Kos and the Dodecanese through my eyes-Η Κως και τα γύρω νησιά μέσα από τα μάτια μου: ΤΟ ΝΟΤΙΟ ΤΜΗΜΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΑΓΟΡΑΣ

ΤΟ ΝΟΤΙΟ ΤΜΗΜΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΑΓΟΡΑΣ

ο αρχαιολογικός χώρος μία μέρα πριν το σεισμό του 2017

ο αρχαιολογικός χώρος μία μέρα μετά το σεισμό του 2017 (και οι δύο φωτογραφίες τραβηγμένες από το ξενοδοχείο Maritina

Η Δυτική Στοά και η Πλατεία

Η δυτική στοά της αγοράς, που οικοδομήθηκε στα τέλη του 4ου-αρχές του 3ου αι. π.Χ., ξεκινάει από το λιμάνι και εκτείνεται κατά 190 μ. προς νότο, ενώ στη συνέχεια κατευθύνεται προς τα δυτικά σε μήκος 85 μ. και καταλήγει στη λεγόμενη Οικία των Χαλκών.Την περίοδο αυτή δε διαθέτει εσωτερικούς χώρους, παρά μόνο στο δυτικό σκέλος της.

Στις αρχές του 2ου αι. π.Χ., στο πλαίσιο του γενικού οικοδομικού προγράμματος για τα δημόσια κτήρια της πόλης, η στοά ανακατασκευάζεται με λευκό μάρμαρο και αποκτά μεγαλύτερο πλάτος, με την προσθήκη εσωτερικών χώρων και τη μετατόπιση της κιονοστοιχίας προς τα ανατολικά και τα νότια, εις βάρος της πλατείας του μνημείου. Η ίδια μορφή διατηρείται και κατά την αναδιαμόρφωση της μέσης αυτοκρατορικής περιόδου. Τον 3ο αι. μ.Χ., τουλάχιστον στο βόρειο τμήμα της αγοράς τα δωμάτια της δυτικής στοάς μετατρέπονται σε μνημειακές εξέδρες και αποκτούν προσόψεις με μαρμάρινους κίονες ή πεσσούς.

Κατά τις ανασκαφές της Ιταλικής Αρχαιολογικής Υπηρεσίας το 1933, με επικεφαλής τον L. Laurenzi, αποκαλύφθηκαν λιθόκτιστος ναός και βωμός, μνημεία που δεσπόζουν στην πλατεία του νότιου τμήματος της αρχαίας αγοράς. Απέναντι από το Βωμό του Διονύσου βρίσκεται το υπόλοιπο Νότιο Τμήμα της Αρχαίας Αγοράς που ανασκάφθηκε σχετικά πρόσφατα.

Κατά την ανασκαφική έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο χρονικό διάστημα 1984-1988 στο ακίνητο ιδιοκτησίας Ελληνικού Δημοσίου, ήρθε στο φως τμήμα της ανατολικής πτέρυγας του μνημειακού συγκροτήματος της αγοράς.

κατά τη διάρκεια ανασκαφών το 2012

Αποκαλύφθηκε ο στυλοβάτης της ανατολικής στοάς σε επίπεδο θεμελίων από ορθογώνιες πλίνθους μαλακόπετρας. Η κιονοστοιχία είχε αποξηλωθεί κατά την ιπποτική περίοδο στο μεγαλύτερο τμήμα. Ωστόσο, όμως, βρέθηκε στον χώρο μεγάλος αριθμός αρχιτεκτονικών μελών που επέτρεψαν την αποκατάσταση μικρού τμήματος της κιονοστοιχίας. Αναδεικνύεται η ρωμαϊκή φάση του μνημείου στην οποία ανήκουν και τα περισσότερα αρχιτεκτονικά μέλη, τα οποία συμπληρώνονται όπου είναι αναγκαίο με νέο μάρμαρο. Αναστηλώθηκαν δύο κίονες σε πλήρες ύψος με τα αντίστοιχα τμήματα της κρηπίδας και του θριγκού και ο κατώτατος σπόνδυλος ενός ακόμη.

κατά τη διάρκεια ανασκαφών το 2012

Στην πλατεία της αγοράς είχε οικοδομηθεί κυκλικό κτήριο δημόσιου χαρακτήρα (θόλος) της αυτοκρατορικής περιόδου εγγεγραμμένο σε ορθογώνια κατασκευή (πόδιο;). Συμπληρώθηκαν ο στυλοβάτης και το πόδιο με νέους λίθους από τραβερτίνο.
Ερευνήθηκαν επίσης δύο καταστήματα της αγοράς. Στο νότιο, το οποίο είχε καταστραφεί έως και τη θεμελίωσή του, συμπληρώθηκαν με νέο μάρμαρο οι τοίχοι του σε ύψος ενός δόμου ώστε να υποδηλωθεί το περίγραμμά του. Στο βόρειο κατάστημα, όπου κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους λειτούργησε εργαστήριο παραγωγής χρωμάτων και αιγυπτιακού μπλε, συντηρήθηκαν τα διασωθέντα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα.

κατά τη διάρκεια ανασκαφών το 2012

Μεταξύ των καταστημάτων αποκαλύφθηκε τμήμα δρόμου με κατεύθυνση Α-Δ που οδηγούσε στο μνημείο από το ανατολικό τμήμα της πόλης. Η υψομετρική διαφορά που υπήρχε μεταξύ της οδού και της πλατείας της αγοράς ισοσταθμίστηκε από μνημειακή κλίμακα πέντε βαθμίδων , η οποία καταργήθηκε σταδιακά. Συμπληρώθηκαν οι βαθμίδες της με νέο λίθο.
Κατά τις ανασκαφικές εργασίες στο ακίνητο αποκαλύφθηκε ακόμη τμήμα από την πλατεία της αγοράς με θεμέλια βάθρων, αγωγούς ύδρευσης και αποχέτευσης και άλλες κατασκευές. Ως κάλυψη του αποχετευτικού αγωγού είχε χρησιμοποιηθεί μνημειακή ενεπίγραφη στήλη της εποχής του Αυγούστου. Λόγω της μοναδικής σπουδαιότητάς της ως προς το περιεχόμενο του κειμένου και ως προς το μέγεθος (πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες στήλες στην περιοχή του Αιγαίου, ύψους 3,63μ.), κατασκευάστηκε αντίγραφο από τσιμέντο, το οποίο τοποθετήθηκε στη βάση που ήταν αρχικά στημένη η στήλη.

Τέλος, καταργήθηκε το νοτιότερο τμήμα της οδού Μεροπίδος, με σκοπό την ενοποίηση με όμορο ακίνητο στο οποίο έχει αποκαλυφθεί μέρος της πλατείας και της ανατολικής στοάς της αγοράς (η ανάδειξη του ακινήτου έγινε με χρηματοδότηση από τον Ε.Ο.Χ.). Ακολούθησαν ανασκαφικές εργασίες και αποκαλύφθηκε το βόρειο ήμισυ της μνημειώδους θόλου των αυτοκρατορικών χρόνων.Στο πλαίσιο του έργου επιχωματώθηκαν οι ανασκαφικές τομές και έγιναν εργασίες ισοστάθμισης των χώρων. Η περιοχή της πλατείας του μνημείου καλύφθηκε με γεωύφασμα και επιστρώθηκε με γαρμπίλι. Το βόρειο όριο του ανασκαφικού χώρου διαμορφώθηκε με κλίση 60%, για να αποφευχθεί ενδεχόμενη κατάρρευση των επιχώσεων και στη συνέχεια καλύφθηκε με στρώμα οπλισμένου σκυροδέματος και με την τεχνική της αισθητικής επίπασης, ώστε να προσομοιάζει σε χωμάτινη παρειά.

Έγιναν ακόμη εργασίες συντήρησης της υφιστάμενης βόρειας και ανατολικής περίφραξης και των στηθαίων του ακινήτου, κατασκευάστηκε νέο στηθαίο σε τμήμα του ανατολικού ορίου του και τοποθετήθηκε μεταλλική περίφραξη. Για τη συγκράτηση των πρανών στο νότιο όριο του ακινήτου, κατά μήκος της οδού Πεισάνδρου, κατασκευάστηκε στηθαίο από οπλισμένο σκυρόδεμα, το οποίο στηρίζεται σε οχτώ θεμελιολωρίδες εγκιβωτισμένες στο βόρειο πεζοδρόμιο της οδού, οι οποίες λειτουργούν ως στοιχεία αντιστήριξης. Στο στηθαίο επί των οδών Μεροπίδος και Πεισάνδρου, καθώς και στο τμήμα της οδού άνωθεν του μνημείου της ρωμαϊκής θόλου, τοποθετήθηκε ανοξείδωτο κιγκλίδωμα. Η ενημερωτική πινακίδα τοποθετήθηκε στο βόρειο πεζοδρόμιο της οδού Πεισάνδρου. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν με τον φωτισμό των επιμέρους μνημείων.

Ο ναός των Ατταλιδών

Ο ναός, με κατεύθυνση Βορρά-Νότο, χρονολογείται στο πρώτο μισό του 2ου αι. π.Χ. και ήταν σε χρήση έως και τη ρωμαϊκή αυτοκρατορική περίοδο, κατά την οποία έγιναν ευρείας κλίμακας ανακατασκευές.
Από τον ελληνιστικό ναό διατηρούνται τα θεμέλια του βαθμιδωτού ποδίου από μαλακόπετρα (ιγνιμβρίτη), καθώς και σποραδικά τμήματα από την επένδυσή του από γκρίζο σκληρό ασβεστόλιθο. Αν και δε σώζονται αρχιτεκτονικά μέλη, ο ναός αναπαριστάται από τους μελετητές ως ιωνικού ρυθμού δίστυλος εν παραστάσι ή ως δωρικού ρυθμού πρόστυλος τετράστυλος.

Γύρω από τον ναό σώζονται λιθόχτιστα βάθρα πιθανόν για αναθήματα, ενώ πλησίον του εντοπίστηκε τμήμα κολοσσικού αγάλματος θωρακοφόρου με ιμάτιο γύρω από τη μέση. Στο στήριγμα του αγάλματος αποδίδονται ανάγλυφα δύο γαλατικού τύπου ασπίδες. Ο θωρακοφόρος ταυτίζεται με τον βασιλιά Ευμένη Β' της Περγάμου (197-158 π.Χ.), ο οποίος τιμήθηκε από τους Κώους με αφορμή την πρώτη νίκη του επί των Γαλατών το 183 π.Χ. Η οργανωμένη λατρεία του Ευμένους στην Κω, γνωστή από επιγραφικές μαρτυρίες, οφείλεται στις στενές σχέσεις των δύο κρατών αυτή την εποχή. Πιστεύεται ότι το άγαλμα του νικηφόρου βασιλιά είχε στηθεί στον πρόναο και ότι λατρευόταν ως σύνναος με άλλη θεότητα, πιθανόν τον Διόνυσο, ιδρυτή του οίκου των Ατταλιδών.

Δημόσιο κτήριο με περίστυλο αίθριο

Κατά την εκτεταμένη ανακατασκευή της αγοράς τον 2ο αι. μ.Χ. το νότιο όριο της δυτικής στοάς καταλαμβάνει μνημειακών διαστάσεων συγκρότημα με περίστυλο αίθριο, από το οποίο αποκαλύφθηκε το νοτιοανατολικό τμήμα. Το δάπεδο του αιθρίου ήταν στρωμένο με πλάκες τραβερτίτη (αμυγδαλόπετρα), ο στυλοβάτης κατασκευάστηκε από λευκό μάρμαρο και οι τοίχοι καλύπτονταν με ορθομαρμαρώσεις. Το δάπεδο της στοάς του περιστυλίου κοσμούνταν με ψηφιδωτά που έφεραν φυτικά και γεωμετρικά μοτίβα καθώς και παράσταση μάχης θηριομάχου με άγριο ζώο, θέμα που απαντάται σε πολλά ψηφιδωτά δάπεδα της Κω.

Η χρήση και η λειτουργία του κτηρίου παραμένει άγνωστη. Κατά τις ανασκαφές, ωστόσο, βρέθηκαν θραύσμα τιμητικού ψηφίσματος (294-288 π.Χ.) προς τις Θεσσαλικές πόλεις που συνέδραμαν με σιτάρι την Κω, όταν αυτή αντιμετώπισε πρόβλημα σιτοδείας (έλλειψης σιτηρών) και μεγάλος αριθμός οστών ζών, τα οποία πιθανόν αποτελούν υπολείμματα γευμάτων. Τα ευρήματα αυτά ενισχύουν την άποψη για τον δημόσιο χαρακτήρα του συγκροτήματος.
Σύμφωνα με τους μελετητές, το κτήριο με το περίστυλο αίθριο αποτελεί τη δεύτερη φάση οικοδομήματος του 2ου αι. π.Χ.

Κατά τη διάρκεια του σεισμού της 21ης Ιουλίου του 2017 ο αρχαιλογικός χώρος υπέστη σοβαρές ζημιές οι οποίες δεν έχουν αποκατασταθεί ως σήμερα.

South Part of the Ancient Agora

In the course of excavations conducted between 1984 and 1988 on the state-owned plot of land, part of the east wing of the monumental agora complex was brought to light.
The stylobate of the east stoa was uncovered at the level of the foundations, which were constructed of limestone ashlar blocks. Although most of the colonnade had been demolished in the Hospitaller period, it was possible to reconstruct a small part of it from the large number of architectural members found on site. Enhanced is the Roman phase of the monument, to which most of the architectural members belong. These have been restored where necessary with new marble. Two columns have been reconstructed to full height, with the corresponding parts of the crepis and the cornice, and the lowest drum of a third column.

In the square of the agora a public edifice of circular plan (tholos?) inscribed in a rectangular construction (podium?), had been built in imperial times. The stylobate and the podium have been restored with new travertine blocks.
Two shops in the agora were also investigated. In the south one which had been destroyed eeven in its foundations, the walls have been restored with new marble to the height of one course, so as to show its outline. In the north shop, which in Roman times functioned as a workshop producing pigments and Egyptian blue, the surviving architectural remains have been conserved.

Between the shops part of a street orientated E-W, leading to the monument from the east sector of the city, was revealed. The difference in height between the street and the agora square was bridged by a monumental staircase of five steps, which have been restored with new stone.
During the Italian Archaeological Service excavations in 1933 under the direction of L. Laurenzi, a stone-built temple and an altar were revealed, two monuments that dominate the square in the south part of the ancient agora.

The temple of the Attalids

The temple, aligned North-South, is dated to the first half of the 2nd c. BC and was in use until the Roman imperial period, when large-scale remodelling was carried out.
From the Hellenistic temple only the foundation of the stepped podium is preserved,built of ignimbrite rock, along with sporadic parts from its facade of hard grey limestone. Although no architectural parts have been found, it is reconstructed by scholars as a distyle in-antis temple of Ionic order or a tetrastyle prostyle temple of Doric order.

Around the temple, stone-built pedestals are preserved,meant probably for votive offerings, while in its vicinity part of a colossal statue was found, depicting a tho rakophoros (male figure wearing a cuirass) with his himation wrapped around his waist. Carved in relief on the strut of the statue are two shields of Gallic type. The thorakophoros is identified with king Eumenes II of Pergamon (197-158 BC), who was honoured by the Koans on the occasion of his first victory against the Gauls in 183 BC. The organised cult of Eumenes in Kos , also known from epigraphic evidence, is attributed to the particularly close relations the two states established in that period. It is thought that a statue of the victorious king had been erected in the pronaos (anteroom) of the temple and that he was worshipped as synnaos (temple-sharing) with another deity, probably Dionysos,founder of the House of the Attalids.

Public Building with colonnaded atrium

As part of the extensive remodelling of the agora in the 2nd c. AD, the south end of the west stoa was occupied by a complex with a collonnaded atrium of monumental dimensions, of which the southeast part was unearthed. The floor of the atrium was paved with travertine slabs, the stylobate was constructed of white marble, the walls were covered with marble dado panels. The floor of the colonnade was decorated with mosaics depicting floral and geometric motifs, as well as a battle scene between a beast fighter (bestiarius) and a wild animal, a theme occurring on many mosaic floors on Kos.
The use and function of the building remain unknown. However during the excavation a fragment of a decree was found (294-288 BC)honouring the Thessalian towns that supplied Kos with wheat during a famine, as well as a large number of animal bones, possibly associated with remnants of meals. These finds argue in favour of the public character of the complex.
According to researchers, the building with the colonnaded atrium corresponds to the second phase of an edifice of the 2nd c. BC.