Ο ΜΥΛΟΣ ΤΟΥ ΤΕΛ(Λ)Η

Ο ΜΥΛΟΣ ΤΟΥ ΤΕΛ(Λ)Η

Μετά τη λίμνη του Πυλίου, στη διασταύρωση για Μαρμάρι, πάνω στον επαρχιακό δρόμο Κω-χωριά, ακριβώς απέναντι από την εκκλησία των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, βρίσκεται ο Μύλος του Τελή.

Είναι ένας από τους πιο κεντρικούς μύλους που σώζονται (μεν) σε ετοιμόρροπη κατάσταση (δε)-καθώς έχει ανοίξει κατακόρυφα σε δυο πλευρές, στην πρόσοψη και στο πλάι.

Η ιστορία του χάνεται στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και το χρονικό της ανέγερσης, όπως το φέρει η προφορική παράδοση από γιαγιά σε γιαγιά, μεταποιήθηκε σε θρύλο κωμικοτραγικού περιεχομένου. Ήτανε, λέει το πανηγύρι των Αγίων Πέτρου και Παύλου και ένας εύσωμος Ρωμιός χόρευε τον "γκαρσιλαμά" του ανάμεσα σε πλήθος προσκυνητών.

Τότε, έφτασαν τρεις έφιπποι αστυνομικοί Τούρκοι και στάθηκαν να θαυμάσουν το χορευτή. όταν τέλειωσαν τα "στροβιλίσματά" του, τον κάλεσαν και του είπαν: "Μπρε Γκιαούρ, άμα βγάλεις όλα σου τα ρούχα και ξαναχορέψεις μπροστά σε όλους, θα πάρεις μπαξίς αυτό το άλογο". Ο πάμπτωχος νέος δεν έχασε ευκαιρία. Εν ριπή οφθαλμού πέταξε ό,τι φορούσε και συνέχισε εν αδαμιαία περιβολή το "επταχαβασί" του. Το απαράδεκτο-για την εποχή εκείνη-θέαμα του γυμνού σώματος διέλυσε τον κόσμο των προσκυνητών, γυναίκες και παιδιά έφυγαν εμβρόντητοι. Το ίδιο και οι Τούρκοι καβαλάρηδες πάνω στα άλογά τους χωρίς στοιχειώδη ευθιξία για την προσβολή της δημοσίας αιδούς.

Με την ολοκλήρωση του χορού, ο Τούρκος αστυνομικός κατέβηκε από το άλογο και το παρέδωσε με όλη του την εξάρτηση (το πολυτελές χρυσοκέντητο δερμάτινο σάγμα, σέλα, χαλινάρια κλπ), λέγοντάς του "Είσαι μπρε Γκιαούρ Τελής (ανόητος, τρελός)..."  

Ο νεαρός πούλησε το άλογο και έχτισε το μύλο που από τότε βαπτίστηκε ο Μύλος του Τελή. Διαδοχικά, μέσα από τα χρόνια, ο μύλος άλλαξε πολλούς ιδιοκτήτες, και στη δκαετία του '50 που γύριζε ακόμη ανήκε στους Χατζημιχάλη-Χατζηδημήτρη.

Είναι προφανές ότι αν δε συντηρηθεί δεν θα αντέξει όρθιος για πολύ καιρό ακόμη, παρ' όλο που στο εσωτερικό του υπάρχει και μεγάλο μέλος της ξυλείας του ανεμόμυλου. Οροφή δεν υπάρχει πια, και ξύλα και πέτρες κυριολεκτικά ισορροπούν από μια "κλωστή".

Πέρα όμως από την προφορική παράδοση, υπάρχει η περίπτωση απλά ο Μύλος να ανήκε σε κάποιον με το όνομα Τελ(λ)ής. Επειδή το τοπωνύμιο "του Τελλή" υπάρχει σε αρκετές περιοχές της Κω, βλ. Άγιος Γεώργιος του Τελλή, αλλά και στο Πυλί, τον Ασώματο και την Αντιμάχεια, ενδέχεται ετυμολογικά να προέρχεται από: Του Τ-τελ-λή-Δεληγιάννης-Δελήγιαννης-Δελής που χρησιμεύει ως πρώτο συνθετικό σε πολλά οικογενειακά ονόματα< deli τουρκ.λέξη=τρελός, ανόητος.
Ερευνώντας πάντως στην περιοχή για τον ιδιοκτήτη, συμπέρανα ότι η οικογένεια των Τελλήδων μάλλον υπάρχει ακόμη, καθώς η απάντηση που πήρα στις ερωτήσεις μου είναι "Κι εσύ γιατί τον γυρεύεις τον ιδιοκτήτη? Εσύ Τελλήδαινα δεν μοιάζεις.."

Πηγή: Μιχάλη Ευστ. Σκανδαλίδη-Τοπωνυμικά και Ονοματικά της Νήσου Κω
Θανάση Η. Γιωργαλλή-Κωακές Καταγραφές από το χθες (σ. 24-25 "Οι Ανεμόμυλοι της Κω")
Κείμενο, Φωτογραφίες: Sophia Karagianni