ΑΠΑΓΧΟΝΙΣΜΟΙ ΚΩΩΝ ΑΠΟ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ ΤΟ 1943 ΚΑΙ ΤΟ 1945

ΑΠΑΓΧΟΝΙΣΜΟΙ ΚΩΩΝ ΑΠΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΚΩ, ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΤΟ 1943 ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΠΛΑΤΑΝΟΥ ΤΟ 1945

δίπλα στο κτίριο του Δημαρχείου

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1943:Ο ΑΠΑΓΧΟΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ:

Από τα σκληρά μέτρα των Γερμανών κατακτητών πολύ θα υποφέρουν οι Κώοι και ιδιαίτερα οι χωρικοί, άνθρωποι απλοϊκοί, που δεν ήξεραν τι σήμαινε  Στρατός, γιατί ποτέ δεν είχαν στρατευθεί. Συλλαμβάνονταν όμως και φυλακίζονταν κάθε τόσο για καταχρήσεις στρατιωτικών ειδών, αν και η πρόθεσή τους δεν ήταν να βλάψουν το στρατό κατοχής, αλλά να ωφεληθούν  υλικά. Έτσι στα μέσα Νοεμβρίου του 1943, ένα μήνα μετά την έναρξη της  Γερμανοκρατίας, οι Ναζί  θα συλλάβουν το βοσκό Ηλία Καπίρη από την Αντιμάχεια, γιατί βρήκαν στην κατοχή του ορισμένα στρατιωτικά είδη και γιατί πρόβαλε αντίσταση, ξυλοκοπώντας μερικούς απ’ αυτούς. Ας σημειωθεί ότι ο Καπίρης ήταν πολύ θαρραλέος και χειροδύναμος. Τον καταδίκασαν, λοιπόν, σε θάνατο με απαγχονισμό και πίεζαν τον Ιταλό Διοικητή της Αστυνομίας D. Zucchelli  να διαθέσει δυο καραμπινιέρους για να εκτελέσουν την απόφαση. Σκέπτονταν, μάλιστα, να μετατρέψουν σε αγχόνη τη μεσαία αψίδα της εισόδου του Μουσείου της Κω.  Ο Zucchelli όμως με χίλιες δυο προφάσεις αρνιόταν, ώσπου το πρωί της Κυριακής, 19^ης Δεκεμβρίου  [σύμφωνα με διασταύρωση νεότερης πληροφορίας συγγενούς του θύματος, αντί της 28^ης Νοεμβρίου, που γράφαμε παλαιότερα ]  μερικοί ανυποψίαστοι Κώοι αντίκρισαν έντρομοι στην Πλατεία Ελευθερίας  ένα απόσπασμα Γερμανών στρατιωτών με τύμπανα και το σχοινί της αγχόνης να κρέμεται στη συκαμινιά που βρίσκεται ΝΑ του μουσουλμανικού τεμένους (δίπλα στη σημερινή καφετέρια «Αέναος» (Ναός)). 

Ο Καπίρης οδηγήθηκε στον τόπο της εκτέλεσης έχοντας μπροστά του πινακίδα που έγραφε: «Κατείχα πράγματα που ανήκαν στα Γερμανικά στρατεύματα». Του πέρασαν τη θηλιά στο λαιμό και υπό τον ήχο των τυμπάνων ένας Γερμανός στρατιώτης κλώτσησε με τη μπότα του το σκαμνί όπου ήταν ανεβασμένος ο κατάδικος και ο άτυχος Καπίρης βρήκε αμέσως το θάνατο. Το σώμα του αιωρούνταν στην αγχόνη ολόκληρη την ημέρα προς εκφοβισμό των κατοίκων της Κω. Άγνωστος επίσης παραμένει ο τόπος, όπου θάφτηκε το αθώο αυτό θύμα της Ναζιστικής θηριωδίας.

Κείμενο: Βασίλης Χατζηβασιλείου
φωτογραφίες: Sophia Karagianni

ΟΙ ΑΠΑΓΧΟΝΙΣΜΟΙ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΠΛΑΤΑΝΟΥ ΤΟ 1945 
Το απόγευμα της 27ης Φεβρουαρίου 1945, 4 Γερμανοί στρατιώτες προσποιούμενοι τους λιποτάχτες φτάνουν στο Κρυονέρι, όπου τυχαία συναντούν το νεαρό Βασίλη, γιο του Θεόκριτου Κώστογλου. Τον ρωτούν αν ξέρει κανένα μέσο για ν’ αποδράσουν τάχα από το νησί κι εκείνος απερίσκεπτα τους απαντά: «Να ρωτήσω τον Έλληνα αξιωματικό και θα ρθω σε μισή ώρα να σας πω.» Μόλις ο Βασίλης Κώστογλου ανέφερε το περιστατικό στον Υπολ/γό Τσιτσιλώνη, ο Έλληνας αξιωματικός αντιλήφθηκε τον κίνδυνο και διέταξε συναγερμό. Κάλεσε αμέσως το Θεόκριτο Κώστογλου, στον οποίο παρέδωσε διάφορα τρόφιμα, ρούχα και άλλο στρατιωτικό υλικό με την εντολή να τα κρύψει σε χαράδρα, ενώ παράλληλα έστειλε με το βοσκό Γιάννη Τρουμούχη σημείωμα στους συνδέσμους Νίκο Γεωργιάδη και Μιχάλη Κουγιουμζή, που τους έλεγε ότι είχαν προδοθεί και καθόριζε συνάντηση μαζί τους στο «γνωστό σημείο», εννοώντας την Άκλαφτη. Τη νύχτα της ίδιας μέρας Γερμανική δύναμη 30 περίπου ανδρών έκανε έφοδο στην περιοχή του Χαβάρου και συνέλαβε τους βοσκούς  Θεόκριτο Κώστογλου, το γιο του Βασίλη, τον Αντώνη Τρουμούχη, Το Γιάννη Καλυμνιαναρή, τον Κώστα Τρουμούχη και την Ανεζούλα Γεωργίου Πατάκου-Τρουμούχη (έγκυο τότε), που δεν είχαν προλάβει να εξαφανίσουν τα είδη της περιπόλου. Οι Γερμανοί  συνέλαβαν επίσης το Γιώργη Μυλωνά, γαμπρό της Ανεζούλας Πατάκου, με την κατηγορία ότι φυγάδευε Ιταλούς στρατιώτες καθώς και τις αδερφές Σεβαστή, Σταματία και Διονυσία Θωμά Περή, με την κατηγορία ότι τροφοδοτούσαν Άγγλους.

η μαρμάρινη πλάκα στην πλατεία πλατάνου

Οι συλληφθέντες οδηγήθηκαν στο Κάστρο της Κω, όπου και φυλακίστηκαν. Την επόμενη νύχτα η περίπολος Τσιτσιλώνη έφυγε για τη Σύμη, παίρνοντας μαζί της το Νίκο Γεωργιάδη και πολλούς βοσκούς που συνεργάζονταν με το Συμμαχικό δίκτυο. Ο Μιχάλης Κουγιουμζής , αφού κρύφτηκε αρκετές μέρες, περιφερόμενος από σπίτι σε σπίτι, μπήκε τη νύχτα της 9ης Μαρτίου σε μια βάρκα, έφτασε στον Κάβο Κριό και από κει με αγγλικό πολεμικό σκάφος μεταφέρθηκε στη Σύμη.

Τους συλληφθέντες ανέκριναν οι Γερμανοί σε κελιά του Κάστρου, που τους είχαν φυλακίσει. Ειδικά το Θεόκριτο Κώστογλου τον είχαν κλείσει σε χωριστό κελί γεμάτο νερό και τον βασάνιζαν να αποκαλύψει τα ονόματα των συνεργατών του δικτύου. Δύο μόνο ονόματα ψιθύρισε εντελώς αόριστα ο Θεόκριτος, υποκύπτοντας στα φρικτά βασανιστήρια: «Νικόλας-Μιχάλης». Οι Γερμανοί έστρεψαν αμέσως την προσοχή τους στην αναζήτηση του ατόμου που έφερε το ονοματεπώνυμο Νικόλας Μιχάλης, χωρίς αποτέλεσμα. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για δύο πρόσωπα, το Νίκο Γεωργιάδη και το Μιχάλη Κουγιουμζή, που είχαν ήδη διαφύγει στη Σύμη. Οι ανακρίσεις συνεχίστηκαν ως τις πρώτες μέρες του Απρίλη, οπότε οι συλληφθέντες τέθηκαν ως υπόδικοι στην κρίση του Γερμανικού Στρατοδικείου.

Κι ενώ ο κόσμος ήταν ανήσυχος για τις συλλήψεις και πολλοί Κώοι, κυρίως νέοι, που διατηρούσαν επαφή με τους συλληφθέντες και τους άλλους συνδέσμους του δικτύου, άρχισαν να φεύγουν από το νησί γιατί πίστευαν ότι κινδύνευαν, ένα ακόμη γεγονός συντάραξε βαθιά τους κατοίκους. Στις 27 Μαρτίου 1945, συμμαχικά αεροπλάνα επιχειρούν βομβαρδισμό των γερμανικών φορτηγίδων στο λιμάνι της Κω, αλλά αστοχούν και πλήττουν την πόλη σκοτώνοντας 22 κατοίκους.

Μία εβδομάδα περίπου θα διαρκέσει η δίκη των συλληφθέντων. Το Στρατοδικείο, με δημόσιο κατήγορο τον Υπολ/γό Birkolz, θεώρησε ως ενοχοποιητικά στοιχεία την κατοχή στρατιωτικού υλικού καθώς και τις αλληλοκατηγορίες που ξεστόμισαν μερικοί από τους κρατούμενους κατά τη διάρκεια της εξουθενωτικής ανάκρισής τους, τους καταδίκασε για κατασκοπεία και τους επέβαλε αυστηρότατες ποινές.

Έξι καταδικάστηκαν σε θάνατο με απαγχονισμό: ο Θεόκριτος Κώστογλου, ο γιος του Βασίλης, η Ανεζούλα Πατάκου-Τρουμούχη, η Σταματία Περή, η αδερφή της Διονυσία, και ο Γιώργος Μυλωνάς. Στους υπόλοιπους επιβλήθηκαν μικρότερες ποινές. Ο Πρόεδρος της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας Κω Αρχιμ. Φιλήμων Φωτόπουλος, συνοδευόμενος από το δικηγόρο Γιώργο Κουτσουράδη και άλλους συμπολίτες, θα επισκεφθεί τον Στρατιωτικό Διοικητή του νησιού Ταγμ/χη Heinemeier κι επικαλούμενος τη μεγαλοψυχία του θα τον ικετεύσει να φανεί επιεικής χαρίζοντας τη ζωή «εις πρόσωπα μη έχοντα γνώσιν των πράξεών των και δη εις τας γυναίκας».

στις καμάρες αυτές στην πλατεία Πλατάνου έγινε ο απαγχονισμός

Οι ικεσίες του Φιλήμονα θα σώσουν από το θάνατο το Βασίλη Κώστογλου, τη Διονυσία Περή, και το Γιώργο Μυλωνά. Στο Θεόκριτο Κώστογλου, την Ανεζούλα Πατάκου-Τρουμούχη και την Σταματία Περή δεν έδωσε χάρη. Έτσι, ο απλοϊκός βοσκός, 51 ετών και οι δύο αθώες γυναίκες, 30 και 27 ετών αντίστοιχα, θα οδηγηθούν στην αγχόνη.

Την εκτέλεση οι Γερμανοί ανέβαλαν για πολλές μέρες. Ήθελαν, όπως αποκάλυψε ο Zucchelli, να την κάνουν οι Ιταλοί, για να ρίξουν σ εκείνους την ευθύνη. Είχαν, μάλιστα, αποφασίσει να στήσουν τις αγχόνες στους θόλους της εισόδου του Μουσείου. Αλλά, ο Zucchelli πρόβαλε έντονες αντιδράσεις. Ώσπου τα ξημερώματα (4 π.μ) της 16^ης Απριλίου ο Γερμανός Φρούραρχος της Κω Λοχαγός  Keller επικεφαλής αποσπάσματος θα δώσει το σύνθημα της εκτέλεσης. Κάτω από τις καμάρες του σπιτιού που βρίσκεται στη Πλατεία του Ιστορικού Πλατάνου του Ιπποκράτη, θα ξεψυχήσουν οι τρεις Κώοι πατριώτες, τα τελευταία θύματα της Γερμανικής θηριωδίας στο νησί. Την παραμονή του απαγχονισμού τους οι Γερμανοί θα επιτρέψουν στο Φιλήμονα να τους επικεφθεί και να τους δώσει τη Θεία Κοινωνία. Ο ίδιος με συντριβή θα θάψει τ άπνοα κορμιά τους μόλις ανατείλει ο ήλιος, το πρωί της 16^ης Απριλίου.

Κείμενο: Βασίλης Χατζηβασιλείου "Η Ιστορία της Νήσου Κω"

φωτογραφίες: Sophia Karagianni

Υ.Γ.   Θέλω να μαθαίνω πάντα την ιστορία πίσω από τη φωτογραφία που βγάζω, είτε πρόκειται για μνημείο, ή για εκκλησία, ή για οτιδήποτε άλλο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση έβγαλα φωτογραφία τις δύο μαρμάρινες πλάκες με τα ονόματα των απαγχονισθέντων και θέλησα να ερευνήσω την ιστορία Κώων που έχασαν τη ζωή τους. Κάνω πολλή ώρα έρευνα στο διαδίκτυο αλλά κυρίως στα βιβλία. Η δεύτερη ιστορία δεν υπήρχε στο διαδίκτυο και την αντέγραψα όλη, ιδιαίτερα χρονοβόρο πράγμα. Ποτέ δεν διεκδικώ το κείμενο. Πάντα γράφω τις πηγές. Ακόμη και μια γραμμή να γράψω που δεν είναι δική μου, γράφω την πηγή. Απλά, πλαισιώνω τις φωτογραφίες μου με κείμενα που κατά βάση έχουν γράψει άλλοι, και τους ευχαριστώ θερμά γι αυτό.