ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΚΟΥΒΟΥΚΛΙΑΝΗ (ΕΝΟΡΙΑΚΟΣ ΝΑΟΣ ΖΙΑΣ)

ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΚΟΥΒΟΥΚΛΙΑΝΗ (ΕΝΟΡΙΑΚΟΣ ΝΑΟΣ ΖΙΑΣ)

Στις αρχές του 19ου αιώνα ο ναός της Υπεραγίας Θεοτόκου των Σπονδών απαντά στους Κώδικες της Μητρόπολης Κω ως "Εκκλησία της Υπεραγίας Θεοτόκου του Κουβούκλη" ή "το Κουβούκλη". Το καθολικό δηλαδή της Ιεράς Μονής των Σπονδών είχε αρχίσει ήδη να χρησιμοποιείται ως ενοριακός ναός της συνοικίας που αργότερα θα ονομασθεί Ζια. Στους Κώδικες απαντά επίσης ως "Παναγία Κουβουκλιείου" και "Παναγία Κουβουκλιανή".

Οι ντόπιοι την ονομάζουν συνήθως "Το Κουβούκλι" και παλιότερα με το όνομα αυτό εννοούσαν όλη τη συνοικία.
Η ονομασία "Το Κουβούκλη" κατά τον Ε. Καρπάθιο προήλθε από κάποιο οφφικιάλιο (Αξιωματούχο) στο Ασφενδιού, που είχε τιμηθεί με το οφφίκιο του Κουβούκλη. Κουβούκλης ήταν ο οφφικιάλιος που βάσταζε τη ράβδο του Αρχιερέως.

Οι ονομασίες "Κουβούκλιον", "Κουβούκλι", "Κουβουκλιανή" μας οδηγούν στη σκέψη ότι η προσωνυμία του ναού μπορεί να προέρχεται από το Θόλο της Εκκλησίας. Κουβούκλιον (από το λατιν. cubiculum=κοιτώνας) σημαίνει εκτός των άλλων και μικρό θόλο που στηρίζεται σε λεπτούς κίονες. Άλλωστε είναι η μοναδική εκκλησία της περιοχής, που έχει τέτοιο θόλο. Ο μόνος σωζόμενος εγγεγραμμένος Ναός της Κω.

Στον Κώδικα Β' της Μητροπόλεως Κω (σελ.65) αναφέρεται  το 1804 ο αιδεσιμώτατος παπά κυρ Αντώνιος και Επίτροπος της Εκκλησίας.
Πριν απ'αυτόν Επίτροπος της Εκκλησίας του κουβούκλη ήταν ο πενθερός του "παπα Θοδωρής".
Από το 1804-1815 επιτροπεύει ο "Παπα κυρ Ιωάννης και Επίτροπος".
Στο πρακτικό του 1815 αναφέρονται και περιοσιακά στοιχεία της Εκκλησίας του Κουβούκλη΅Γρόσια 205 και Κατάστιχον, πολυέλαιος προύτζινος δωδεκάφωτος, τρία κανδήλια αργυρά, δύο δισκοπότηρα, άμφια κλπ.

Φαίνεται ότι πριν το 1800 η Παναγία "κουβούκλη" ήταν ήδη ενοριακός ναός.
Γράφει ο Ε. Καρπάθιος ότι το 1860 μνημονεύεται ως ενορία.Κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, η Παναγία η Κουβουκλιανή απέκτησε λίγα ακίνητα από δωρεές και αφιερώματα πιστών.Στη δεκαετία 1889-1899 η Παναγία η Κουβουκλιανή φέρεται να έχει έσοδα από εξόφληση ομολόγων 14 ενοριτών και άλλων Ασφενδιανών. εισπράξεις από ομόλογα σημειώνονται και το 1900 και αργότερα.
Από τον κώδικα Λ' παίρνουμε την πληροφορία ότι το Νοέμβριο του 1902 αγοράστηκε και τοποθετήθηκε καμπάνα στο Ναό. Το 1900 ο Ναός της Κουβουκλιανής έχει μεταξύ των περιουσιακών του στοιχείων και καφενείο. Το 1902 ο Μητροπολίτης Ιωακείμ με επιστολή του προς τον καϊμακάμη Κω ζητεί να του χορηγηθεί άδεια για επισκευή του Ιερού Ναού Κουβουκλίου.

η βρύση έξω από την Εκκλησία

 Το 1917 ο Μητροπολίτης Αγαθάγγελος ζητεί κυβερνητική άδεια μέσω του Δημάρχου Κω για επισκευή, αλλά πρόκειται μάλλον για επέκταση. Πράγματι το επόμενο έτος προστέθηκε στο δυτικό τμήμα ο νάρθηκας, αλλά η επιγραφή"ΟΙΚΟΔΟΜΗΘΗ ΕΝ ΕΤΕΙ 1919" που κακώς τοποθετήθηκε πάνω από τη βορεινή θύρα του κυρίως ναού, προκαλεί απορίες και σύγχυση στους επισκέπτες Οι διαρρυθμίσεις που έγιναν στο εσωτερικό του κυρίως ναού και οι μεγεθύνσεις στα παράθυρα του θόλου αλλοίωσαν κάπως το ιερό μνημείο, διατηρήθηκε όμως η όψη του βυζαντινού ρυθμού.

Η Εκκλησία φέρεται να προσφέρει κατά καιρούς βοηθήματα για φιλανθρωπικούς σκοπούς και εθνικές ανάγκες. Αξιοσημείωτη είναι η συνεργασία και η αλληλοβοήθεια μεταξύ των ενοριών. Στα κατάστιχα του Ναού εμφανίζονται ακτά καιρούς έσοδα από ενοίκια καφενείου, χωραφιού και κηπουλιού.





  
Στην Παναγία Κουβουκλίου εφημέρευε από τις αρχές του 20ου αιώνα ο παπα Ιωακείμ Παπαγγελής. Μετά την παραίτησή του το 1935 λόγω ασθενείας και γήρατος έμεινε η εκκλησία κλειστή. Αντικαταστάτης δεν υπήρχε, αφού οι ιταλοί απαγόρευαν τις χειροτονίες ιερέων. Μεσολάβησαν οι ενορίτες και δόθηκε άδεια στον παπα Ιωάννη Καμπούρη , από την Κέφαλο, να ιερουργεί για έναν χρόνο. Το μισθό, 50 φράγκα, κατέβαλαν οι ενορίτες.

Στην Παναγία την Κουβουκλιανή υπάγονταν σπουδαία βυζαντινά και μεταβυζαντινά ξωκκλήσια για τη συντήρηση των οποίων έπρεπε να φροντίζει (π.χ το ναϋδριο της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στην Κορυφή του Δίκαιου, το παρεκκλήσι των Εισοδίων στην Κεφαλόβρυση, και την Παναγία την Κυπαρισσιώτισσα)

(φωτογραφίες: Sophia Karagianni, πηγή κειμένου για περισσότερες λεπτομέρειες "Το Ασφενδιού της Κω"-Μ.Κιαπόκα, σελίδα 114)