ΤΟ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑΤΙΚΟ ΣΤΕΦΑΝΙ

ΤΟ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑΤΙΚΟ ΣΤΕΦΑΝΙ

Ακόμη κι ένα αμάραντο ή ένα αγριολούλουδο έξω από την πόρτα μας είναι αρκετό για να πούμε πως "πιάσαμε το Μάη". Ένα από τα πιο όμορφα έθιμα στην Ελλάδα είναι η κατασκευή του πρωτομαγιάτικου στεφανιού, ίσως γιατί συνδυάζεται με την αργία/απεργία της 1ης Μαΐου ή γιατί ήταν ανέκαθεν για όλους μια ευκαιρία να έρθουμε σε επαφή με τη φύση, αφού όλες οι οικογένειες ξεχύνονται στην εξοχή για να μαζέψουν λουλούδια. 

Με το στεφάνι στολίζουμε τις πόρτες των σπιτιών και το έθιμο συμβολίζει την  αναγέννηση της φύσης με την άνοιξη και την υποδοχή της δύναμης της φύσης στο σπιτικό. 

στεφάνια στη Νίσυρο

Φτιάχνεται σε κύκλο που θεωρείται απόλυτο και τέλειο σχήμα που χωράει αυτό που θέλει να απομονώσει. Ο κύκλος προστατεύει από κακόβουλες δυνάμεις. Κρεμιέται στην πόρτα του σπιτιού κι έτσι μέσα σ αυτό εισχωρούν μόνο τα καλά και μένει έξω από την πόρτα ως τις 24 Ιουνίου και τότε καίγεται στις φωτιές του Άη Γιαννιού του Κλήδονα.

κορίτσια κρατούν στα χέρια τα πρωτομαγιάτικα στεφάνια και τα ρίχνουν στη φωτιά του Κλήδονα, στις 24 Ιουνίου

Οι ρίζες του συγκεκριμένου εθίμου εντοπίζονται στην αρχαιότητα, αλλά με το πέρασμα των χρόνων κάθε περιοχή εξέλιξε με τον δικό της τρόπο το έθιμο, καθώς οι κάτοικοι έβαζαν μία δική τους «πινελιά». 

Όπως για παράδειγμα στη Μικρά Ασία, όπου πέρα από τα λουλούδια στο στεφάνι έβαζαν και ένα σκόρδο για το «κακό μάτι» και αποτροπή από το κακό, ένα αγκάθι για τον εχθρό και ένα στάχυ για την καλή σοδειά. 

Ή στα Δωδεκάνησα, όπου η παράδοση θέλει να μαζεύουν ένα λουλούδι που λέγεται «ανοιχτομάτης» και θεωρείται πως φέρνει καλοτυχία και υγεία ενώ στη Σύμη βάζουν κλωνάρια ελιάς, αγκαθιού (ένα κλαδί με αγκάθια προστατεύει από το κακό κάθε σπίτι), μαύρης συκιάς ενώ ταυτόχρονα οργανώνουν και ομαδικές τελετές που αποβλέπουν κι αυτές να φέρουν στο χωριό τη χαρά, την ευλογία, τη δημιουργία. 

Για όποιον θέλει να τηρήσει την παράδοση κατά γράμμα, τα απαραίτητα υλικά είναι πολύ απλά. Λουλούδια, κλαδιά που θα αποτελέσουν τη βάση και σπάγκο ή σύρμα για να διακοσμηθεί το στεφάνι. Σύμφωνα με τη Λαογραφική έρευνα το μαγιάτικο στεφάνι φτιάχνεται με βέργα από ευλύγιστο και ανθεκτικό ξύλο κληματαριάς ή σύρμα και στολιζόταν με λουλούδια και κλαδάκια καρποφόρων δέντρων, όπως η αμυγδαλιά, η συκιά και η ροδιά. 

Η χρησιμοποίηση πρασινάδας και όχι τόσο λουλουδιών με σκοπό τη μετάδοση της γονιμότητάς τους ήταν το κύριο χαρακτηριστικό των μαγιάτικων συνηθειών. Στον αγροτικό χώρο, μάλιστα, δε θεωρείτο απαραίτητο το πλέξιμο στεφανιών. Αρκούσε η τοποθέτηση πάνω από την πόρτα του σπιτιού μιας δέσμης από χλωρά κλαδιά ελιάς, συκιάς, νερατζιάς, πορτοκαλιάς και άλλα μαζί με λουλούδια. Ένα κλαδί ελιάς δηλώνει την αγάπη, συμβολίζει την οικογένεια και την φιλία. 

Το καρπισμένο στάχυ συμβολίζει την καρποφορία της γης. Τα λουλούδια της εξοχής συμβολίζουν την αναγέννηση της φύσης και την απομάκρυνση των πνευμάτων.

Για να πιάσουν οι ευχές που έκαναν οι νοικοκυρές παλιότερα, το μαγιάτικο στεφάνι έπρεπε να γίνεται από συγκεκριμένα λουλούδια:

Ανθισμένο σπίτι: Τριαντάφυλλα, γαρύφαλλα, βιόλες, πασχαλιές, γεράνια.

στεφάνι με λουλούδια στην Τήλο

Ευτυχία του σπιτιού: Κλωνάρια ανθισμένα από αγιόκλημα και ελιά.

Γεμάτο σπίτι: Στάχυα και λουλούδια του κάμπου, όπως μαργαρίτες και παπαρούνες.

Για τη γλωσσοφαγιά: Μια κουκιά με τις ρίζες και τους καρπούς της.

Για την αγάπη των κοριτσιών του σπιτιού: Ένα κλωνάρι λυγαριά.

Για το μάτι: Ένα κεφάλι σκόρδο, κρεμασμένο στη μέση για να φαίνεται.

Από την «Παράξενη Πρωτομαγιά»:

Παράξενη πρωτομαγιά

μ’ αγκάθια πλέκουν σήμερα στεφάνια

ήρθ’ ο καιρός του «έχε γεια»

τι να την κάνεις πια την περηφάνια.

Νίκος Γκάτσος

Σχετική ανάρτηση: ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΟΥ ΦΑΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΛΗΔΟΝΑ

Πηγή: Μαγιάτικο στεφάνι: Το έθιμο που κρατά από την αρχαιότητα έως σήμερα

Πρωτομαγιά: από που προέρχεται το έθιμο του στεφανιού

Wikipedia

Πιάστε το Μάη και φτιάξτε πρωτομαγιάτικο στεφάνι 

φωτογραφίες: Sophia Karagianni

Onobrychis arenaria

Onobrychis arenaria

Onobrychis σημαίνει "που καταβροχθίζεται από γαϊδάρους" από τις αρχαίες λέξεις όνος (onos) και βρύκειν (brychein) που σημαίνει καταβροχθίζω (τρώω λαίμαργα).

Η κοινή του ονομασία, sainfoin, είναι σύνθετη γαλλική λέξη από τις λέξεις saint και foin που σημαίνει άγιο σανό. Είναι γνωστό και ως holy hay, French grass, και everlasting grass. 

Ανήκει στα πολυετή κτηνοτροφικά ψυχανθή (επειδή τα άνθη τους μοιάζουν με «ψυχή» δηλ. με πεταλούδα). Στα ελληνικά δεν βρήκα σχετική βιβλιογραφία και η μόνη μετάφραση στο Onobrychis/sainfoin που συνάντησα είναι κτηνοτροφικά λάχανα ή χορτονοµές ψυχανθών (sainfoin).

Όσα διάβασα στη διεθνή βιβλιογραφία παρουσιάζουν το οnobrychis ως ένα από τα "ιερά" σπαρτά, πραγματικά "άγιο σανό", καθώς αποτελεί, λόγω των εξαιρετικών ιδιοτήτων του, την τέλεια βοσκή για μεγάλα θηλαστικά, όπως πρόβατα, γαϊδούρια, άλογα, αγελάδες κλπ. Αυτό οφείλεται σε τρία πράγματα που θεώρησα σημαντικά ανάμεσα σε όσα διάβασα:

α) η βοσκή με sainfoin είναι υψηλή σε πρωτεΐνη και ταννίνες καθώς το οnobrychis κατατάσσεται σε κατηγορία κτηνοτροφικών ψυχανθών, κοινώς οσπριοειδών (όσπρια).

β) Τα εκμεταλλεύεται ο άνθρωπος για την διατροφή αγροτικών ζώων καθώς δεν προκαλεί φούσκωμα

και γ) δεν προκαλεί σκουλήκια, μάλλον το αντιμετωπίζουν σα φυσικό σκουληκοκτόνο.

Στο νησί της Κω υπάρχει σε αφθονία την άνοιξη και συγκεκριμένα τον Απρίλιο, πιθανά το υποείδος subsp. lasiostachya.

*Onobrychis means "devoured by donkeys", from Ancient Greek ónos (ὄνος, "donkey") and brýkein (βρύκειν, "to eat greedily"). This refers to sainfoin's good properties as a forage plant for large mammalian herbivores.

Πηγή: Greek flora
Onobrychis viciifolia Scop. (Sainfoin): In Vitro Culture and the Production of Condensed Tannins 

Why Sainfoin is known as 'holy hay' 

Sainfoin ‘Holy’ Hay

Φωτογραφίες: Sophia Karagianni

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΣΩΤΗΡΟΣ (ΧΡΙΣΤΟΣ),ΓΙΑΠΠΙΛΙ

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΣΩΤΗΡΟΣ (ΧΡΙΣΤΟΣ), ΓΙΑΠΠΙΛΙ

Πάνω στην άκρη ενός γκρεμού, σ' ένα ψηλό τεπέ (*ο λόφος στα τούρκικα), βρίσκεται χτισμένο το εκκλησάκι του Χριστού (Μεταμόρφωση Σωτήρος). Από κάτω απλώνεται φαρδύς και φιδωτός ο Πλατύς Ποταμός, χωμένος μέσα στις λυγαριές και τις δάφνες.

Το εκκλησάκι γιορτάζει στις 6 Αυγούστου και ανήκει στην Ενορία Αγίου Νικολάου.

Η πρώτη αναφορά σε αυτό το εκκλησάκι συναντάται στο Αρχείο Δουλείας της Ιεράς Μητροπόλεως το 1705. Ο Εμμανουήλ Καρπάθιου αναφέρει πως το εκκλησάκι του Χριστού "κείται εις θέσιν Πλατύν Ποταμόν εντός χωραφίου του Αλή Αγά Ατζέμη κατά τον Κώδικα Κ'". 

Σύμφωνα με τον Παντελή Σβουρένο το εκκλησάκι το έχτισε κάποιος Κάππας. Παλιότερα, δεν πήγαινε πολύς κόσμος γιατί όλοι φοβόντουσαν τον γκρεμό, κι ο ίδιος έστησε γύρω από τον γκρεμό κολωνάκια και τέντωσε συρματόπλεγμα. Επίσης, συνεχίζει πως ο ίδιος έκανε τσιμεντένια τοιχία και πεζούλες στη βόρεια πλευρά και τη μισή αυλή τσιμέντο,το 1968 με χρήματα της οικογένειας Παζάκη από την Αμερική. 

Μετά, ο Κωνσταντής Μαμουζέλος διαμόρφωσε την αυλή,έχτισε ξεροτρόχαλο τοίχο, έκανε επίπεδη την αυλή και φύτεψε τα πεύκα που υπάρχουν ως σήμερα στην αυλή. Επίσης, έφτιαξε και το δρόμο για να ανεβαίνουν αυτοκίνητα ως εκεί. Η Χρυσή Σταματούλα από το Γιαππιλί έκανε κάποιες επιπλέον εργασίες στην αυλή, σοβάτισε τους τοίχους κι έκανε δύο πεζούλες.

Στον Εσπερινό και στη Θεία Λειτουργία της εορτής της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (6 Αυγούστου), πλήθος πιστών ανηφορίζει προς το ύψωμα που βρίσκεται για να προσκυνήσει.

Στην πόλη της Κω, το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης, πριν το σεισμό, όταν λειτουργούσε η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, υπήρχε η συνήθεια μετά την ολοκλήρωση της ακολουθίας των Παθών, να ανεβαίνουν οι πιστοί με τα πόδια-περίπου για 3,5 χιλιόμετρα από την Αγία Παρασκευή ως το εκκλησάκι του Χριστού, για να προσκυνήσουν. 

Το νυκτερινό προσκύνημα ήταν ιδιαίτερα κατανυκτικό καθώς σε όλη τη διαδρομή οι πιστοί τραγουδούν και ψάλλουν. Τα τελευταία χρόνια ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κώου και Νισύρου κ.κ Ναθαναήλ συμμετείχε στο προσκύνημα διαβάζοντας το Ευαγγέλιο της Σταυρώσεως και ψάλλοντας τους Μακαρισμούς. 

Το εξωκκλήσι σήμερα αντιμετωπίζει κίνδυνο καταστροφής λόγω αποσαθρώσεως του εδάφους του υψώματος επάνω στο οποίο βρίσκεται.

Πηγή: Παντελή Σβουρένου-Η Κως μια φορά..κι έναν καιρό (Apopsis 2005)
Εμμανουήλ Ι. Καρπάθιου (Μητροπολίτου Μεσημβρίας της επί Ευξείνω)-"Εκκλησία Κω Δωδεκανήσου"-Τόμος Πρώτος, βιβλίον Δεύτερον, Αθήνα 1969
Ιερά Μητρόπολις Κώου και Νισύρου Παρελθόν και παρόν-Ανδρέα Ιωσήφ Χατζημιχαήλ (χορηγός εκδόσεως Δήμος Κω, 2016)
Φωτογραφίες: Sophia Karagianni

Ο ΜΥΛΟΣ ΤΟΥ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΗ, ΤΟ ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΜΥΛΟΤΟΠΙ

Ο ΜΥΛΟΣ ΤΟΥ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΗ, ΤΟ ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΜΥΛΟΤΟΠΙ

Ο συγκεκριμένος ανεμόμυλος, γνωστός μέχρι πρόσφατα ως ο Μύλος του Παπαβασίλη ή Παπασεβαστιανού? και ως ο Αλευρόμυλος της Μαρίας Σεβαστιανού, είναι από τους παλαιότερους Δωδεκανησιακούς Μύλους (χαρακτηρισμένος ως μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς με ΦΕΚ) και βρίσκεται σε κομβικό σημείο στην Κέφαλο, στην καρδιά του χωριού, πολύ κοντά στο Κάστρο της Κεφάλου. 

Ο Μύλος το 1983

Ο Μύλος το 2013

Ο Μύλος το 2019

Λειτούργησε ως τη δεκαετία του 80 και μετά παρέμεινε για δύο δεκαετίες σχεδόν ανενεργός και εγκαταλελειμμένος μέχρι να αναπαλαιωθεί και να επαναλειτουργήσει πλήρως το 2018 από την οικογένεια Βουδούρη και να μετατραπεί σε ένα πολυχώρο που ονομάστηκε Μυλοτόπι.

Ο οικισμός “Μυλοτόπι” δίνει τη δυνατότητα στον επισκέπτη να περιηγηθεί σε 6 κτίρια – ανεμόμυλο, αλώνι, παραδοσιακό φούρνο, παραδοσιακό σπίτι, τούνελ – σήραγγα, παραδοσιακό καφενείο/εστιατόριο – τα οποία συνθέτουν ένα χαρακτηριστικό δείγμα της αρχιτεκτονικής του νησιού και της πολιτισμικής ταυτότητας της περιοχής.

Εκεί θα μπορέσετε να περιηγηθείτε σε όλους τους επισκέψιμους χώρους και να συναντήσετε από κοντά την παράδοση του τόπου.
Ο Μύλος 

Ο Μύλος μας ξεναγεί στον τρόπο άλεσης των σιτηρών, αφήνοντας την δική του ιστορία με το πέρασμα των χρόνων. Τα 1000 έως 1300 ετών ξύλα του, μας εξιστορούν το βασικό και κύριο ρόλο του κατά την αρχαιότητα. Το 80% της ξυλείας του προϋπήρχε, ενώ το υπόλοιπο συμπληρώθηκε με ξυλεία προερχόμενη από το Άγιο Όρος (καστανιές). 

ταξίδι στο χρόνο για το Μύλο

Σήμερα είναι απόλυτα λειτουργικός, ύστερα από επτάμηνη εργασία από τον Καραβομαραγκό κ. Δημήτρη Μωράκη. Το ύψος του υπολογίζεται στα 6,2 μέτρα και το πάχος των τοίχων του, φτάνει τα 1,20 μέτρα όλο από πέτρα. Η στέγη του αποτελείται από ένα καΐκι 6 μέτρων αναποδογυρισμένο. Στο εσωτερικό υπάρχουν το ισόγειο και οι δύο όροφοι. Το ισόγειο είναι χωρισμένο, με ξύλινο διαχωριστικό, σε δύο μέρη. Το ένα που χρησίμευε σαν αποθήκη για τους καρπούς και το άλλο, το μικρότερο, στο οποίο βρίσκεται η σκάλα. 

από το ανακαινισμένο εσωτερικό του Μύλου

η θέα προς το Καστρί από το εσωτερικό του Μύλου

βοτσαλωτό δάπεδο

Το Αλώνι 

Το μέρος που αποτυπώνεται η διαδικασία για το αλώνισμα των σιταριών, ενσαρκώνεται με την παρουσία του πέτρινου αλωνιού, με την παρουσία ενός γαϊδουριού. 

Τη διαδικασία αυτή, συνήθιζαν να κάνουν ο αγωγιάτης (αυτός που κατεύθυνε τα ζώα),οι θεριστές (αυτοί που ξεχώριζαν τον καρπό από τα στάχυα) και το γαϊδούρι που με την επιμονή του ,ολοκλήρωνε την διαδικασία αυτή.

Το Σπίτι

Το παραδοσιακό σπίτι αποτυπώνεται και ενσαρκώνει την ζωή μιας αγροτικής οικογένειας τον 19ο αιώνα. Αναβιώνει τον τρόπο ζωής τους και τις συνήθειες τους. Συναντούμε τα καθημερινά τους σκευή, τον τρόπο χαλάρωσης και την ευφυΐα τους στην κατασκευή λειτουργικών αντικειμένων για τη κάλυψη των αναγκών τους.

όταν λειτουργούσε σαν παραδοσιακό σπίτι τη δεκαετία του '80

το παραδοσιακό σπίτι το 2011, εκαταλελειμμένο πια

το σπίτι το 2017

το σπίτι το 2019

φωτογραφίες από το εσωτερικό του παραδοσιακού σπιτιού

Ο Φούρνος 

Ο άνω των 100 χρόνων φούρνος, είναι πετρόχτιστος στο σύνολό του και υπολογίζεται πως οι τοίχοι του έχουν πάχος 80-90 πόντους. Οι πέτρες «πόροι» όπως ονομάζονται, υπάρχουν μόνο στην Κέφαλο, λόγω της ηφαιστειακής τέφρας από το ηφαίστειο της Νισύρου. Είναι λειτουργικός μέχρι και σήμερα και χρησιμοποιείται για το ψήσιμο παραδοσιακών φαγητών και κυρίως ζυμωτού ψωμιού.

στο Μυλοτόπι μπορεί κανείς να πιει τον καφέ του και να φάει

Το Τούνελ 

Το τούνελ 20 μέτρων, διάσχιζε τις αυλές στο Μυλοτόπι. Διασχίζοντας, το Ιταλικό τούνελ, θα αντικρίσεις το κελάρι αλλά και εκθέματα από τους Ιταλούς φαντάρους, που συνήθιζαν να εκτελούν τοις σκοπιές τους, κατά την Ιταλοκρατία. Η έξοδος του θα σε οδηγήσει στο πολυβολείο, που τώρα χρησιμοποιείται σαν χώρος αναψυχής – εστιατορίου.

αντίβαρα πιεστηρίου και εξοπλισμός από ελαιοτριβείο

στο Μυλοτόπι υπάρχουν πολλές γωνιές να χαλαρώσει κανείς πίνοντας καφεδάκι ή γευματίζοντας

Πηγή:https://mylotopi.com/

Φωτογραφίες: Sophia Karagianni