ΟΙ ΔΥΟ ΜΑΥΡΙΤΑΝΙΚΕΣ ΚΡΗΝΕΣ

ΟΙ ΔΥΟ ΜΑΥΡΙΤΑΝΙΚΕΣ ΚΡΗΝΕΣ

Οι κρήνες των Τζαμιών χρησίμευαν για το τελετουργικό πλύσιμο μερών του σώματος των πιστών πριν μπουν στο ναό για προσευχή.

Στην Κω έχουμε (είχαμε) δύο κρήνες θρησκευτικού χαρακτήρα, μαυριτανικής τεχνοτροπίας. Η μία στο ΤΖΑΜΙ DEFTERDAR ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, και η δεύτερη στο Τζαμί του Γαζί Χασάν Πασά στην πλατεία της Λότζιας, όπου βρίσκεται και Ο ΠΛΑΤΑΝΟΣ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ.

το τζαμί defterdar και η κρήνη δεξιά

το τζαμί Γενί Χασάν Πασά (της Λότζιας) και η κρήνη με τον Πλάτανο δεξιά της

Και στις δύο περιπτώσεις, πρόκειται για περίοπτες μαρμάρινες κατασκευές, εξαγωνικής κάτοψης και καλύπτονται με θόλο.

στην πλ. Ελευθερίας

στην πλ. Λότζιας (Πλατάνου)

Οι κρήνες δεν μνημονεύονται στις περιγραφές των παλαιότερων περιηγητών, οι οποίοι αναφέρουν απλώς την κεντρική πλατεία της πόλης, χωρίς να επεκτείνονται σε εκτενείς περιγραφές για τον πλάτανο, όπως κάνουν οι μεταγενέστεροι.

Πρώτος αναφέρθηκε στην κρήνη του Γαζί Χασάν Πασά, ο V. G. Barskij κατά την περιήγησή του στην Ανατολή από το 1723 ως το 1747. Σε περιγραφή του μεγάλου πλατάνου που βρισκόταν στον μέσον της αγοράς της περιτειχισμένης πόλης, γράφει γι'αυτήν....: "Όπως οι κάτοικοι υποστηρίζουν, ο πλάτανος είναι πολύ παλιός. Δεξιά του υπάρχει μια ξύλινη κρήνη με σκεπή επικαλυμμένη με κασσίτερο, η οποία στηρίζεται πάνω σε 12 κολόνες. Το νερό ρέει από δώδεκα βρύσες και το παίρνουν από δω οι κάτοικοι, ενώ οι Αγαρηνοί πλένουν μ' αυτό τα χέρια και τα πόδια τους πηγαίνοντας να προσευχηθούν στα Τζαμιά τους..."

Στο τζαμί ξεχωρίζουν η δεκατετράπλευρη μουσουλμανική κρήνη μαυριτανικής τεχνοτροπίας από λευκό μάρμαρο, όπου οι πιστοί έπλεναν τα πόδια τους πριν εισέλθουν στο εσωτερικό του, Πηγή: www.greekguide.com

Ακολουθούν απλές αναφορές στην κρήνη (ως πηγή) από τους περιηγητές M.G.F.A Choiseul Gouffier το 1782, Jacob Ludwig Salomon Bartholdy το 1807, Charles F.M. Texier το 1862-ο οποίος τη χαρακτηρίζει ως Μαυριτανική πηγή, και ο L. Auge de Lassus το 1880.

Ενδιαφέρουσα είναι μια σύγκριση των χαρακτικών που απεικονίζουν τον πλάτανο, και κατ' επέκταση την κρήνη, για να παρακολουθήσει κανείς τις διαδοχικές της μεταμορφώσεις μέσα στον χρόνο. Ενδεχομένως, τα συμπεράσματα να μην είναι αξιόπιστα, εφόσον παρατηρούνται αντιγραφές των χαρακτικών. Για παράδειγμα, ενώ η κρήνη απεικονίζεται για πρώτη φορά το 1843 με θόλο, σε μεταγενέστερα χαρακτικά επανεμφανίζεται με την αρχική της οξυκόρυφη στέγη.

Ο Ι.Ε. Ζαρράφτης την περιγράφει το 1916, ως Μαυριτανική Κρήνη.

Στην Πλατεία Ελευθερίας, έξω από το τέμενος defterdar, ανάμεσα στις δύο καφετέριες υπάρχει κυκλική επτάπλευρη κρήνη μαυριτανικής τεχνοτροπίας (μοιάζει πολύ με την κρήνη του Τζαμιού της Λότζιας στην Πλατεία Πλατάνου) από λευκό μάρμαρο επίσης, που καλύπτεται με θόλο στηριζόμενο σε έξι τόξα, τα οποία βαίνουν σε ισάριθμους κίονες σε δεύτερη χρήση.

Οι δημόσιες κρήνες για την υδροδότηση των κατοίκων διέθεταν τουλάχιστον δύο αψιδώματα, συνήθως οξυκόρυφα, με εντοιχισμένες μαρμάρινες πλάκες όπου ήταν τοποθετημένοι οι κρουνοί τους. Οι όρθιες μαρμάρινες πλάκες ήταν διακοσμημένες με ανάγλυφα φυτικά θέματα. Στο συγκεκριμένο τζαμί της Λότζιας ξεχωρίζουν η δεκατετράπλευρη μουσουλμανική κρήνη από λευκό μάρμαρο που καλύπτεται με θόλο στηριζόμενο σε εφτά τόξα, τα οποία βαίνουν σε ισάριθμους κίονες σε δεύτερη χρήση, όπου οι πιστοί έπλεναν τα πόδια τους πριν εισέλθουν στο εσωτερικό του.

Ο Ζαρράφτης επίσης λέει πως σ' αυτήν την κρήνη υπήρχαν δεκατέσσερις κρουνοί που άρδευαν την πόλη με νερό που ερχόταν από τη Βουρίννα. Δυτικά της Μαυριτανικής κρήνης στέκει αρχαία μαρμάρινη κολόνα με κορινθιακό κιονόκρανο. Επίσης, γύρω από την κρήνη υπάρχουν διάφορα αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη.

*Με το σεισμό των 6.6 Ρίχτερ της 21ης Ιουλίου 2017, τα δύο μνημεία μαζί με τα τζαμιά τους υπέστησαν ανείπωτες ζημιές. Για καθαρά ιστορικούς και καταγραφικούς λόγους, και όχι καταστροφολογικούς, παραθέτω δυο φωτογραφίες (και μόνο) με τη ζημιά που υπέστησαν τα δυο μνημεία με την ευχή γρήγορα-αλλά όχι πρόχειρα-να αποκατασταθούν πλήρως οι ζημιές.

Στο τζαμί ξεχωρίζουν η δεκατετράπλευρη μουσουλμανική κρήνη μαυριτανικής τεχνοτροπίας από λευκό μάρμαρο, όπου οι πιστοί έπλεναν τα πόδια τους πριν εισέλθουν στο εσωτερικό του, Πηγή: www.greekguide.c

Η κατεστραμμένη κρήνη του Defterdar απέναντι από τα γραφεία της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας μετά τον σεισμό του 2017

* Η κρήνη του Defterdar βρίσκεται τώρα υπό ανακατασκευή

Σχετικές Αναρτήσεις:ΤΟ ΤΖΑΜΙ DEFTERDAR ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
Ο ΠΛΑΤΑΝΟΣ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ
Πηγή: Έργα διαχείρισης υδατικων πόρων στην Κω-Ιουλίας Κ. Παπαευτυχίου (Κωακά-Τόμος Θ'-σελίδα 257-259), Ιστορία της Νήσου Κω-Β. Χατζηβασιλείου
Φωτογραφίες: Sophia Karagianni

Ακολουθεί η μετάφραση του κειμένου στα αγγλικά:

The Two Moorish Fountains

The fountains of the mosques served for the ritual washing of parts of the body by the faithful before entering the temple for prayer.

Οn Kos, there are (or rather, there were) two religious fountains of Moorish architecture:

one at the Defterdar Mosque in Eleftherias Square, and the other at the Gazi Hasan Pasha Mosque in Platanos (Loggia) Square, where the Plane Tree of Hippocrates stands.

*The Defterdar Mosque and its fountain (right)

*The Gazi Hasan Pasha (Yeni) Mosque at Loggia Square and the fountain beside the Plane Tree

In both cases, these are prominent marble constructions with a hexagonal plan, each covered by a domed roof.

*At Eleftherias Square

*At Loggia (Platanos) Square

The fountains are not mentioned in the descriptions of the earliest travellers, who simply referred to the central square of the city without providing extended descriptions of the plane tree, as later visitors did.

The first to mention the fountain of Gazi Hasan Pasha was V. G. Barskij, during his travels in the East between 1723 and 1747.

In his description of the large plane tree located in the center of the marketplace of the walled city, he writes:

“As the inhabitants claim, the plane tree is very old. To its right there is a wooden fountain with a roof covered in tin, supported by twelve columns. Water flows from twelve spouts, and the locals draw water from it, while the Agarenes (Muslims) wash their hands and feet here before going to pray in their mosques...”

Subsequent brief mentions of the fountain (as a spring or source) appear in the writings of travelers such as M.G.F.A. Choiseul-Gouffier (1782), Jacob Ludwig Salomon Bartholdy (1807), Charles F.M. Texier (1862) — who specifically calls it a Moorish fountain — and L. Augé de Lassus (1880).

A comparison of the engravings depicting the plane tree — and consequently the fountain — is particularly interesting, as one can trace its successive transformations over time.

However, the conclusions may not always be reliable, since many engravings were copied from earlier ones.

For instance, while the fountain is first depicted with a dome in 1843, in later engravings it reappears with its original pointed roof.

I. E. Zarraftis, in 1916, describes it as a Moorish Fountain.

At Eleftherias Square, outside the Defterdar Mosque, between two cafés, there stands a circular, seven-sided Moorish-style fountain (very similar to the one at the Loggia Mosque in Platanos Square).

It is made of white marble, covered by a dome supported by six arches, each resting on six reused columns.

Public fountains for the citizens’ water supply typically had at least two arched openings — often pointed — with marble slabs in which the taps were embedded.

The upright marble panels were decorated with relief carvings of floral motifs.

At the Loggia Mosque, the fourteen-sided marble Moorish fountain stands out, its dome supported by seven arches resting on seven reused columns, where the faithful washed their feet before entering for prayer.

Zarraftis also notes that this fountain had fourteen spouts, supplying the town with water coming from Vourinna.

West of the Moorish fountain stands an ancient marble column with a Corinthian capital, and around the fountain there are various ancient architectural fragments.

During the earthquake of magnitude 6.6 on July 21, 2017, both monuments, along with their mosques, suffered immense damage.

For purely historical and documentary purposes — not out of sensationalism — I include only two photographs showing the damage sustained by the two monuments, with the hope that restoration will come soon, though not hastily.

*The Moorish fountain of the Defterdar Mosque, opposite the Archaeological Service offices, after the 2017 earthquake.

*The Defterdar fountain is currently under reconstruction.