Για τον Μάνο Μαστρογώργη, τον Μάνο Μας

Για τον Μάνο Μαστρογώργη, τον Μάνο Μας

Γνωρίζω κι εγώ πως όταν φύγει κάποιος από τη ζωή, απαγορεύεται να τον λέμε "κύριο".

Ζητώ την κατανόησή σας γιατί ο Μάνος Μαστρογιώργης, ήταν ο κύριος Μάνος, για την ακρίβεια ο κύριος Μάνος Μας, κι έτσι μόνο μπορώ να αναφέρομαι σ' αυτόν.

Τον γνώρισα το 2012 κι ενώσαμε τις ομάδες μας και την αγάπη μας για την πεζοπορία. Για πέντε περίπου χρόνια αλωνίσαμε το νησί, κάθε Σαββατοκύριακο και μια νέα περιπέτεια, εξερευνήσεις τα Σάββατα, πεζοπορίες τις Κυριακές.

Ο κύριος Μάνος μας ήταν Δάσκαλος, με Δέλτα Κεφαλαίο. Ήθελε να διδάσκει και μετά τη σύνταξη, και σε μένα (κι όχι μόνο) δίδαξε όσα ξέρω για την Κω, για τα εκκλησάκια, για τα λουλούδια, για τους αρχαιολογικούς χώρους και για την ορολογία τους. Όταν ξεκινήσαμε τις ομαδικές πεζοπορίες τον Απρίλιο του 2012, τις ανακοίνωνε σε τοπικές εφημερίδες για να γίνεται γνωστό και να έρχεται πολύς κόσμος. Η λίστα με τους πεζοπόρους που τους στέλναμε email για να συμμετέχουν, αριθμούσε τους 200 όταν μου την παρέδωσε. 

Έμαθα πλάι του για τα ασβεστοκάμινα και τα αρχιτεκτονικά μέλη, για τα simulacra και τα περιρραντήρια, για τα βήσαλα και τις τρίκλιτες βασιλικές. Έμαθα για τις τουλίπες, που εδώ στην Κω τις λένε Απρίληδες, και για τις ορχιδέες τις Italica και τα κρυφά μέρη που φυτρώνουν.

Έμαθα τα Κάστρα και τις σπηλιές και τα ιταλικά καταφύγια, τους Μύλους και τα Μεταλλεία, έμαθα το Αυτί του Ιούδα και όλα τα παράσιτα, έμαθα τα Ρωμαϊκά Λουτρά στην Ατσιγγάνα, σήκωσα μαζί του κάθε πέτρα και διάβασα κάθε επιγραφή.

Ανακαλύψαμε καλά κρυμμένες αρχαιότητες, όπως τη Βασιλική της Θεότητας στην Καρδάμαινα, μιλούσαμε με αγνώστους για να μάθουμε ιστορίες και να οδηγηθούμε σε νέα μονοπάτια.

Ήταν, ίσως, ο πρώτος που έφτιαξε site με αρθρογραφία για όλους τους αρχαιολογικούς χώρους του τότε Δήμου Δικαίου, το dikeosnet και πρόσφατα το https://manosmastrogiorgis.blogspot.com/. 

Περάσαμε ποτάμια και χαράδρες, ανακαλύψαμε γιοφύρια και πηγές, περπατήσαμε σε δύσβατα μέρη και συναντήσαμε ανθρώπους, ζώα και φυτά που ποτέ δεν είχαμε ξαναδεί.

Λάτρευε να μας διδάσκει, να μας ξεναγεί, να μας εξηγεί, αλλά λάτρευε και να μαθαίνει, να ανακαλύπτει, να εξερευνεί. Ήταν ειδικός στον Δίκαιο και το Ασφενδιού αλλά όταν γνωρίσαμε τον Αντωνούρη και μας έμαθε την Κέφαλο η χαρά του ήταν μεγάλη. Διάβαζε, έγραφε και φωτογράφιζε.

Με τις τέλειες τις φορμίτσες του, και το τζόκεϊ καπελάκι του, με τη μηχανή την bridge του πάντα κρεμασμένη στον λαιμό, και το μπατόν του πάντα στο χέρι, ήταν αξιοθαύμαστος να περπατά ατέλειωτα χιλιόμετρα ενώ είχε περάσει τα 75 του χρόνια.

Ο κύριος Μάνος (ο κος Μάνος μας), η ψυχή της ομάδας μας αποσύρθηκε και παρέδωσε τη σκυτάλη το 2016, αλλά έκανε περιορισμένες εμφανίσεις και μετά, σε εύκολες διαδρομές ως το 2018. Το 2017 η πεζοπορική ομάδα τον τίμησε με μια αναμνηστική πλακέτα για την προσφορά του και το έργο του. Υπήρχε πάντοτε ένα "λογοπαίγνιο" με το όνομά του. Στο διαδίκτυο εμφανιζόταν σαν Manos Mas (από το επώνυμό του, Μαστρογιώργης), όμως πολύ σύντομα έγινε ο Μάνος Μας (κτητικό επίθετο).

Λάτρευε την Ασπασία του, την αγαπημένη του σύζυγο, τα παιδιά του και τα εγγόνια του. Ήταν πάντα πολύ καλός μαζί μου, ένιωθα όλα αυτά τα χρόνια σα να ήμουν η προστατευόμενή του, σα να ήταν ο μέντοράς μου. Έτσι ένιωθα ανέκαθεν και του το έλεγα συχνά. Τελευταία φορά πήγαμε στη Βασιλική του Αγίου Παύλου, το 2022, όταν ξεχορτάριασαν τον χώρο για να τηρήσει μια υπόσχεση που μου είχε δώσει. Από τότε πίναμε κανένα καφεδάκι πού και πού και μιλούσαμε στο τηλέφωνο.

Κύριε Μάνο Μας,
από την πρώτη στιγμή που σε γνώρισα, το 2012, ένιωσα ότι κρατούσες ένα κλειδί για μένα. Μέσα από τις αναρτήσεις σου, μέσα από τις ιστορίες σου για την Κω, τους αρχαιολογικούς χώρους, τις εκκλησίες, τα μονοπάτια της, μου άνοιξες έναν καινούριο κόσμο, ξεκλείδωσες μια καινούρια πόρτα με μια μεγάλη, νέα οικογένεια μέσα. Ήσουν ο δάσκαλός μου, ο μέντοράς μου, αυτός που με μύησε στην αγάπη για την εξερεύνηση, για το νησί μας.

Μαζί περπατήσαμε μονοπάτια, μαζί στήσαμε την ομάδα πεζοπορίας που κρατιέται ζωντανή τόσα χρόνια. Το 2016 μου παρέδωσες τη σκυτάλη κι εγώ έκανα ό,τι μπορούσα για να συνεχίσω το όραμά σου. Σήμερα ξέρω καλά πως χωρίς εσένα τίποτα απ’ όλα αυτά δεν θα υπήρχε, πιθανά να μην υπήρχε καθόλου η ομαδική πεζοπορία με την έννοια που υπάρχει σήμερα στο νησί της Κω.

Σου οφείλω πολλά, κύριε Μάνο. Περισσότερα απ’ όσα ίσως πρόλαβα να σου πω. Και τώρα που έφυγες, ξέρω ότι κάθε μονοπάτι που θα περπατώ θα μου θυμίζει εσένα. Σήμερα έχασα έναν δικό μου άνθρωπο.

Καλό ταξίδι

Δεν θα σε ξεχάσω ποτέ.

Σοφία

*Ο Μάνος Μαστρογιώργης έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 85 ετών. Η εξόδιος ακολουθία θα τελεστεί αύριο Τρίτη 23 Σεπτεμβρίου 2025 και ώρα 12 το μεσημέρι από τον ιερό κοιμητηριακό ναό του Οσίου Χριστοδούλου στο Ζηπάρι

Jonathan Yeasemis: «Από την Washington στην Κω: Ένα ταξίδι μνήμης και τέχνης»

Jonathan Yeasemis: «Από την Washington στην Κω: Ένα ταξίδι μνήμης και τέχνης»

Ο Jonathan Yeasemis γεννήθηκε, μεγάλωσε και ζει σήμερα στο Washington, D.C., μα η ψυχή του είναι πάντα δεμένη με την Κω, τον τόπο καταγωγής των γονιών του. Ο πατέρας του, με το επώνυμο Γιασεμής, και η μητέρα του, το γένος Κορουλάκη, του μετέδωσαν την αγάπη για το νησί, και κάθε φορά που το επισκέπτεται, περίπου κάθε δύο χρόνια, νιώθει σαν να επιστρέφει σε ένα δεύτερο σπίτι.

Αν και γεννημένος και μεγαλωμένος στην Αμερική, κουβαλά μέσα του τις ρίζες του. Σπούδασε graphic design και ολοκλήρωσε το πτυχίο του (bachelor's degree), όμως γρήγορα ένιωσε ότι έπρεπε να αναζητήσει κάτι παραπάνω∙ ένα φως που θα τον καθοδηγούσε, έναν φάρο που θα του έδινε πορεία. Τα όνειρά του τον έφεραν κοντά στον κόσμο των comic books, αλλά η αληθινή του έμπνευση ήρθε από μια βαθιά προσωπική απώλεια: τη γιαγιά του, την Καλλιόπη Κορουλάκη Κοράκη, που έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 87 ετών.

Το καλοκαίρι του 2024, δημιούργησε μια τοιχογραφία – ένα ζωντανό μνημείο στη μνήμη της. Στην επιφάνειά της ξεδιπλώνεται η πορεία μιας ολόκληρης ζωής: η γιαγιά που κρατά στα χέρια της το εγγονάκι όταν γεννιέται, που το συνοδεύει στα πρώτα του βήματα, που προχωράει πλάι του όσο μεγαλώνει∙ κι ύστερα, ο κύκλος γυρίζει, και είναι το παιδί που στηρίζει τη γιαγιά μέχρι την ώρα που εκείνη φεύγει για τον ουρανό.

Οι συμβολισμοί είναι δυνατοί και γεμάτοι αγάπη. Τα μάτια της γιαγιάς έχουν σχήμα καρδιάς, γιατί η αγάπη ήταν το μόνο που χάριζε απλόχερα. Στο μάτι του παιδιού υπάρχει ένας μικρός σταυρός, σύμβολο θετικότητας και αντοχής. Ο ήρωας του αυτός φτιάχτηκε για να εμπνέει και να θυμίζει στην ανθρωπότητα τις υπερδυνάμεις που έχουμε όλοι μέσα μας. Εκεί και οι αρχαίες κολώνες για να συνδέσουν το παρελθόν με το παρόν, τα δέντρα για να θυμίζουν τη σημασία της φύσης στο ταξίδι μας. Όλα μαζί συνθέτουν μια εικόνα που δεν μιλά μόνο για την προσωπική σχέση του Jonathan με τη γιαγιά του, αλλά και για τη δύναμη των δεσμών που δεν σβήνουν ποτέ και για το πνεύμα που ζει αιώνια.

Κι όμως, η ιστορία της συγκεκριμένης τοιχογραφίας κρύβει κι ένα ακόμη μάθημα. Του πήρε επτά (7) μέρες να την ολοκληρώσει και ήταν η πρώτη του τοιχογραφία. Λίγο πριν ολοκληρωθεί, κάποιος έκλεψε όλα τα σύνεργα του Jonathan – τα πινέλα, τα χρώματα, κάθε τι που χρησιμοποιούσε. Εκείνος, τελειομανής από τη φύση του, ένιωσε αρχικά πως κάτι έλειπε, πως το έργο έπρεπε να τελειοποιηθεί. Μα στο τέλος κατάλαβε ότι ίσως αυτή η ατέλεια ήταν μέρος του νοήματος∙ ίσως και η ίδια η γιαγιά του να το ήθελε έτσι, για να του δείξει ότι η τελειότητα συχνά κρύβεται στις ατέλειές μας.

Με αυτόν τον τρόπο, η τοιχογραφία δεν έγινε μόνο φόρος τιμής στη γιαγιά του, αλλά και ένας καθρέφτης της ίδιας της ζωής: όμορφη, γεμάτη αγάπη, με στιγμές που μπορεί να φαίνονται ατελείς, μα τελικά γίνονται τέλειες μέσα από το πνεύμα που αφήνουμε πίσω. Ένα πνεύμα που, όπως μας θυμίζει ο Jonathan, δεν πεθαίνει ποτέ.

Την τοιχογραφία-η οποία έγινε με την άδεια της ιδιοκτήτριας του εγκαταλελειμμένου ακινήτου- θα την βρείτε ακριβώς απέναντι από τη Μαρίνα Κω, στη Λεωφόρο Γεωργίου Παπανδρέου στην παραλιακή. Την τοιχογραφία την υπογράφει ως Super Sentient Jonathan Yeasemis. Super Sentient σημαίνει "ο ικανός να νιώθει/να βιώνει και ν' αντιλαμβάνεται σε υπερβολικό βαθμό". 

Και πράγματι, αρκεί να μιλήσεις μισή ώρα με αυτό το 35χρονο αγόρι για να καταλάβεις πως σκέφτεται διαφορετικά από τους άλλους. Έχει μια έκτη αίσθηση, μία υπερβολική ενσυναίσθηση, βλέπει με τα μάτια της ψυχής, έχει όραμα, και αν και μικρός στην ηλικία έχει στόχο να εμψυχώνει και να καθοδηγεί τους νέους. Ήδη επισκέπτεται σχολεία και μοιράζεται με μαθητές το πάθος του για την τέχνη, σαν φάρος που δείχνει τον δρόμο.

Ακολουθήστε τον στο instagram: 

• @thesupersentient

• @notorious.jy

Κείμενο, φωτογραφίες:  Sophia Karagianni

Ακολουθεί η μετάφραση του κειμένου στα αγγλικά:

Jonathan Yeasemis: “From Washington to Kos : A Journey of Memory and Art– A Mural of Love and Legacy”

Jonathan Yeasemis was born, raised, and still lives in Washington, D.C., yet his soul remains forever tied to Kos, the homeland of his parents. His father, carrying the surname Yeasemis, and his mother, née Koroulaki, passed down to him a deep love for the island. Every time he visits—about once every two years—he feels as though he is returning to a second home.

Although born and raised in America, he carries his roots within him. He studied graphic design and completed his bachelor’s degree, but soon felt the need to search for something more—a light to guide him, a beacon to give him direction. His dreams led him toward the world of comic books, yet his true inspiration came from a deeply personal loss: his grandmother, Kalliopi Koroulaki Koraki, who passed away at the age of 87.

In the summer of 2024, he created a mural—a living monument in her memory. Upon its surface unfolds the journey of an entire life: the grandmother holding her grandchild at birth, walking alongside the child’s first steps, staying by his side as he grows; and then, the circle turns, and it is the child who supports his grandmother until the moment she departs for the heavens.

The symbolism is powerful and filled with love. His grandmother’s eyes are heart-shaped, because love was the only thing she gave unconditionally. In the child’s eye rests a small cross, a symbol of positivity and endurance. This character was created to inspire and to remind humanity of the superpowers we all hold within us. Ancient columns are there to bridge past and present, and trees to remind us of the importance of nature in our journey. Together, they compose an image that speaks not only of Jonathan’s personal bond with his grandmother, but also of the strength of ties that never fade and of the spirit that lives on eternally.

Yet, the story of this mural carries another lesson. It took him seven days to complete, and it was his very first mural. Just before its completion, someone stole all of Jonathan’s tools—his brushes, paints, everything he worked with. At first, perfectionist by nature, he felt something was missing, that the work needed to be finished. But in the end, he realised that perhaps this imperfection was part of the meaning itself—perhaps his grandmother would have wanted it that way, to show him that perfection often hides within our imperfections.

In this way, the mural became not only a tribute to his grandmother, but also a mirror of life itself: beautiful, full of love, with moments that may seem imperfect, yet ultimately become perfect through the spirit we leave behind. A spirit that, as Jonathan reminds us, never dies.

The mural—created with the permission of the owner of the abandoned property—can be found directly across from Kos Marina, on Georgiou Papandreou Avenue along the coastal road. Jonathan signs his mural as Super Sentient Jonathan Yeasemis. Super Sentient means “the one capable of feeling/experiencing and perceiving to an extraordinary degree.” And indeed, just half an hour of conversation with this 35-year-old is enough to realise he thinks differently from others. He has a sixth sense, a heightened empathy, sees with the eyes of the soul, and holds a vision. Though still young, his goal is to encourage and guide the youth. He already visits schools, sharing with students his passion for art, like a beacon lighting the way. 

📷 Follow him on Instagram:

• @thesupersentient

• @notorious.jy