνη.

Στην Πλατεία Ελευθερίας, έξω από το τέμενος defterdar, ανάμεσα στις δύο καφετέριες υπάρχει κυκλική επτάπλευρη κρήνη μαυριτανικής τεχνοτροπίας (μοιάζει πολύ με την κρήνη του Τζαμιού της Λότζιας στην Πλατεία Πλατάνου) από λευκό μάρμαρο επίσης, που καλύπτεται με θόλο στηριζόμενο σε έξι τόξα, τα οποία βαίνουν σε ισάριθμους κίονες σε δεύτερη χρήση.

Οι δημόσιες κρήνες για την υδροδότηση των κατοίκων διέθεταν τουλάχιστον δύο αψιδώματα, συνήθως οξυκόρυφα, με εντοιχισμένες μαρμάρινες πλάκες όπου ήταν τοποθετημένοι οι κρουνοί τους. Οι όρθιες μαρμάρινες πλάκες ήταν διακοσμημένες με ανάγλυφα φυτικά θέματα. Στο συγκεκριμένο τζαμί της Λότζιας ξεχωρίζουν η δεκατετράπλευρη μουσουλμανική κρήνη από λευκό μάρμαρο που καλύπτεται με θόλο στηριζόμενο σε εφτά τόξα, τα οποία βαίνουν σε ισάριθμους κίονες σε δεύτερη χρήση.

Ο Ζαρράφτης επίσης λέει πως σ' αυτήν την κρήνη υπήρχαν δεκατέσσερις κρουνοί που άρδευαν την πόλη με νερό που ερχόταν από τη Βουρίννα. Δυτικά της Μαυριτανικής κρήνης στέκει αρχαία μαρμάρινη κολόνα με κορινθιακό κιονόκρανο. Επίσης, γύρω από την κρήνη υπάρχουν διάφορα αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη.

*Με το σεισμό των 6.6 Ρίχτερ της 21ης Ιουλίου 2017, τα δύο μνημεία μαζί με τα τζαμιά τους υπέστησαν ανείπωτες ζημιές.Για καθαρά ιστορικούς και καταγραφικούς λόγους, και όχι καταστροφολογικούς, παραθέτω δυο φωτογραφίες (και μόνο) με τη ζημιά που υπέστησαν τα δυο μνημεία με την ευχή γρήγορα-αλλά όχι πρόχειρα-να αποκατασταθούν πλήρως οι ζημιές.

Στο τζαμί ξεχωρίζουν η δεκατετράπλευρη μουσουλμανική κρήνη μαυριτανικής τεχνοτροπίας από λευκό μάρμαρο, όπου οι πιστοί έπλεναν τα πόδια τους πριν εισέλθουν στο εσωτερικό του, Πηγή: www.greekguide.c

Η κατεστραμμένη κρήνη του Defterdar στην τωρινή της θέση απέναντι από τα γραφεία της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας

Σχετικές Αναρτήσεις:ΤΟ ΤΖΑΜΙ DEFTERDAR ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
Ο ΠΛΑΤΑΝΟΣ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ
Πηγή: Έργα διαχείρισης υδατικων πόρων στην Κω-Ιουλίας Κ. Παπαευτυχίου (Κωακά-Τόμος Θ'-σελίδα 257-259), Ιστορία της Νήσου Κω-Β. Χατζηβασιλείου
Φωτογραφίες: Sophia Karagianni

ΤΕΛΕΤΗ ΑΠΑΓΓΕΛΙΑΣ ΤΟΥ ΟΡΚΟΥ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ, ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ

ΤΕΛΕΤΗ ΑΠΑΓΓΕΛΙΑΣ ΤΟΥ ΟΡΚΟΥ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ, ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ

Στον ιερό αρχαιολογικό χώρο του Ασκληπιείου, παρευρέθηκα ανάμεσα σε δεκάδες ντόπιους και ξένους επισκέπτες, για να παρακολουθήσουμε την τελετή απαγγελίας του όρκου του Ιπποκράτη από τον Χορευτικό Καλλιτεχνικό Μορφωτικό Σύλλογο ΧοροΚώς.

Η δημιουργική ομάδα του Συλλόγου ΧοροΚώς, με υπεύθυνο τον κ. Πέτρο Μαστόρο, ασχολείται με την Τελετή Απαγγελίας του Ιπποκρατικού Όρκου από το 2010, όταν της ανατέθηκε από το Δήμο της Κω η παρουσίασή της. Από τότε μέχρι σήμερα, αφού αναμόρφωσε το δρώμενο, το έχει παρουσιάσει τόσο όπου της ζητήθηκε από το Δήμο της Κω (σε συνέδρια, επίσημους προσκεκλημένους και καλλιτεχνικές διοργανώσεις) όσο και σε σχολεία του νησιού μας. 

Η έναρξη του δρώμενου γίνεται με καλωσόρισμα και σύντομη παρουσίαση όσων θα παρακολουθήσουν, έτσι ώστε οι θεατές να προετοιμαστούν και να δημιουργηθεί το κατάλληλο κλίμα. Ακολουθεί πομπή της ομάδας των ερμηνευτών στην κλίμακα από το ανώτερο άνδηρο του χώρου μέχρι το βωμό του Ασκληπιού. 

Στην τελετή συμμετέχουν: ένας ορκιζόμενος (αυτός που θεωρητικά έχει ολοκληρώσει τη μαθητεία του και θα απαγγείλει τον όρκο),  δύο Ασκληπιάδες (ιατροί - ιερείς), ο Αρχιερέας του Ασκληπιού, κοπέλες - ιέρειες που πλαισιώνουν την τελετή (μεταξύ αυτών και δύο πρωθιέρειες), ένα αγόρι που φέρει κάνιστρο (πλεκτό καλάθι με προσφορές καρπών προς τους θεούς) και μουσικοί (συνοδεύουν το δρώμενο με φλογέρες και τύμπανο.

Οι ερμηνευτές παρατάσσονται γύρω από τα ερείπια του βωμού του Ασκληπιού και μετά από μία επίκληση των πρωθιερειών προς τους θεούς του χώρου γίνεται η απαγγελία του Ιπποκρατικού Όρκου. Τον Όρκο απαγγέλει ο ερμηνευτής στα αρχαία ελληνικά, με υψωμένα τα χέρια (στάση στην οποία συνήθιζαν να προσεύχονται οι αρχαίοι Έλληνες), ενώ οι δύο Ασκληπιάδες κρατούν μπροστά του το κείμενο. Μόλις ολοκληρωθεί η απαγγελία, ο Αρχιερέας του Ασκληπιού στεφανώνει τον ορκιζόμενο (μία συμβολική κίνηση περάσματος στον ιατρικό κλάδο). 

Το τελετουργικό ολοκληρώνεται με ένα δρώμενο προσφοράς στους θεούς : οι κοπέλες - ιέρειες παίρνουν καρπούς από το κάνιστρο και τις ρίχνουν σε έναν τρίποδα που συμβολίζει τη φωτιά του βωμού (στοιχείο που παραπέμπει σε τελετουργικό θυσίας). Η ομάδα των ερμηνευτών παρατάσσεται με πλάτη προς το ναό του Απόλλωνα για μια μικρή υπόκλιση και φωτογράφιση και αποχωρεί στοιχισμένη, βαδίζοντας ρυθμικά υπό τους ήχους του τυμπάνου, προς το χαμηλότερο άνδηρο και την έξοδο από το χώρο.

ο όρκος στα αρχαία Ελληνικά.
Ὄμνυμι Ἀπόλλωνα ἰητρὸν, καὶ Ἀσκληπιὸν, καὶ Ὑγείαν, καὶ Πανάκειαν, καὶ θεοὺς πάντας τε καὶ πάσας, ἵστορας ποιεύμενος, ἐπιτελέα ποιήσειν κατὰ δύναμιν καὶ κρίσιν ἐμὴν ὅρκον τόνδε καὶ ξυγγραφὴν τήνδε. 
Ἡγήσασθαι μὲν τὸν διδάξαντά με τὴν τέχνην ταύτην ἴσα γενέτῃσιν ἐμοῖσι, καὶ βίου κοινώσασθαι, καὶ χρεῶν χρηίζοντι μετάδοσιν ποιήσασθαι, καὶ γένος τὸ ἐξ ωὐτέου ἀδελφοῖς ἴσον ἐπικρινέειν ἄῤῥεσι, καὶ διδάξειν τὴν τέχνην ταύτην, ἢν χρηίζωσι μανθάνειν, ἄνευ μισθοῦ καὶ ξυγγραφῆς, παραγγελίης τε καὶ ἀκροήσιος καὶ τῆς λοιπῆς ἁπάσης μαθήσιος μετάδοσιν ποιήσασθαι υἱοῖσί τε ἐμοῖσι, καὶ τοῖσι τοῦ ἐμὲ διδάξαντος, καὶ μαθηταῖσι συγγεγραμμένοισί τε καὶ ὡρκισμένοις νόμῳ ἰητρικῷ, ἄλλῳ δὲ οὐδενί. Διαιτήμασί τε χρήσομαι ἐπ' ὠφελείῃ καμνόντων κατὰ δύναμιν καὶ κρίσιν ἐμὴν, ἐπὶ δηλήσει δὲ καὶ ἀδικίῃ εἴρξειν.

Οὐ δώσω δὲ οὐδὲ φάρμακον οὐδενὶ αἰτηθεὶς θανάσιμον, οὐδὲ ὑφηγήσομαι ξυμβουλίην τοιήνδε. Ὁμοίως δὲ οὐδὲ γυναικὶ πεσσὸν φθόριον δώσω. Ἁγνῶς δὲ καὶ ὁσίως διατηρήσω βίον τὸν ἐμὸν καὶ τέχνην τὴν ἐμήν. 
Οὐ τεμέω δὲ οὐδὲ μὴν λιθιῶντας, ἐκχωρήσω δὲ ἐργάτῃσιν ἀνδράσι πρήξιος τῆσδε. 
Ἐς οἰκίας δὲ ὁκόσας ἂν ἐσίω, ἐσελεύσομαι ἐπ' ὠφελείῃ καμνόντων, ἐκτὸς ἐὼν πάσης ἀδικίης ἑκουσίης καὶ φθορίης, τῆς τε ἄλλης καὶ ἀφροδισίων ἔργων ἐπί τε γυναικείων σωμάτων καὶ ἀνδρῴων, ἐλευθέρων τε καὶ δούλων. 
Ἃ δ' ἂν ἐν θεραπείῃ ἢ ἴδω, ἢ ἀκούσω, ἢ καὶ ἄνευ θεραπηίης κατὰ βίον ἀνθρώπων, ἃ μὴ χρή ποτε ἐκλαλέεσθαι ἔξω, σιγήσομαι, ἄῤῥητα ἡγεύμενος εἶναι τὰ τοιαῦτα. Ὅρκον μὲν οὖν μοι τόνδε ἐπιτελέα ποιέοντι, καὶ μὴ ξυγχέοντι, εἴη ἐπαύρασθαι καὶ βίου καὶ τέχνης δοξαζομένῳ παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις ἐς τὸν αἰεὶ χρόνον. παραβαίνοντι δὲ καὶ ἐπιορκοῦντι, τἀναντία τουτέων.

Απόδοση στα νέα ελληνικά 
Ορκίζομαι στο θεό Απόλλωνα τον ιατρό και στο θεό Ασκληπιό και στην Υγεία και στην Πανάκεια και επικαλούμενος τη μαρτυρία όλων των θεών ότι θα εκτελέσω κατά τη δύναμη και την κρίση μου τον όρκο αυτόν και τη συμφωνία αυτή. 
Να θεωρώ τον διδάσκαλό μου της ιατρικής τέχνης ίσο με τους γονείς μου και την κοινωνό του βίου μου. Και όταν χρειάζεται χρήματα να μοιράζομαι μαζί του τα δικά μου. Να θεωρώ την οικογένειά του αδέλφια μου και να τους διδάσκω αυτήν την τέχνη αν θέλουν να την μάθουν χωρίς δίδακτρα ή άλλη συμφωνία. 
Να μεταδίδω τους κανόνες ηθικής, την προφορική διδασκαλία και όλες τις άλλες ιατρικές γνώσεις στους γιους μου, στους γιους του δασκάλου μου και στους εγγεγραμμένους μαθητές που πήραν τον ιατρικό όρκο, αλλά σε κανέναν άλλο. 

Θα χρησιμοποιώ τη θεραπεία για να βοηθήσω τους ασθενείς κατά τη δύναμη και την κρίση μου, αλλά ποτέ για να βλάψω ή να αδικήσω. Ούτε θα δίνω θανατηφόρο φάρμακο σε κάποιον που θα μου το ζητήσει, ούτε θα του κάνω μια τέτοια υπόδειξη. 
Παρομοίως, δεν θα εμπιστευτώ σε έγκυο μέσο που προκαλεί έκτρωση. Θα διατηρώ αγνή και άσπιλη και τη ζωή και την τέχνη μου. Δεν θα χρησιμοποιώ νυστέρι ούτε σε αυτούς που πάσχουν από λιθίαση, αλλά θα παραχωρώ την εργασία αυτή στους ειδικούς της τέχνης. 
Σε όσα σπίτια πηγαίνω, θα μπαίνω για να βοηθήσω τους ασθενείς και θα απέχω από οποιαδήποτε εσκεμμένη βλάβη και φθορά, και ιδίως από γενετήσιες πράξεις με άνδρες και γυναίκες, ελεύθερους και δούλους. Και όσα τυχόν βλέπω ή ακούω κατά τη διάρκεια της θεραπείας ή και πέρα από τις επαγγελματικές μου ασχολίες στην καθημερινή μου ζωή, αυτά που δεν πρέπει να μαθευτούν παραέξω δεν θα τα κοινοποιώ, θεωρώντας τα θέματα αυτά μυστικά. Αν τηρώ τον όρκο αυτό και δεν τον παραβώ, ας χαίρω πάντοτε υπολήψεως ανάμεσα στους ανθρώπους για τη ζωή και για την τέχνη μου. Αν όμως τον παραβώ και επιορκήσω, ας πάθω τα αντίθετα.

Αξίζει να σημειωθεί πως η ομάδα προσφέρει τις υπηρεσίες της οικειοθελώς και χωρίς καμία αμοιβή στο πλαίσιο των Ιπποκρατείων και όποτε ζητηθεί και, επίσης, όποιος ενδιαφέρεται να συμμετέχει, μπορεί εύκολα να το κάνει μετά από μια μικρή εκπαίδευση.
Η ομάδα ΧοροΚώς ασχολείται, όπως προείπα, με την τελετή απαγγελίας του όρκου από το 2010.Θα ήταν μεγάλη παράλειψη από μέρους μου να μην αναφέρω ότι η τελετή απαγγελίας (ή αναπαράσταση του Όρκου του Ιπποκράτη, όπως-λανθασμένα-αναφέρεται) καθιερώθηκε στον ιερό χώρο του Ασκληπιείου από το 1962 και πολλοί ασχολήθηκαν και συμμετείχαν στη διοργάνωση και διεξαγωγή της τελετής. Η πιο χαρακτηριστική παρουσία, που-κατά την γνώμη μου-έχει ταυτιστεί με τον Ιπποκράτη και τον Όρκο του, είναι του Μηνά Χατζηαντωνίου, ο οποίος εδώ και 35 χρόνια διοργανώνει "τελετές" και μέσω του Πνευματικού Κέντρου αλλά και της ΔΡ.Ε.Π.ΠΟ "Φαιναρέτη". Θα παραθέσω κάποιες παλαιότερες φωτογραφίες -κάποιες είναι τραβηγμένες ως και 25 χρόνια πριν-με τελετές του Όρκου του Ιπποκράτη στο Ασκληπιείο και τον Πλάτανο του Ιπποκράτη και δεσμεύομαι για μια καινούρια ανάρτηση για την τελετή του Όρκου του κ. Χατζηαντωνίου, καθώς υπάρχουν και αρκετές διαφορές στο τελετουργικό της εκδήλωσης. 

από τελετή στο Ασκληπιείο τη δεκαετία του '90

από τελετή με το Μηνά Χατζηαντωνίου προς τιμήν του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας Κάρολου Παπούλια to 2006

φωτος από τελετές απαγγελίας του Όρκου στο Ασκληπιείο και τον Πλάτανο του Ιπποκράτη στο πλαίσιο των Ιπποκρατείων 2009 και 2010, Διακρίνονται ο Μηνάς Χατζηαντωνίου, ο Αλκιβιάδης Χατζηνικολάου, ο Μιχάλης Σβύνος κ.ά

Πηγή: ΧΟΡΟΚΩΣ 
WIKIPEDIA
Ο όρκος του Ιπποκράτη αναβιώνει στην Κω
Σχετικές αναρτήσεις: ΤΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΤΗΣ ΚΩ
ΕΠΙΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ, ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΚΩ

Φωτογραφίες: Sophia Karagianni