ΠΑΣΧΑΛΙΤΣΑ, Coccinella septempunctata

ΠΑΣΧΑΛΙΤΣΑ, Coccinella septempunctata

Αν και τη λέμε πασχαλίτσα, ή λαμπρίτσα, προφανώς γιατί εμφανίζεται κατά τον Απρίλιο, περίπου την εποχή του Πάσχα, η επιστημονική της ονομασία είναι Coccinella septempunctata, δηλαδή Κοκκινέλη η επτάστικτη, λόγω των επτά μαύρων στιγμάτων στο κατακόκκινο κέλυφός της.

Στα αγγλικά ονομάζεται ladybird (Αγγλία) ή ladybug (ΗΠΑ), και στα Γερμανικά marienkafer (σκαθάρι της Μαρίας). Το πρώτο συνθετικό του ονόματός της σε αυτές τις γλώσσες, λέγεται ότι προκύπτει από την Παναγία, γιατί, σύμφωνα με το θρύλο, όταν κάποτε, κατά το Μεσαίωνα, οι καλλιέργειες σε όλη την Ευρώπη καταστρέφονταν από παράσιτα, οι αγρότες προσευχήθηκαν στην Παναγία. Ευθύς αμέσως εμφανίστηκαν οι πασχαλίτσες, που έσωσαν τις σοδειές…

Δύσκολα θα βρεις άνθρωπο, ακόμη κι ανάμεσα σε αυτούς που τρέμουν τα έντομα, να μη συμπαθεί την όμορφη Coccinella Septempunctata, που εκτός από εξαιρετικά χρήσιμη, είναι και σύμβολο καλής τύχης σε όλον τον Δυτικό κόσμο.
Να και κάποια πράγματα που ίσως να μην ξέρατε:

1. Η πασχαλίτσα δεν είναι ζουζούνι, όπως νομίζουν οι περισσότεροι, είναι σκαθάρι και ανήκει στα κολεόπτερα.
2. Όταν απειλείται, ματώνουν τα «γόνατά» της. Η αιμολέμφος της (που κάνει τις περισσότερες λειτουργίες του αίματος στα έντομα, αλλά στην πασχαλίτσα είναι τοξική και δύσοσμη) εκκρίνει ένα κίτρινο υγρό από τις κλειδώσεις των ποδιών, που μυρίζει άσχημα και λεκιάζει την επιφάνεια πάνω στην οποία κάθεται. Αυτό απωθεί τον εκάστοτε εχθρό, που θεωρεί πως η πασχαλίτσα είναι άρρωστη και δεν την πλησιάζει. 
   
3. Ανήκει στην κατηγορία των εντόμων που «διαφημίζουν» την παρουσία τους με το έντονο χρώμα τους, το οποίο υποδηλώνει στους κυνηγούς τους – πουλιά, ερπετά κι άλλα εντομοφάγα – ότι είναι τοξικά και ακατάλληλα για βρώση. Η κοκκινόμαυρη πασχαλίτσα, πολύ εμφανώς είναι ακατάλληλο γεύμα!
4. Στον κύκλο ζωής της μια πασχαλίτσα μπορεί να καταναλώσει μέχρι και 5.000 αφίδες (παρασιτικά έντομα όπως η φυλλοξήρα και η μελίγκρα), γι’ αυτό και τις συμπαθούν τόσο οι αγρότες και οι κηπουροί. Μια πεινασμένη ενήλικη πασχαλίτσα μπορεί να φάει και 50 τέτοια έντομα την ημέρα!
   
5. Οι προνύμφες της πασχαλίτσας μοιάζουν με μικροσκοπικοί κροκόδειλοι, με επιμηκυμένο κορμό, πόδια που βγαίνουν από το πλάι και ανώμαλο δέρμα. Θέλουν περίπου ένα μήνα για να μεγαλώσουν, ενώ σε αυτό το διάστημα τρώνε εκατοντάδες αφίδες.
6. Σύμφωνα με τους επιστήμονες η πασχαλίτσα μπορεί να γεννήσει και γόνιμα και άγονα αυγά. Ο λόγος είναι ότι τα άγονα αυγά αποτελούν εξαιρετική τροφή για τις προνύμφες. Αυτό σημαίνει ότι η πασχαλίτσα είναι προνοητικό έντομο, που φροντίζει ώστε τα παιδιά της να έχουν πάντα φαγητό, ακόμη κι όταν οι αφίδες είναι σε έλλειψη…
   
7. Η πασχαλίτσα πέφτει σε χειμερία νάρκη, καθώς οι μέρες μικραίνουν και η θερμοκρασία πέφτει. Συνήθως μαζεύονται πολλές μαζί, σε σκοτεινά, προφυλαγμένα σημεία, όπως κάτω από τον φλοιό των κορμών ή από φύλλα. 
8. Η πασχαλίτσα, αν το υπαγορεύσουν οι συνθήκες – όταν δηλαδή κινδυνεύει να πεθάνει από την πείνα - μπορεί να μετατραπεί σε…κανίβαλο και να φάει άλλες πασχαλίτσες.
   

Την επόμενη φορά που μια πασχαλίτσα θα προσγειωθεί στο μπράτσο σας, αφού χαρείτε γιατί σας έφερε τύχη, παρατηρήστε την καλύτερα. Θα τη δείτε, σίγουρα, με άλλο μάτι!

….the meaning of life…
Believing in things that cannot be explained…that a ladybird is a good sign…
….. το νόημα της Ζωής…
Να πιστεύεις σε πράγματα που δεν μπορούν να εξηγηθούν… πως η πασχαλίτσα είναι καλός οιωνός… (από το ταινιάκι μικρού μήκους «Small pleasures» (Μικρές χαρές) του Κων/νου Πιλάβιου)

Πηγή: 10 λόγοι που οι πασχαλίτσες είναι εντυπωσιακές!
Φωτογραφίες: Sophia Karagianni

ΤΙΜΙΑ ΖΩΝΗ, ΤΑΠΑΧΑΝΑ, ΠΥΛΙ

ΤΙΜΙΑ ΖΩΝΗ, ΤΑΠΑΧΑΝΑ, ΠΥΛΙ

Το εξωκκλήσι της Τιμίας Ζώνης (ή Αγίας Ζώνης) της Παναγίας βρίσκεται στην περιοχή Ταπάχανα στο Πυλί, ανήκει στην ενορία του Αγίου Νικολάου Πυλίου και γιορτάζει στις 31 Αυγούστου (μνήμη της κατάθεσης της Τιμίας Ζώνης της Θεοτόκου).

Λένε ότι παλιότερα το εκκλησάκι γιόρταζε στις 2 Φεβρουαρίου, της Υπαπαντής. Επειδή, όμως, οι Πυλιώτες, πήγαιναν να γιορτάσουν την Υπαπαντή στον ιστορικό ναό της Παναγίας των Καστριανών στο Παλιό Πυλί, όρισαν να γιορτάζεται κατά την επέτειο της Τιμίας Ζώνης της Θεοτόκου στις 31 Αυγούστου. Πιθανά, έτσι έμεινε η ονομασία του ξωκκλησιού.

από το εσωτερικό της εκκλησίας

Εντοιχισμένα βρίσκονται σε αρκετά σημεία του εξωτερικού τοίχου του ναού, αλλά και της αυλής, πολλά αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη όπως κίονες, κιονόκρανα κ.ά.

΄μαρμάρινη λεπτομέρεια από την βρύση στον αύλειο χώρο

λεπτομέρεια από το υπέρθυρο

Πηγή: "Εκκλησία Κω Δωδεκανήσου"-Τόμος Πρώτος, βιβλίον Δεύτερον, Αθήνα 1969-Εμμανουήλ Ι. Καρπάθιου (Μητροπολίτου Μεσημβρίας της επί Ευξείνω) (Τόμος Α'-βιβλίο Β'- σ.143)
Φωτογραφίες: Sophia Karagianni

ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΑΧΟΥΣΑ

ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΑΧΟΥΣΑ

Το εκκλησάκι της Παναγιάς της "Αχούσας" είναι αφιερωμένο στην απόδοση της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (εννιάμερα της Παναγίας), γιορτάζει στις 23 Αυγούστου και ανήκει στην Ενορία Γενεσίου Θεοτόκου Λαγουδίου. 

Η παλιά και κύρια ονομασία του ναϋδρίου ήταν Παναγία η Ελεούσα. "Αχούσα" είναι το όνομα της περιοχής στην οποία βρίσκεται το εκκλησάκι, πολύ κοντά στη Μινιέρα και φυσικά ανήκει στην ευρύτερη περιοχή του Ασφενδιού.

Άγνωστο το πόσο παλιό είναι το εκκλησάκι της Παναγιάς της Αχούσας. Ο παπα-Κυριάκος αναφέρει ότι μπορεί να είναι και πεντακοσίων ετών. Ο Μητροπολίτης Καρπάθιος αναφέρει στην "Εκκλησία Κω" ότι πρώτη φορά συναντούμε τη λέξη Αχούσα (με τη γραφή Αγχούσα) στον Κώδικα Γ', σε πωλητήριο της 15ης Οκτωβρίου 1856.

 Ο παπα-Κυριάκος αναφέρει επίσης ότι μέχρι πριν 70 χρόνια το εκκλησάκι δεν είχε καν πόρτα, μαζεύονταν μέσα οι πέρδικες για να προφυλακτούν κι έτσι αποτελούσαν εύκολο στόχο για τους κυνηγούς της περιοχής που πήγαιναν και τις μάζευαν. Το 1954, με τη συνδρομή ευσεβών χριστιανών, και των κληρονόμων του Παπα-Χαραλάμπους Κιάρη από την Αμερική, έγιναν οι απαραίτητες επιδιορθώσεις, όπως η τοποθέτηση πόρτας και επίστρωση με αμμοκονίαμα.

ο παπα Κυριάκος μου δίνει πληροφορίες για την Παναγιά την Αχούσα

Στο εσωτερικό της εκκλησίας υπάρχει πολύ παλιά αλλά καλοδιατηρημένη τοιχογραφία της Παναγίας, άγνωστης χρονολογίας.

Όσον αφορά την ετυμολογία της λέξης "Αχούσα", υπάρχουν κάποιες πολύ ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις. Ανάμεσα στα αρχαία τοπωνύμια του δωδ/σιακού χώρου, που ερευνήθηκαν σχεδόν εξαντλητικά, είναι το τοπωνύμιο Αχούσα, που το συναντάμε σε επτά διαφορετικές τοποθεσίες σε 4 νησιά, στην Κω, στη Νίσυρο, στη Ρόδο και στην Κάρπαθο.

Όλοι οι ερευνητές, γλωσσολόγοι και ονοματολόγοι συμφωνούν ότι είναι δωρικός τύπος ενεστώτα μετοχής του ρήματος ηχέω=ώ: ο ηχών-η ηχούσα>η αχούσα, επειδή δημιουργείται αντήχηση μέσα στο χώρο που προσδιορίζεται από το τοπωνύμιο. Την ίδια άποψη έχει και ο παπα-Κυριάκος, ο οποίος μου είπε ότι υπήρχε τόσο έντονη ηχώ στην περιοχή που κάποιος φώναζε στον Προφήτη Ηλία κι ο αντίλαλος ακουγόταν στην Αχούσα.

το εκκλησάκι το 2012

Όμως, υπάρχουν κι αυτοί που δε συμφωνούν, κι η έρευνα ήταν τόσο μεγάλη που τ' αποτελέσματά της ήταν εισήγηση του Μιχ. Σκανδαλίδη με τίτλο : "Αχούσα: ένα δυσετυμολόγητο τοπωνύμιο της Δωδ/σου" στο Θ' Πολιτιστικό Συμπόσιο Δωδ/σου, που οργάνωσε η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Δωδ/σου στην Κάσο το 1995.

Επειδή, λοιπόν, η εδαφική διαμόρφωση της περιοχής είναι πεδινή, θεωρείται αδύνατη η δημιουργία αντήχησης. Ο Αναστ. Καραναστάσης αναφέρει χαρακτηριστικά για την Αχούσα του Ασφενδιού: "Στην περιοχή δεν γίνεται αντήχηση, επομένως δεν προέρχεται από το ηχούσα". Να σημειωθεί ότι την πεδινή περιοχή της Αχούσας τη διασχίζει ο ομώνυμος ποταμός. Η ύπαρξη, λοιπόν, νερού στην περιοχή, οδήγησε το Μιχ. Σκανδαλίδη να διακρίνει την υδρωνυμική ρίζα -αχ- που προέρχεται από το ινδοευρωπαϊκό a k w a και δηλώνει το νερό. Άρα θα μπορούσε απλά να σημαίνει, τόπος με μόνιμο νερό.

Ο Μ. Παξινός σε μια προσπάθεια ετυμολόγησης θεωρεί εξίσου πιθανές δύο εκδοχές: α) από την Παναγία ιάχουσα, μετοχή του ρήματος ιάχω=φωνάζω, κραυγάζω, θρηνώ και β) από το επιφώνημα "αχ" ή από του ουσιαστικό άχος=θλίψη, ψυχικός πόνος, πένθος. Έτσι το Ηχούσα σιγά, σιγά έγινε Αχούσα, σύμφωνα με την τοπολαλιά. Κατά μια άλλη εκδοχή, συγκέντρωνε τα ‘αχ και βαχ’ τους αναστεναγμούς, τις προσευχές και τις παρακλήσεις των σκλαβωμένων Ελλήνων επί Τουρκοκρατίας, Ιταλοκρατίας και Γερμανοκρατίας, οι οποίοι παρακαλούσαν την Παναγία για την λευτεριά τους.

Μια τελευταία προσέγγιση, γιατί όπως βλέπετε το θέμα είναι ανεξάντλητο και δε θέλω να σας κουράσω, είναι του Μανόλη Κιαπόκα ο οποίος είπε πως στην περιοχή Αχούσα δεν παρατηρείται, τη σημερινή εποχή, αφθονία νερού (χωρίς να αποκλείεται παρουσία σε παλαιότερους χρόνους), άρα πιθανά δεν προέρχεται το "Αχούσα" από το νερό. Αντίθετα, όπως προείπα, η πρώτη αναφορά της εκκλησίας στον Κώδικα Γ' ήταν Αγχούσα κι όχι Αχούσα. Άγχουσα είναι ένα φυτό από τη ρίζα του οποίου βγαίνει κόκκινη βαφή και υπήρχε στην Κω, κι έτσι ο Κιαπόκας θεωρεί πιθανότερη την προέλευση του τοπωνυμίου από το φυτό άγχουσα.

Την παραμονή της γιορτής της, στις 22 Αυγούστου τελείται εσπερινός και ακολουθεί πανηγύρι με ζωντανή μουσική και πολύ φαγητό.
  
Πηγή: "Εκκλησία Κω Δωδεκανήσου"-Τόμος Πρώτος, βιβλίον Δεύτερον, Αθήνα 1969-Εμμανουήλ Ι. Καρπάθιου (Μητροπολίτου Μεσημβρίας της επί Ευξείνω) (Τόμος Α'-βιβλίο Β'- σ.134)
Μιχάλη Ευστ. Σκανδαλίδη-Τοπωνυμικά και Ονοματικά της Νήσου Κω
Προσκυνηματική εκδρομή στην Παναγιά την Αχούσα
Φωτογραφίες: Sophia Karagianni