Η ΚΑΝΔΕΛΙΟΥΣΣΑ ΚΙ Ο ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ

Η ΚΑΝΔΕΛΙΟΥΣΣΑ ΚΙ Ο ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ

Δύο κανόνες είχα στο blog μου. Να γράφω για το νησί της Κω και να χρησιμοποιώ δικές μου και μόνο δικές μου φωτογραφίες. Για μια φορά θα παραβώ και τους δυο κανόνες για κάτι ιδιαιτέρως ξεχωριστό.

Αποφάσισα να φωτογραφίσω τους Φάρους της Δωδεκανήσου. Σύμφωνα με τη λίστα Παραδοσιακών Ελληνικών Φάρων υπάρχουν πέντε φάροι στα Δωδεκάνησα, δύο στη Ρόδο, κι από ένας στην Καλόλιμνο, στην Κανδελιούσσα και στη Στρογγυλή Μεγίστης.

Η Κανδελιούσσα

Ίσα που διακρίνεται ο φάρος δεξιά

Ενώ το λέγαμε από πέρυσι με την ομάδα των πεζοπόρων να επιχειρήσουμε ένα ταξιδάκι στην Κανδελιούσσα, δεν βρίσκαμε τον τρόπο, μέχρι που εντελώς συγκυριακά ο καπετάνιος Γιάννης Μαστόρος δέχτηκε να μας πάει με το Kamari Boats.

Μέχρι τότε η Κανδελιούσσα ήταν για μας μια βραχονησίδα που είχε έναν φάρο. Τίποτε άλλο. Καλά καλά δεν μπορούσαμε να πούμε το όνομά της, άλλοι την έλεγαν Καντιλιούσα, Καντελέουσα, Καντηλιούσσα κ.ά πολλά.

Ορίσαμε ημερομηνία στις 9 του Οκτώβρη κι αρχίσαμε να ψάχνουμε πληροφορίες για να γνωρίσουμε καλύτερα το μέρος που θα επισκεπτόμασταν. Ελάχιστες οι πληροφορίες που καταφέραμε να συγκεντρώσουμε, αλλά περισσότερες απ’ότι θα μπορούσαμε να φανταστούμε για μια βραχονησίδα.

Ο Γιάννης Σκουλάς στο blog του ανέφερε με πόση δυσκολία έδεσαν στο νησί και συνολικά όλη του η περιγραφή ήταν αποτρεπτική για μας. Σημειώνει χαρακτηριστικά για το νησί και το φάρο του: " Απολύτως εγκαταλελλειμένο. Πόρτες σπασμένες, η κυκλική βεράντα του κλωβού σάπια, κόντεψα να γκρεμοτσακιστώ. Μόνο κατσίκια ζουν στο ξερονήσι και κάποια ήρθαν να πεθάνουν στο προαύλιο του φάρου. Σήψη παντού. Και οι γλάροι πετάνε κατά δεκάδες γύρω μου κρώζωντας, διαμαρτυρόμενοι που τους αμφισβητώ την κυριαρχία. Η τζαμαρία του κλωβού σπασμένη κι αυτή. Αλλά το φωτοκύτταρο έδωσε στην ώρα του τη σωστή εντολή κι η μικρή σουηδική λάμπα Aga άναψε".

Η πραγματικότητα ήταν κάπως καλύτερη. Στο νησί υπάρχει μια μικρή προβλήτα και δέσαμε σχετικά εύκολα καθώς ο άνεμος ήταν με το μέρος μας.

Ένας μεγάλος βράχος γύρω γύρω το νησί, με κατακόρυφες σχισμές, σπηλιές, και ενδιαφέρουσες προεξοχές στα βράχια, στις οποίες, μετά από έρευνα, μάθαμε ότι άραζαν τα υποβρύχια στο Β' παγκόσμιο πόλεμο.

Με οδηγό το google earth και την έρευνα που είχαμε κάνει, εύκολα προσανατολιστήκαμε για να ξεκινήσουμε την πεζοπορία μας για το Φάρο. Είχαμε υπολογίσει μισή ώρα "δρόμο". Από τη στιγμή που αποβιβαστήκαμε από το σκάφος μας, υπήρξε κεραυνοβόλος έρωτας με το μέρος. 51 άτομα ταξιδέψαμε ως τη βραχονησίδα με 4-5 μποφόρ. Μας πήρε 2 ώρες περίπου από το Καμάρι της Κεφάλου για να φτάσουμε.

οδηγός μας το google earth

το KamariBoats άραξε στην Κανδελιούσσα

Η πεζοπορία ξεκίνησε για τους 51 τολμηρούς και τα συναισθήματα ήταν ποικίλα καθώς οι μόνοι κάτοικοι εδώ και δεκαετίες φαίνεται να είναι τα κουνέλια και τα σαλιγκάρια.

Στο ένα τρίτο της διαδρομής συναντήσαμε ένα κτίσμα, εγκαταλελειμμένο κι αυτό αλλά καλοδιατηρημένο, μάλλον το σπίτι που φιλοξενούσε τους φαροφύλακες, αρκετά ευρύχωρο, με δύο ξεχωριστές εισόδους.

Ένα ακόμη μικρότερο και μάλλον παλαιότερο-μοιάζει ιταλικό- κτίσμα, λίγο πιο δίπλα, στενό, σαν παρατηρητήριο, φιλοξενούσε το φούρνο. Σημάδια παντού, αναμνηστικά, απ' όποιον πέρασε από κει, ανεξίτηλα στις πέτρες και τους τοίχους.

P.T ZANIN ottobre 1942

Οι πληροφορίες στο διαδίκτυο, ελάχιστες. To βρεττανικό πλοίο, HMS COLNE, έκανε περίπολο στο Αιγαίο το 1916 και στις 04 Φεβρουαρίου του 1916 συνάντησε την Καντελιούσα και το φάρο της. Αναφέρεται στο ημερολόγιο του πλοίου: 

Patrolling Place: KANDELUISA Ship: Met: Wolverine Place: Sighted: Kandeluisa lt: S 33 E Other: 1 on sick list Place: Sighted: Kandeluisa Light: S 33 E Place: Sighted: Kandiluisa Light: Abeam 2 1/2' 

Μία ώρα,και λίγο παραπάνω, με τη στάση μας πήρε για να φτάσουμε στο Φάρο. Δεσπόζει ακόμη αγέρωχα στην άκρη του νησιού αλλά δυστυχώς σε άθλια κατάσταση. 
Ο φάρος αυτός κατασκευάστηκε το 1890 από την Γαλλική εταιρεία Οθωμανικών φάρων.

Πρώτη λειτουργία, 1890.
Υψος πύργου 10 μ., εστιακό ύψος 55 μ.
Κατασκευάστηκε από τη Γαλλική Εταιρεία των Οθωμανικών Φάρων και εντάχθηκε στο ελληνικό φαρικό δίκτυο το 1947, με την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων.
Άλλη μία πληροφορία που είχαμε είναι ότι ο τελευταίος φαροφύλακας ήταν στα μέσα της δεκαετίας του '80, ο πατέρας του υποψηφίου δημάρχου Ν. Υ, Κατσιματίδης.

Ο Φάρος, δυστυχώς, έχει υποστεί ανεπανόρθωτες ζημιές, σε σημείο να είναι επικίνδυνο να ανέβει κανείς στο φανάρι, το οποίο ακόμη λειτουργεί αυτοποιημένα.

Η πεζοπορία εστέφθη με απόλυτη επιτυχία καθώς το θέαμα του Φάρου ήταν εκπληκτικό και τα διάφανα νερά και η υψηλή θερμοκρασία μας επέτρεψαν αναρίθμητες βουτιές.

Όταν επιστρέψαμε στην Κω, δημοσίευσα κάποιες φωτογραφίες από την επίσκεψή μας στην Κανδελιούσσα και τότε έλαβα ένα εξαιρετικά συγκινητικό μήνυμα. Το μήνυμα ήταν από τον κύριο Δημήτριο Σουραύλη, 75 χρονών σήμερα, που ζει στη Νέα Υόρκη, ο οποίος υπηρέτησε ως φαροφύλακας για πέντε χρόνια από το 1965-1970 στο Φάρο της Κανδελιούσσας.

ο κ Σουραύλης

στη μέση όρθιος ο κ Σουραύλης μ'ένα κουνέλι στο χέρι

στην Κανδελιούσσα, μ'ένα ροφό 5 κιλών

Ο κ. Σουραύλης, με καταγωγή από την Εύβοια, παντρεύτηκε Νισύρια κι έτσι βρέθηκε να υπηρετεί μαζί με άλλους τέσσερεις στη βραχονησίδα. Το διάστημα που υπηρέτησε, ο Φάρος ήταν σε άριστη κατάσταση. Μάλιστα, το 1966 έγινε πλήρης επισκευή του κτιρίου, ήρθαν εργάτες από τη Νίσυρο, έγινε ανακαίνιση του φάρου, εσωτερικά και εξωτερικά, τα δωμάτια, ο πύργος, έφτιαξαν καινούρια στέρνα νερού κλπ.

Ο κ. Σουραύλης, με δυο παιδιά και έξι εγγόνια πια, συγκινήθηκε μεν με τις εικόνες του φάρου, μιας και δεν κατάφερε να ξαναπάει από τότε, αλλά λυπήθηκε "για την κατάντια της εγκατάλειψης" και θύμωσε με τους υπεύθυνους που παράτησαν το Φάρο στο έλεος του χρόνου. Μου είπε χαρακτηριστικά ότι τον καιρό που υπηρετούσε ο Φάρος ήταν κάτασπρος, όλα μπογιατισμένα και τα μπρούτζινα γυάλιζαν. Για να μου το αποδείξει δε, μου έστειλε όλες τις φωτογραφίες που δείχνουν εργασίες συντήρησης του φάρου το 1966, αλλά και φωτογραφίες από ασχολίες με τους άλλους φαροφύλακες, όπως ψάρεμα και κυνήγι κουνελιών που βρίσκονταν σε αφθονία στο νησί από τότε.

Αφιερώνω αυτό το άρθρο στον κ. Σουραύλη Δημήτρη, με την ευχή να καταφέρει να κάνει το ταξίδι από την Νέα Υόρκη στην Κανδελιούσσα, 50 χρόνια μετά και γιατί όχι? να μαστε κ εμείς μαζί του!
*Σύμφωνα με πληροφορία του κ. Δημήτρη Παναγόπουλου μετά τη δημοσίευση του άρθρου,  το "σπίτι" που περιγράφω, αφορά κατασκευή οικολογικού παρατηρητηρίου (INTERREG II) έργου υποδομής που παραδόθηκε το 2000 και συνοδεύτηκε και με λιμενικό έργο - προβλήτα, έργο πρώην Υπουργείου Αιγαίου .
Πηγή: http://www.faroi.com/gr/kandelusa_gr.htm
WIKIPEDIA
https://www.yannisskoulas.gr/subjects/petrinoi-faroi/kandeliousa/
http://www.naval-history.net/OWShips-WW1-10-HMS_Colne2.htm
Σχετικές αναρτήσεις: ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ ΣΤΗΝ KOS VOICE
Η ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΕΚΔΡΟΜΗ
ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Φωτογραφίες: Sophia Karagianni 
(παλιές φωτογραφίες:προσωπικό αρχείο Δημήτρη Σουραύλη)

Ακολουθεί η μετάφραση του κειμένου:

Kandelioussa and Its Lighthouse

Kandelioussa is a small islet in the Dodecanese. It lies west of Nisyros, has an area of 1.363 km², and is uninhabited. Administratively, it belongs to the Municipality of Nisyros. A lighthouse has been operating on the islet since 1890. The tower’s height is 10 meters, and its focal height is 55 meters above sea level.

I had two rules for my blog: to write only about the island of Kos and to use only my own photographs. For this one time, I will break both rules for something truly special.

I decided to photograph the lighthouses of the Dodecanese. According to the list of Traditional Greek Lighthouses, there are five lighthouses in the Dodecanese: two on Rhodes and one each on Kalolimnos, Kandelioussa, and Stroggyli Megistis.
*Kandelioussa

You can barely make out the lighthouse on the right.
We had talked since last year with the hiking group about taking a trip to Kandelioussa, but we couldn’t find the right way to do it — until, quite by chance, Captain Giannis Mastoros agreed to take us there with Kamari Boats.

Until then, Kandelioussa had been nothing more than a rocky islet with a lighthouse to us. We could hardly even pronounce its name correctly — some called it Kantiliou̱sa, Kandeleousa, Kantiliou̱ssa, and many other variations.
We set a date for October 9 and began gathering whatever information we could find about the place. There wasn’t much — but it turned out to be more than one would expect for a barren islet.

On his blog, Giannis Skoulas described how difficult it was for them to moor there, and his entire account was rather discouraging. He wrote about the islet and the lighthouse:

“Absolutely abandoned. Broken doors, the circular veranda of the lantern room rotten — I almost fell. Only goats live on the island now, and some came to die in the lighthouse yard. Decay everywhere. Seagulls fly around in dozens, screaming as if protesting my intrusion. The glass of the lantern room is broken too. But the photocell gave the signal right on time and the small Swedish Aga lamp lit up.”

Reality turned out to be somewhat better. There is a small pier on the island, and we docked fairly easily since the wind was in our favor.

A large rocky coastline surrounds the islet, with vertical cracks, caves, and intriguing rock formations — places where, as we later discovered, submarines used to anchor during World War II.

Using Google Earth and the research we had done, it was easy to orient ourselves and start our hike to the lighthouse. We had estimated a 30-minute walk. From the moment we set foot on the island, it was love at first sight. Fifty-one of us traveled to the rocky islet with winds of 4–5 Beaufort. It took us about two hours to reach it from Kamari, Kefalos.
Hiking to the Lighthouse

The hike began for the 51 brave participants, and emotions were mixed, as the only inhabitants for decades seemed to be rabbits and snails.

About one-third of the way, we came across a structure — abandoned but fairly well preserved — most likely the house that once hosted the lighthouse keepers. It was quite spacious, with two separate entrances.

A smaller, seemingly older building — perhaps Italian — stood next to it. Narrow and resembling an observation post, it contained an old oven. Everywhere, there were signs left by past visitors, etched into the stones and walls.

*P.T ZANIN ottobre 1942

Information online is scarce. A British ship, HMS COLNE, was patrolling the Aegean in 1916. On February 4, 1916, it recorded in its logbook:

“Patrolling Place: KANDELUISA. Sighted: Kandeluisa Light S 33 E … Kandiluisa Light: Abeam 2 1/2’”

It took us a little over an hour, including a break, to reach the lighthouse. It still stands proudly at the edge of the islet but, unfortunately, in very poor condition.

The lighthouse was built in 1890 by the French Ottoman Lighthouse Company.

First operation: 1890

Tower height: 10 m
Focal height: 55 m
Built by: French Company of Ottoman Lighthouses

Integrated into the Greek lighthouse network in 1947, after the Dodecanese joined Greece.

We also learned that the last lighthouse keeper served there in the mid-1980s — the father of N.Y. Katsimatidis, a candidate for mayor.

The lighthouse has suffered irreparable damage, making it dangerous to climb to the lantern — though it still operates automatically.
A Journey to Remember

The hike was a complete success: the sight of the lighthouse was breathtaking, and the crystal-clear waters combined with the warm temperature allowed for countless swims.

When I returned to Kos, I posted some photos from our visit to Kandelioussa. Shortly after, I received a deeply moving message. It came from Mr. Dimitrios Souravlis, now 75 years old and living in New York, who had served as lighthouse keeper on Kandelioussa from 1965 to 1970.

*Mr. Souravlis In the middle, standing, holding a rabbit
On Kandelioussa, with a 5-kilo grouper

Mr. Souravlis, originally from Evia, married a woman from Nisyros, and that’s how he ended up serving with four others on the islet. During his time there, the lighthouse was in excellent condition. In 1966, a full renovation took place: workers from Nisyros arrived to repair the building inside and out, repaint the walls, restore the tower, and build a new cistern.

With two children and six grandchildren today, Mr. Souravlis was moved by the recent images of the lighthouse, as he has never returned since. But he was also saddened — and angry — at how neglected it has become. He told me:

“Back then the lighthouse was pure white, freshly painted, and all the brass fittings were shining.”

To prove it, he sent me all his old photographs showing the 1966 restoration works, as well as pictures of everyday life with the other keepers — fishing and hunting rabbits, which already populated the island in large numbers at the time.

I dedicate this article to Mr. Dimitrios Souravlis, with the hope that he will one day make the journey from New York back to Kandelioussa — 50 years later. And why not? Perhaps we’ll be there with him.

*According to information shared after this article was published by Mr. Dimitris Panagopoulos, the “house” I described is actually part of an ecological observatory (INTERREG II), an infrastructure project completed in 2000, which also included the construction of the small pier — a project of the former Ministry of the Aegean.