Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΛΟΦΟΣ ΘΥΜΙΑΝΟΣ ΣΤΗ ΛΑΘΡΑ

Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΛΟΦΟΣ ΘΥΜΙΑΝΟΣ ΣΤΗ ΛΑΘΡΑ

η ομάδα των πεζοπόρων-πίσω μας ο λόφος "Θυμιανός"

Η Κως δεν είναι μόνο σημεία τουριστικού ενδιαφέροντος. Η Κως μας, το νησί που αγαπάμε, δεν σταματάει ποτέ να μας εκπλήσσει, αποκαλύπτοντάς μας μυστικά, πότε περιβαλλοντικού και πότε ιστορικού ενδιαφέροντος.Γράφοντας παλαιότερα για τον Άγιο Ιωάννη το Θυμιανό της Κεφάλου, χρειάστηκε να αναζητήσω στο διαδίκτυο την ετυμολογία της λέξεως "Θυμιανός". Κατά τη διάρκεια της αναζήτησης "έπεσα πάνω" σε πολλά άρθρα του Υποστράτηγου εν αποστρατεία, Γιώργου Ανδρουλάκη, για το λόφο Θυμιανό και την ιστορική του σημασία. 

η ανάβαση έχει αρχίσει

Διάβασα προσεκτικά τα άρθρα που βρήκα και σοκαρίστηκα για το πόσα λίγα γνωρίζουμε τελικά για τον τόπο μας και θεώρησα ότι θα ήταν μια καλή ευκαιρία να οργανώσω μια πεζοπορία για το λόφο του Θυμιανού με ξεναγό τον ίδιο τον κ. Ανδρουλάκη.
Φυσικά, ο κ. Ανδρουλάκης δέχτηκε με χαρά να μας ξεναγήσει στο Θυμιανό κι έτσι, μια μέρα του Φλεβάρη, ανεβήκαμε στο λόφο και μέσα από ένα κατατοπιστικότατο σχεδιάγραμμα κάναμε ένα μικρό μάθημα τοπικής ιστορίας για το τι έγινε εκεί κατά τη διάρκεια του 2ου παγκοσμίου πολέμου. Η διήγηση ήταν τόσο παραστατική που στο μυαλό μου παίχτηκε μία μικρή ασπρόμαυρη ταινία ή ένα μίνι ντοκιμαντέρ, αν θέλετε, για τα γεγονότα που συνέβησαν τη νύχτα της 6ης Σεπτεμβρίου του 1944.

σχεδιάγραμμα που μοιράστηκε από τον κ. Ανδρουλάκη φωτοτυπημένο σε όλους τους πεζοπόρους για την καλύτερη κατανόηση του χώρου

Με δυο λόγια, στις αρχές του Β' παγκοσμίου πολέμου η νυκτερινή προσέγγιση των τότε αεροσκαφών στο αεροδρόμιο παρουσίαζε δυσχέρειες προσανατολισμού, λόγω του επιμήκους σχήματος του νησιού και της ορεινής άκρας της Κεφάλου. Έτσι, η ιταλική διοίκηση αποφάσισε τότε την κατασκευή συστήματος νυκτερινών οπτικών φάρων στη Λάθρα, στην κορυφή του Θυμιανού, λόγω της άριστης οπτικής επαφής.

μάθημα τοπικής ιστορίας από τον κ. Ανδρουλάκη

«Οι φάροι» ήταν τέσσερις ισχυροί λαμπτήρες τοποθετημένοι σε μεταλλικούς ιστούς ύψους περίπου 8 μέτρων (3 απ'αυτούς ήταν κόκκινοι και ένας λευκός). Τους φάρους ασφάλιζε και λειτουργούσε φυλάκιο του ιταλικού ναυτικού. Στη κατασκευή όλων των εγκαταστάσεων του φυλακίου εργάσθηκαν και κάτοικοι της Κεφάλου. 

ό,τι απέμεινε από τον κόκκινο φάρο

Με την κατάληψη της Κω από τους Γερμανούς το φυλάκιο διατήρησε την λειτουργία του και επανδρώθηκε από προσωπικό του 3ου γερμανικού λόχου του 11ου τάγματος.

Το φυλάκιο αποτελούνταν από ένα επιμήκη θάλαμο οπλιτών με ενσωματωμένο δίπλα μικρό μαγειρείο. Δυτικά και κοντά στους φάρους υπήρχε υπερυψωμένος οικίσκος (δωμάτιο) πιθανόν εστιατόριο ή αποθήκη. Ένας ακόμη μικρότερος οικίσκος υπήρχε δίπλα και δυτικότερα στον πρώτο.
Περιμετρικά υπήρχε αμυντική διάταξη επτά κτιστών θέσεων μάχης συνδεδεμένων στο μεγαλύτερο μέρος με όρυγμα μάχης στο μεγαλύτερο μέρος αυτού. Τρεις από αυτές στις άκρες ήταν βελτιωμένα πολυβολεία, δηλαδή έπαιρναν δυο και τρεις ημικαθήμενους χειριστές. 

τα πολυβολεία

Την νύχτα της 3ης Σεπτεμβρίου 1944 με σκάφος ML (6) έφθασε στη περιοχή αναγνωριστική περίπολος με επικεφαλής τον Υπίλαρχο Ανδρέα Έρσελμαν. Αποστολή της η αθέατη ημερήσια παρατήρηση και η συλλογή λεπτομερών πληροφοριών. Επιστροφή στη βάση την επόμενη νύχτα. Η περίπολος αποβιβάσθηκε σε βραχώδες σημείο κοντά και νότια του υψώματος Καλανόζο (Κερί) στο ΝΑ μέρος του κόλπου της Κεφάλου. Οδηγός ο κτηνοτρόφος Πίκος Παντελής.
Αφού ενημερώθηκε από τον ντόπιο Ιερολοχίτη λοχία Γιαννιό εγκαταστάθηκε σε κρυμμένο παρατηρητήριο στη δυτική πλευρά του υψώματος Λάθρα κοντά στη κορυφή.

Με την κατόπτευση με κιάλια εντοπίσθηκαν επτά στρατιώτες, ενώ οι πληροφορίες ανέφεραν για ένδεκα, ένα λοχία αρχιφύλακα, εννιά οπλίτες και ένα Ιταλό τηλεφωνητή. Η περίπολος συνέταξε πλήρες σχεδιάγραμμα του εδάφους και των εγκαταστάσεων.Επέστρεψε κανονικά αφήνοντας πίσω το Γιαννιό για συνέχιση της κατόπτευσης,ο οποίος εκπλήρωσε την αποστολή του.
Σύμφωνα με το σχέδιο θα γινόταν προσέγγιση και διείσδυση των ομάδων στον αντικειμενικό σκοπό από την νότια βραχώδη πλευρά. Αμέσως μετά έφοδος των ομάδων Κρούσεως και εξουδετέρωση του φυλακίου με την υποστήριξη, αν χρειαζόταν, των πυρών της υποστηρίξεως, καταστροφή με εκρηκτικές ύλες των φάρων, της ηλεκτρομηχανής, του φυλακίου και των δυο οικίσκων. Ο εχθρός αιφνιδιάστηκε απολύτως και η επιχείρηση στέφθηκε με πλήρη επιτυχία. Η καταδρομική επιχείρηση εκεί στοίχισε τη ζωή σε δυο τουλάχιστον Γερμανούς κι έναν Ιταλό.

Σήμερα ανάμεσα στα πάμπολλα ερείπια που συναντά κανείς, μπορεί να διακρίνει τη βάση του κεντρικού κτηρίου του τότε φυλακίου, το υπερυψωμένο δωμάτιο του ασύρματου, τις βάσεις των κεραιών των «φάρων» με πρώτη εκείνη του μεγάλου με το πράσινο φως. Η βάση αυτή φέρει έντονα τα ίχνη της ανατίναξής από τα εκρηκτικά των Ιερολοχιτών και πιο δίπλα βρίσκονται τα ερείπια των περιμετρικών θέσεων μάχης και πιο κάτω η βάση του κουβουκλίου της ηλεκτρομηχανής. 

η βάση της κεραίας του φάρου

Μια πιο επισταμένη ματιά θα εστιαστεί στα εμφανή ίχνη των ανατινάξεων και τα σκορπισμένα μεταλλικά θραύσματα και λοιπά απομεινάρια εκεί τριγύρω όλα σκουριασμένα. Ίσως μια πιο προσεκτική παρατήρηση να εντοπίσει και κάποιον μισοθαμένο κάλυκα σφαίρας από τα ταγμένα σαν βάση πυρός προς τους εφοδεύοντες οπλοπολυβόλα Μπρέν που είχαν ρίξει ευάριθμες ριπές κατά των σαστισμένων Γερμανών που αμέριμνα κοιμόντουσαν στον θάλαμο. 

Εκείνο που πρέπει να τονιστεί, σύμφωνα πάντα με τον κ. Ανδρουλάκη, είναι ότι η επιχείρηση εκείνη ήταν ένα υπόδειγμα καταδρομικής ενέργειας τόσο στη σχεδίαση όσο και την εκτέλεση. Ήταν μια ιδανική περίπτωση συνεργασίας των μάχιμων δυνάμεων με την τοπική Αντίσταση δηλαδή την αντιστασιακή ομάδα των Κεφαλιανών. Μια επιχείρηση «μικρών κλιμακίων» όπως λέγεται στην στρατιωτική ορολογία, άξια να διδάσκεται σ' αρμόδια σχολεία. 

Σημείωση για την ετυμολογία της λέξης "Θυμιανός":Το τοπωνύμιο "Θυμιανός" που αποδίδεται στο λόφο (450 μ.) δυτικά του παρακείμενου βουνού Λάθρα, αλλά και στην εκκλησία Άγιος Ιωάννης είναι φυτώνυμο και φανερώνει τόπο κατάφυτο από θύμο (=θυμάρι).

Πηγή: Η Καταδρομή στο Θυμιανό, Ο ΛΟΦΟΣ ΘΥΜΙΑΝΟΣ ΣΤΗΝ ΚΕΦΑΛΟ ΚΑΙ Η «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ»
Φωτογραφίες: Sophia Karagianni

Ακολουθεί η μετάφραση του κειμένου στα αγγλικά:

The Historic Thymianos Hill in Lathra

*The group of hikers – behind us rises Thymianos Hill

Kos is not only a land of tourist attractions. The island we love never stops surprising us, revealing secrets of environmental and historical significance. While previously writing about Agios Ioannis Thymianos in Kefalos, I looked up the etymology of the word “Thymianos.” During my search, I came across several articles by retired Brigadier General Giorgos Androulakis, focusing on Thymianos Hill and its historical importance.

I carefully read these articles and was stunned by how little we actually know about our own island. It seemed the perfect opportunity to organize a guided hike to Thymianos Hill with Mr. Androulakis himself.

He gladly agreed, and so, one February day, we climbed up the hill, and with the help of a detailed diagram, we received an impromptu history lesson about what happened there during World War II. His storytelling was so vivid that I could almost see a short black-and-white film—or a mini documentary—playing in my head, depicting the events of the night of September 6, 1944.

A strategic point for night landings

In the early years of WWII, night landings at the island’s airport posed difficulties because of the elongated shape of Kos and the mountainous end of Kefalos. The Italian command decided to build a night beacon system on Thymianos Hill at Lathra, due to its excellent visibility.

The “beacons” consisted of four strong lamps mounted on 8-meter metal poles (three red and one white). An Italian Navy outpost guarded and operated the lights, with locals from Kefalos helping build the installation.

When the Germans occupied Kos, they maintained the outpost, manned by personnel from the 3rd German Company of the 11th Battalion. The outpost included a long barrack with a small adjacent kitchen, an elevated room likely used as a canteen or storage, and a smaller annex. Perimeter defense consisted of seven combat positions connected mostly by trenches. Three of these were reinforced machine gun nests that could hold two or three operators.

The raid

On the night of September 3, 1944, a reconnaissance patrol led by Second Lieutenant Andreas Erselman landed in the area. Their mission was to observe the site and collect intelligence. They hid on the western slope of Lathra Hill near the top. Using binoculars, they spotted seven soldiers (though reports indicated eleven: one sergeant, nine soldiers, and an Italian telephone operator). The patrol drew a detailed map of the outpost and returned to base, leaving behind Yannios, a local resistance fighter, to continue the surveillance.

The attack plan involved approaching silently from the southern rocky side, storming the outpost, and destroying the beacons, generator, and barracks with explosives. The enemy was caught completely off guard, and the operation succeeded. Two Germans and one Italian were killed.

What remains today

Among the many ruins on the hill, one can still identify the foundation of the barracks, the radio room, the beacon pole bases—the first being the one with the green light, clearly showing blast marks from the demolition by the Sacred Squadron—and the remains of perimeter positions and the generator house.

A closer look reveals traces of explosions, rusted metal fragments, and even bullet casings, evidence of the gunfire exchanged during the assault.

A model commando operation

As Mr. Androulakis emphasizes, this raid was a textbook example of a special forces operation, both in planning and execution. It was a perfect case of collaboration between military forces and the local resistance, specifically the Kefalos resistance group. In military terms, it was a “small unit operation”—worthy of being taught in military schools.

📌 Note on the toponym: The name “Thymianos” (450 m) comes from the Greek word for thyme (thymari), referring to the hill and the nearby church of Agios Ioannis. It is a phytonym, indicating a place once covered with wild thyme.