ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ ΣΤΗΝ ΠΑΛΙΑ ΚΑΡΔΑΜΑΙΝΑ

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ ΣΤΗΝ ΠΑΛΙΑ ΚΑΡΔΑΜΑΙΝΑ

Οι κάτοικοι της Καρδάμαινας τρέφουν μεγάλη ευλάβεια για τους Αγίους Αναργύρους. Είναι το παλιό τους καθολικό. Η πρώτη εκκλησία που έχτισαν στην κοιλάδα, μέσα στα αιωνόβια κυπαρίσσια, όταν βγήκαν από το Κάστρο. Όταν έφυγαν οι Καρδαμιώτες από το  Κάστρο και εγκαταστάθηκαν στην παλιά Καρδάμαινα και στους Στόλους κάπου μεταξύ 1847-1850, φυσικό ήταν να θέλουν να χτίσουν και μια εκκλησία για τις θρησκευτικές τους ανάγκες. Οι οικογένειες που έμεναν εκεί ήταν 39. Όσο κι αν προσπαθούσαν να γίνουν 40, δεν τα κατάφερναν. Μόλις δημιουργόταν μια καινούρια, μια άλλη ξεκληριζόταν. 

Εκεί υπήρχε τα χρόνια εκείνα και σχολείο, όπου έρχονταν παιδιά κι απ’ την Αντιμάχεια. Στο σχολείο αυτό δίδαξαν ο παπα- Νικόλας και ο παπα-Γιάννης. Ζούσε και κάποιος μοναχός εκεί, ονόματι Αγάπιος, που είχε έρθει από τη Σμύρνη. Δάνειζε χρήματα στους φτωχούς, με τον όρο να του τα επιστρέψουν. Αν δεν τα επέστρεφαν, δεν τους δάνειζε ξανά. Γύρω από την εκκλησία υπήρχαν και τάφοι, αφού δεν υπήρχε αλλού κοιμητήριο. Βόρεια της εκκλησίας υπήρχαν και κελιά. 
Το χτίσιμο του ναού πρέπει να ολοκληρώθηκε γύρω στο 1854, όπως μαρτυρούν και οι εικόνες του τέμπλου του ναού. 
Στους Αγίους Αναργύρους διετέλεσε εφημέριος από το 1884-1887 ο παπα-Ηλίας Χατζηπαναγιώτης-παππούς του Μιχάλη Γ. Παπαηλία και κατόπιν ήρθαν ο παπα- Νικόλας και ο παπα-Γιάννης.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι με το υπ’αριθμ. 85/14-1-1993 έγγραφο της 4^ης Εφορίας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου, γνωστοποιήθηκε ότι ο ιερός ναός των Αγίων Αναργύρων, σύμφωνα με την υπ’αριθμ. ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1φ29/31905/583/14-10-92, κηρύχτηκε διατηρητέο μνημείο. Συγκεκριμένα η παραπάνω απόφαση αναφέρει: « Να κηρυχθεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο η εκκλησία των Αγίων Αναργύρων στην Παλαιά Καρδάμαινα Κω. Ο ναός είναι μονόχωρος και στα δυτικά του είναι προσαρτημένος γυναικωνίτης. Πάνω από την πόρτα της βόρειας πλευράς βρίσκεται ασβεστωμένη, εντοιχισμένη πλάκα με ανάγλυφο σταυρό και χρονολογία 1847. Μια άλλη χρονολογία 1854 βρίσκεται στο ερεισίνωτο του δεσποτικού θρόνου. 

χρονολογία 1854 βρίσκεται στο ερεισίνωτο του δεσποτικού θρόνου

Στα μέσα του 19^ου αιώνα χρονολογούνται το ξύλινο ζωγραφιστό τέμπλο με τις εικόνες του, καθώς και τα δύο ξύλινα προκυνητάρια». 
Η μνήμη τους γιορτάζεται την 1^η Νοεμβρίου με μεγάλη κατάνυξη και ιεροπρέπεια. Η πανήγυρις των Αγίων Αναργύρων συγκεντρώνει προσκυνητές από όλο το νησί της Κω. Κάθε χρόνο τελείται μέγας αρχιερατικός εσπερινός και μετά από λίγο η ιερά παράκλησις. Στην αίθουσα που υπάρχει κοντά το ναό προσφέρεται φαγητό και καλούνται τις περισσότερες φορές τοπικοί οργανοπαίκτες, για να διασκεδάσουν τους προσκυνητές. Αρκετές γυναίκες παραμένουν στην εκκλησία όλη νύχτα, ψάλλοντας διάφορους ύμνους.

ο δεσποτικός θρόνος

Επίσης, Λειτουργία γίνεται κάθε χρόνο την 1η Ιουλίου.

(Οι Άγιοι Ανάργυροι, Κοσμάς και Δαμιανός, ήταν γιατροί. Θεράπευαν τις ασθένειες των φτωχών ανθρώπων, χωρίς ποτέ να ζητάνε αμοιβή. Γι’αυτό ονομάστηκαν Ανάργυροι).

το εσωτερικό της εκκλησίας

κείμενο: «Οι εκκλησίες της Καρδάμαινας» π. Ιωάννη Περαντωνάκη Ιεροδιδάσκαλου.
Φωτογραφίες: Sophia Karagianni

ΑΠΑΓΧΟΝΙΣΜΟΙ ΚΩΩΝ ΑΠΟ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ ΤΟ 1943 ΚΑΙ ΤΟ 1945

ΑΠΑΓΧΟΝΙΣΜΟΙ ΚΩΩΝ ΑΠΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΚΩ, ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΤΟ 1943 ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΠΛΑΤΑΝΟΥ ΤΟ 1945

δίπλα στο κτίριο του Δημαρχείου

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1943:Ο ΑΠΑΓΧΟΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ:

Από τα σκληρά μέτρα των Γερμανών κατακτητών πολύ θα υποφέρουν οι Κώοι και ιδιαίτερα οι χωρικοί, άνθρωποι απλοϊκοί, που δεν ήξεραν τι σήμαινε  Στρατός, γιατί ποτέ δεν είχαν στρατευθεί. Συλλαμβάνονταν όμως και φυλακίζονταν κάθε τόσο για καταχρήσεις στρατιωτικών ειδών, αν και η πρόθεσή τους δεν ήταν να βλάψουν το στρατό κατοχής, αλλά να ωφεληθούν  υλικά. Έτσι στα μέσα Νοεμβρίου του 1943, ένα μήνα μετά την έναρξη της  Γερμανοκρατίας, οι Ναζί  θα συλλάβουν το βοσκό Ηλία Καπίρη από την Αντιμάχεια, γιατί βρήκαν στην κατοχή του ορισμένα στρατιωτικά είδη και γιατί πρόβαλε αντίσταση, ξυλοκοπώντας μερικούς απ’ αυτούς. Ας σημειωθεί ότι ο Καπίρης ήταν πολύ θαρραλέος και χειροδύναμος. Τον καταδίκασαν, λοιπόν, σε θάνατο με απαγχονισμό και πίεζαν τον Ιταλό Διοικητή της Αστυνομίας D. Zucchelli  να διαθέσει δυο καραμπινιέρους για να εκτελέσουν την απόφαση. Σκέπτονταν, μάλιστα, να μετατρέψουν σε αγχόνη τη μεσαία αψίδα της εισόδου του Μουσείου της Κω.  Ο Zucchelli όμως με χίλιες δυο προφάσεις αρνιόταν, ώσπου το πρωί της Κυριακής, 19^ης Δεκεμβρίου  [σύμφωνα με διασταύρωση νεότερης πληροφορίας συγγενούς του θύματος, αντί της 28^ης Νοεμβρίου, που γράφαμε παλαιότερα ]  μερικοί ανυποψίαστοι Κώοι αντίκρισαν έντρομοι στην Πλατεία Ελευθερίας  ένα απόσπασμα Γερμανών στρατιωτών με τύμπανα και το σχοινί της αγχόνης να κρέμεται στη συκαμινιά που βρίσκεται ΝΑ του μουσουλμανικού τεμένους (δίπλα στη σημερινή καφετέρια «Αέναος» (Ναός)). 

Ο Καπίρης οδηγήθηκε στον τόπο της εκτέλεσης έχοντας μπροστά του πινακίδα που έγραφε: «Κατείχα πράγματα που ανήκαν στα Γερμανικά στρατεύματα». Του πέρασαν τη θηλιά στο λαιμό και υπό τον ήχο των τυμπάνων ένας Γερμανός στρατιώτης κλώτσησε με τη μπότα του το σκαμνί όπου ήταν ανεβασμένος ο κατάδικος και ο άτυχος Καπίρης βρήκε αμέσως το θάνατο. Το σώμα του αιωρούνταν στην αγχόνη ολόκληρη την ημέρα προς εκφοβισμό των κατοίκων της Κω. Άγνωστος επίσης παραμένει ο τόπος, όπου θάφτηκε το αθώο αυτό θύμα της Ναζιστικής θηριωδίας.

Κείμενο: Βασίλης Χατζηβασιλείου
φωτογραφίες: Sophia Karagianni

ΟΙ ΑΠΑΓΧΟΝΙΣΜΟΙ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΠΛΑΤΑΝΟΥ ΤΟ 1945 
Το απόγευμα της 27ης Φεβρουαρίου 1945, 4 Γερμανοί στρατιώτες προσποιούμενοι τους λιποτάχτες φτάνουν στο Κρυονέρι, όπου τυχαία συναντούν το νεαρό Βασίλη, γιο του Θεόκριτου Κώστογλου. Τον ρωτούν αν ξέρει κανένα μέσο για ν’ αποδράσουν τάχα από το νησί κι εκείνος απερίσκεπτα τους απαντά: «Να ρωτήσω τον Έλληνα αξιωματικό και θα ρθω σε μισή ώρα να σας πω.» Μόλις ο Βασίλης Κώστογλου ανέφερε το περιστατικό στον Υπολ/γό Τσιτσιλώνη, ο Έλληνας αξιωματικός αντιλήφθηκε τον κίνδυνο και διέταξε συναγερμό. Κάλεσε αμέσως το Θεόκριτο Κώστογλου, στον οποίο παρέδωσε διάφορα τρόφιμα, ρούχα και άλλο στρατιωτικό υλικό με την εντολή να τα κρύψει σε χαράδρα, ενώ παράλληλα έστειλε με το βοσκό Γιάννη Τρουμούχη σημείωμα στους συνδέσμους Νίκο Γεωργιάδη και Μιχάλη Κουγιουμζή, που τους έλεγε ότι είχαν προδοθεί και καθόριζε συνάντηση μαζί τους στο «γνωστό σημείο», εννοώντας την Άκλαφτη. Τη νύχτα της ίδιας μέρας Γερμανική δύναμη 30 περίπου ανδρών έκανε έφοδο στην περιοχή του Χαβάρου και συνέλαβε τους βοσκούς  Θεόκριτο Κώστογλου, το γιο του Βασίλη, τον Αντώνη Τρουμούχη, Το Γιάννη Καλυμνιαναρή, τον Κώστα Τρουμούχη και την Ανεζούλα Γεωργίου Πατάκου-Τρουμούχη (έγκυο τότε), που δεν είχαν προλάβει να εξαφανίσουν τα είδη της περιπόλου. Οι Γερμανοί  συνέλαβαν επίσης το Γιώργη Μυλωνά, γαμπρό της Ανεζούλας Πατάκου, με την κατηγορία ότι φυγάδευε Ιταλούς στρατιώτες καθώς και τις αδερφές Σεβαστή, Σταματία και Διονυσία Θωμά Περή, με την κατηγορία ότι τροφοδοτούσαν Άγγλους.

η μαρμάρινη πλάκα στην πλατεία πλατάνου

Οι συλληφθέντες οδηγήθηκαν στο Κάστρο της Κω, όπου και φυλακίστηκαν. Την επόμενη νύχτα η περίπολος Τσιτσιλώνη έφυγε για τη Σύμη, παίρνοντας μαζί της το Νίκο Γεωργιάδη και πολλούς βοσκούς που συνεργάζονταν με το Συμμαχικό δίκτυο. Ο Μιχάλης Κουγιουμζής , αφού κρύφτηκε αρκετές μέρες, περιφερόμενος από σπίτι σε σπίτι, μπήκε τη νύχτα της 9ης Μαρτίου σε μια βάρκα, έφτασε στον Κάβο Κριό και από κει με αγγλικό πολεμικό σκάφος μεταφέρθηκε στη Σύμη.

Τους συλληφθέντες ανέκριναν οι Γερμανοί σε κελιά του Κάστρου, που τους είχαν φυλακίσει. Ειδικά το Θεόκριτο Κώστογλου τον είχαν κλείσει σε χωριστό κελί γεμάτο νερό και τον βασάνιζαν να αποκαλύψει τα ονόματα των συνεργατών του δικτύου. Δύο μόνο ονόματα ψιθύρισε εντελώς αόριστα ο Θεόκριτος, υποκύπτοντας στα φρικτά βασανιστήρια: «Νικόλας-Μιχάλης». Οι Γερμανοί έστρεψαν αμέσως την προσοχή τους στην αναζήτηση του ατόμου που έφερε το ονοματεπώνυμο Νικόλας Μιχάλης, χωρίς αποτέλεσμα. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για δύο πρόσωπα, το Νίκο Γεωργιάδη και το Μιχάλη Κουγιουμζή, που είχαν ήδη διαφύγει στη Σύμη. Οι ανακρίσεις συνεχίστηκαν ως τις πρώτες μέρες του Απρίλη, οπότε οι συλληφθέντες τέθηκαν ως υπόδικοι στην κρίση του Γερμανικού Στρατοδικείου.

Κι ενώ ο κόσμος ήταν ανήσυχος για τις συλλήψεις και πολλοί Κώοι, κυρίως νέοι, που διατηρούσαν επαφή με τους συλληφθέντες και τους άλλους συνδέσμους του δικτύου, άρχισαν να φεύγουν από το νησί γιατί πίστευαν ότι κινδύνευαν, ένα ακόμη γεγονός συντάραξε βαθιά τους κατοίκους. Στις 27 Μαρτίου 1945, συμμαχικά αεροπλάνα επιχειρούν βομβαρδισμό των γερμανικών φορτηγίδων στο λιμάνι της Κω, αλλά αστοχούν και πλήττουν την πόλη σκοτώνοντας 22 κατοίκους.

Μία εβδομάδα περίπου θα διαρκέσει η δίκη των συλληφθέντων. Το Στρατοδικείο, με δημόσιο κατήγορο τον Υπολ/γό Birkolz, θεώρησε ως ενοχοποιητικά στοιχεία την κατοχή στρατιωτικού υλικού καθώς και τις αλληλοκατηγορίες που ξεστόμισαν μερικοί από τους κρατούμενους κατά τη διάρκεια της εξουθενωτικής ανάκρισής τους, τους καταδίκασε για κατασκοπεία και τους επέβαλε αυστηρότατες ποινές.

Έξι καταδικάστηκαν σε θάνατο με απαγχονισμό: ο Θεόκριτος Κώστογλου, ο γιος του Βασίλης, η Ανεζούλα Πατάκου-Τρουμούχη, η Σταματία Περή, η αδερφή της Διονυσία, και ο Γιώργος Μυλωνάς. Στους υπόλοιπους επιβλήθηκαν μικρότερες ποινές. Ο Πρόεδρος της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας Κω Αρχιμ. Φιλήμων Φωτόπουλος, συνοδευόμενος από το δικηγόρο Γιώργο Κουτσουράδη και άλλους συμπολίτες, θα επισκεφθεί τον Στρατιωτικό Διοικητή του νησιού Ταγμ/χη Heinemeier κι επικαλούμενος τη μεγαλοψυχία του θα τον ικετεύσει να φανεί επιεικής χαρίζοντας τη ζωή «εις πρόσωπα μη έχοντα γνώσιν των πράξεών των και δη εις τας γυναίκας».

στις καμάρες αυτές στην πλατεία Πλατάνου έγινε ο απαγχονισμός

Οι ικεσίες του Φιλήμονα θα σώσουν από το θάνατο το Βασίλη Κώστογλου, τη Διονυσία Περή, και το Γιώργο Μυλωνά. Στο Θεόκριτο Κώστογλου, την Ανεζούλα Πατάκου-Τρουμούχη και την Σταματία Περή δεν έδωσε χάρη. Έτσι, ο απλοϊκός βοσκός, 51 ετών και οι δύο αθώες γυναίκες, 30 και 27 ετών αντίστοιχα, θα οδηγηθούν στην αγχόνη.

Την εκτέλεση οι Γερμανοί ανέβαλαν για πολλές μέρες. Ήθελαν, όπως αποκάλυψε ο Zucchelli, να την κάνουν οι Ιταλοί, για να ρίξουν σ εκείνους την ευθύνη. Είχαν, μάλιστα, αποφασίσει να στήσουν τις αγχόνες στους θόλους της εισόδου του Μουσείου. Αλλά, ο Zucchelli πρόβαλε έντονες αντιδράσεις. Ώσπου τα ξημερώματα (4 π.μ) της 16^ης Απριλίου ο Γερμανός Φρούραρχος της Κω Λοχαγός  Keller επικεφαλής αποσπάσματος θα δώσει το σύνθημα της εκτέλεσης. Κάτω από τις καμάρες του σπιτιού που βρίσκεται στη Πλατεία του Ιστορικού Πλατάνου του Ιπποκράτη, θα ξεψυχήσουν οι τρεις Κώοι πατριώτες, τα τελευταία θύματα της Γερμανικής θηριωδίας στο νησί. Την παραμονή του απαγχονισμού τους οι Γερμανοί θα επιτρέψουν στο Φιλήμονα να τους επικεφθεί και να τους δώσει τη Θεία Κοινωνία. Ο ίδιος με συντριβή θα θάψει τ άπνοα κορμιά τους μόλις ανατείλει ο ήλιος, το πρωί της 16^ης Απριλίου.

Κείμενο: Βασίλης Χατζηβασιλείου "Η Ιστορία της Νήσου Κω"

φωτογραφίες: Sophia Karagianni

Υ.Γ.   Θέλω να μαθαίνω πάντα την ιστορία πίσω από τη φωτογραφία που βγάζω, είτε πρόκειται για μνημείο, ή για εκκλησία, ή για οτιδήποτε άλλο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση έβγαλα φωτογραφία τις δύο μαρμάρινες πλάκες με τα ονόματα των απαγχονισθέντων και θέλησα να ερευνήσω την ιστορία Κώων που έχασαν τη ζωή τους. Κάνω πολλή ώρα έρευνα στο διαδίκτυο αλλά κυρίως στα βιβλία. Η δεύτερη ιστορία δεν υπήρχε στο διαδίκτυο και την αντέγραψα όλη, ιδιαίτερα χρονοβόρο πράγμα. Ποτέ δεν διεκδικώ το κείμενο. Πάντα γράφω τις πηγές. Ακόμη και μια γραμμή να γράψω που δεν είναι δική μου, γράφω την πηγή. Απλά, πλαισιώνω τις φωτογραφίες μου με κείμενα που κατά βάση έχουν γράψει άλλοι, και τους ευχαριστώ θερμά γι αυτό.

ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΟΥ ΜΠΕΗ

ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΟΥ ΜΠΕΗ (aka ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ο ΠΑΛΙΚΑΡΙΩΤΗΣ (Παλληκαριώτης) ή ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΟ ΠΑΡΑΘΥΡΑΚΙ)

Η ονομασία προήλθε από τα κτήματα που είχε στην περιοχή ένας Τούρκος Μπέης. Στον κώδικα της Μητροπόλεως Α' το 1714 και αργότερα αναφέρεται ως Άγιος Γεώργιος ο Παλληκαριώτης.
Πολύ κοντά στο Ζηπάρι, το γραφικό εκκλησάκι το αγκαλιάζουν τα παραδοσιακά αρχοντικά της οικογένειας Χατζηνικολάου.
Δύο λυγαριές στην είσοδό του και ένας αγριόβατος φορτωμένα με ποικιλόχρωμα πανάκια-κομμάτια από ρουχισμό επενδύσεως και κλινοστρωμνής υποδέχονται τον επισκέπτη-προσκυνητή, χαρίζοντάς του την πρώτη μυστηριακή επαφή με το θαυματουργό Άγιο.

Η συνήθεια με τα πολύχρωμα πανάκια ιματισμού, τάματα των πιστών, είναι πολύ παλιά και ανάγεται στα πρώτα χρόνια ίδρυσης του ναϋδρίου. Δένοντας σε γόρδιο δεσμό ένα κομμάτι ρούχο με κατάλληλη θηλιά από αυτά της αμφίεσης του πονεμένου ή του ανάπηρου "δένεις τα κακά του", ελπίζοντας στην ίαση. Αψευδείς μάρτυρες για του λόγου το αληθές οι ποικιλόμορφοι "κόμποι" στα κλωνάρια της γερασμένης λυγαριάς.

κρεμάμε ένα μικρό κομμάτι ύφασμα στη γέρικη λυγαριά "για να βγει η αρρώστεια"

Στο ξωκκλήσι αυτό τηρείται ένα παλαιό έθιμο, κατά το οποίο πολλοί προσκυνητές περνούν τρεις φορές από το παραθύρι που βρίσκεται παραπλεύρως της εισόδου προσευχόμενοι στον Άγιο να τους χαρίσει υγεία. "Παρ'τον νιο και δωσ'τον γέρο" λένε οι συγγενείς των ασθενών.

στο "παραθυράκι"

Στο εσωτερικό της εκκλησίας οι τοιχογραφίες έχουν καλυφθεί από ασβεστώματα. Δεσπόζει η τεράστια εικόνα του Άη Γιώργη με το σπαθί του.

Όσο για το ιστορικό του γραφικού εξωκκλησιού που αποτελεί σοβαρό οικονομικό πόρο από τα τάματα για την ενορία της Ευαγγελίστριας, λέγεται ότι ανήκε σε κάποιο Μπέη επί Τουρκοκρατίας, ο οποίος πούλησε την περιοχή στην οικογένεια Μαρμούγκου που αργότερα μετονομάστηκε σε Χατζηνικολάου.
Στην είσοδο της εκκλησίας, στο άνω αριστερό μέρος της πρόσοψης, ενεπίγραφη στήλη ρωμαϊκής εποχής είναι εντοιχισμένη (μαρμάρινη πλάκα).

 
















Επίσης, στο κάτω αριστερά μέρος της πρόσοψης του ναού διακρίνεται εντοιχισμένος ορθογώνιος βωμός.

ο βωμός

οι πεζοπόροι μόλις έχουν φτάσει στου Μπέη

πληροφορίες από "Το Ασφενδιού της Κω" Μανόλη Κιαπόκα, σελίδες 50, 205
"Κωακές Καταγραφές από το χθες" Θανάση Η. Γιωργαλλή, σελίδες 42-43
φωτογραφίες: Sophia Karagianni

ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΗΣ ΑΣΠΡΗΣ ΠΕΤΡΑΣ ΣΤΗΝ ΚΕΦΑΛΟ

                      ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΗΣ ΑΣΠΡΗΣ ΠΕΤΡΑΣ ΣΤΗΝ ΚΕΦΑΛΟ

Όταν τον Ιούνιο του 1922 οι Ιταλοί Alessandro Della Setta και Doro Levi (από την Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή της Αθήνας)  έκαναν ανασκαφές στο σπήλαιο της Άσπρης Πέτρας στο βουνό Ζηνί της Κεφάλου, στο δυτικό άκρο του νησιού, ίσως δεν είχαν υποψιαστεί την αξία όσων θα έβρισκαν. Αυτή τους η ανασκαφή έφερε στο φως, ανάμεσα στα άλλα, θραύσματα πήλινων νεολιθικών δοχείων, ελλειψοειδείς μυλόπετρες, μια εστία με πολλά κομμάτια αγγείων, ένα εγχάρακτο πήλινο δοχείο, λεπίδες και πυρήνες οψιανού (οψιδιανού), αντικείμενα καλλωπισμού και υπολείμματα τροφών.
(από το βιβλίο «Αρχαία Ιστορία της Κω» Από τα προϊστορικά μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια- σελίδα 11)

στο μνημείο του Ηλιόπουλου αφήνουμε το αμάξι για να προχωρήσουμε με τα πόδια για την Άσπρη Πέτρα

Διαπιστώθηκε τότε ότι πάνω από ένα πρώτο αργιλικό στρώμα, που αντιστοιχούσε σ’ ένα αρχαιότατο ανθρώπινο απολίθωμα, που περιείχε θραύσματα πήλινων νεολοιθικών δοχείων, απλώνονταν στη σπηλιά ξερά και συμπαγή στρώματα, που επέτρεψαν τη χρήση της για μια συνεχή ανάπτυξη της ανθρώπινης ζωής. Αξιοσημείωτη ήταν η παρουσία λάκκων γεμάτων με ωοειδείς μυλόπετρες. 

η σχετικά πρόσφατη σήμανση βοηθάει να εντοπίσουμε το μονοπάτι για το σπήλαιο της Άσπρης Πέτρας

η είσοδος της σπηλιάς

Η εστία, που την αποτελούσαν διάφορα τεφρόχροα στρώματα της ίδιας όμως εποχής, είχε πολλά κομμάτια αγγείων που συγκολλήθηκαν, νεολιθικής εποχής, ακατέργαστα ή γυαλισμένα σε σχήμα ραβδιού χρώματος μαύρου, κόκκινου, γκρίζου και καστανού.   

Ανάμεσα σ’ αυτά υπήρχε μονάχα ένα σκαλισμένο πήλινο δοχείο. Οι μορφές και οι διαστάσεις των αγγείων ήταν ποικίλες, με κυρίαρχο τον τύπο των στρογγυλεμένων τοξοειδών λαβών, ενώ αντίθετα σπάνιζαν τα όπλα, που αποτελούνταν από λίγες λεπίδες κι από αιχμηρούς πυρήνες οψιδιανού λίθου (ηφαιστειογενούς πέτρας), που ξέρουμε ότι προερχόταν από το νησί Γυαλί κοντά στη Νίσυρο, καθώς και τα αντικείμενα καλλωπισμού. Τέλος, τα υπολείμματα των τροφών, που βρέθηκαν στη σπηλιά, φανέρωναν ένα λαό αφοσιωμένο στη βοσκή των ζώων.

Στη σπηλιά της Άσπρης Πέτρας, που πρέπει να ξανάζησε στη γεωμετρική εποχή σαν χώρος λατρείας αγροτικών θεοτήτων, η εύρεση μερικών κυπέλλων γεωμετρικού ρυθμού με ιδιόρρυθμα διακοσμητικά θέματα παρμένα από την Αττική και τη Βοιωτία, μαρτυρεί τη σύνδεση της μορφής των γεωμετρικών σχημάτων της Κω με τα αντίστοιχα εκείνων των περιοχών, που είναι ήδη τελειοποιημένα.

λεπτομέρειες από το εσωτερικό της σπηλιάς

Επίσης, βρέθηκε εκεί ένας χονδροειδής αναθηματικός παραστάτης, που είχε αφιερωθεί στις θεότητες, που λατρεύονταν κατά την ελληνιτική εποχή, και οι οποίες πρέπει να ήταν ο Παν, οι Νύμφες και κάποια κουροτρόφος, όπως μαρτυρούν οι μικρές παιδικές πήλινες μορφές σε θέση οκλαδόν. Οι πήλινοι αυτοί τύποι χρονολογούνται τον 4^ο-3^ο π.Χ αιώνα. Βρέθηκαν ακόμη στη σπηλιά και αναθηματικά λυχναράκια ρωμαϊκής περιόδου.
Τα κεραμικά της Άσπρης Πέτρας μεταφέρθηκαν στη Ρόδο.

(από το βιβλίο του Βασίλη Χατζηβασιλείου «Ιστορία της Νήσου Κω», σελίδες 48, 59, 179, 208)

Σημαντικές πληροφορίες για τη Σπηλιά της Άσπρης Πέτρας δίνονται από το Γεωδίφη:

α)Σπηλιά της Άσπρης Πέτρας: ένα από τα μυστηριώδη μέρη της Κω

β) Το ρήγμα που διαμόρφωσε την σπηλιά της Άσπρης Πέτρας είναι ακόμη ενεργό

αλλά και από το Βασίλη Χατζηβασιλείου:

ΟΙ ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΣΠΗΛΙΑ ΤΗΣ ΑΣΠΡΗΣ ΠΕΤΡΑΣ 

and for english-speaking people you may want to check Discovering Kos and the surrounding islands blog: Aspri Petra Cave

also in English (there is a video,as well):  Aspri Petra (White Rock)

η θέα από την άσπρη πέτρα προς το λατομείο

ιδιαίτερα πετρώματα στη σπηλιά

οι πεζοπόροι εξερευνούν το εσωτερικό της σπηλιάς

 φωτογραφίες: Sophia Karagianni