Σάββατο 28 Φεβρουαρίου 2015

Ο ΠΛΑΤΑΝΟΣ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ

Ο ΠΛΑΤΑΝΟΣ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ
Ο πλάτανος του Ιπποκράτη βρίσκεται σε ένα από τα κεντρικότερα σημεία μέσα στην πόλη  της Κω, πίσω ακριβώς από το Διοικητήριο (Επαρχείο) και δίπλα στο Κάστρο της Νερατζιάς. Για την ακρίβεια, μια γέφυρα χωρίζει την πλατεία Πλατάνου και τον Πλάτανο από το Κάστρο. 
η γέφυρα του Κάστρου ή γέφυρα των Φοινίκων που ενώνει τον Πλάτανο με το Κάστρο Νερατζιάς (στο βάθος ο Πλάτανος)
 ΠΕΡΙΒΑΛΛΩΝ ΧΩΡΟΣ
     
Η έκταση στην οποία φύεται ο "πλάτανος του Ιπποκράτη" αποτελεί πλατεία (πλακόστρωτη), περιμετρικά  της οποίας υπάρχουν μονώροφα και διώροφα κτήρια (το Διοικητήριο, το Τζαμί της Λότζιας κλπ) τα οποία χρησιμοποιούνται ως γραφεία, για τις ανάγκες του Επαρχείου της Κω και ως εμπορικά καταστήματα. Αν και η περιοχή βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, υπάρχει αρκετή ησυχία και ένα δροσερό  περιβάλλον. Στη σκιά των δέντρων απέναντι από τον "πλάτανο του Ιπποκράτη" υπάρχει παλιά βρύση με πόσιμο νερό. 

η μαρμάρινη κρήνη με την οθωμανική επιγραφή που λέει ότι το νερό είναι από την πηγή του Ιπποκράτη
Στη βόρεια πλευρά του περιτοιχίσματος του Πλατάνου του Ιπποκράτη, απέναντι από το Φρούριο των Ιπποτών, υπάρχει κρήνη τοποθετημένη σε μιαν αρχαία και ανάγλυφη λάρνακα από λευκό μάρμαρο. Πάνω στην κρήνη είναι χαραγμένη με παλιά τούρκικη γραφή η φράση: "Ανέστησε την κρήνη κι έτρεξε το νερό από την πηγή του Ιπποκράτη", ο Γαζή Χασάν Πασάς το 1200" έτος εγίρας που αντιστοιχεί με το χριστιανικό 1786.
 Η πλατεία είναι υπερυψωμένη στρωμένη με βοτσαλωτό και η κυκλοφορία τροχοφόρων (αυτοκίνητα, μοτοποδήλατα κ.λ.π.) μέσα σ' αυτήν και στο κεκλιμένο πλακόστρωτο, που την ενώνει με τον περιμετρικό δρόμο απαγορεύεται. Ο θόρυβος από την κίνηση των οχημάτων  από τον περιμετρικό δρόμο, λόγω της πυκνής βλάστησης και των λιθόκτιστων με λαξευμένο πωρόλιθο, τοίχων αντιστήριξης είναι ελάχιστος.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
     
Ο πλάτανος του Ιπποκράτη αποτελεί ιστορικό αξιοθέατο το οποίο επισκέπτονται χιλιάδες άνθρωποι από την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο. Επίσης πολλοί είναι ειδικά οι γιατροί, απ' όλο τον πλανήτη, που έρχονται στην Κω για να δουν και να θαυμάσουν τον πλάτανο στην σκιά του οποίου δίδασκε ο πατέρας της Ιατρικής επιστήμης, ο Ιπποκράτης.

Το είδος του πλατάνου είναι Πλάτανος ο ανατολικός (Platanus orientalis L.) και η ηλικία του, αν και δεν έχει επακριβώς καθοριστεί, θεωρείται ότι υπερβαίνει τα 2.300 χρόνια. Η διάμετρος κορμού, στη βάση του, είναι 4,70 μέτρα και η περίμετρός του 10,50 μέτρα.
ο πλάτανος σε πλήρη άνθιση
Το εγκάρδιο ξύλο του κορμού και των μεγάλων σε ηλικία κλάδων, με την πάροδο των αιώνων, έχει σαπίσει από προσβολές διαφόρων μυκήτων και ξυλοφάγων εντόμων, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μεγάλη κουφάλα στο εσωτερικό του. Έτσι ο ζωντανός κορμός έχει περιοριστεί σε έναν κατά τμήματα περιμετρικό δακτύλιο, πάχους από μηδέν (0) μέχρι δέκα με δεκαπέντε (10-15) εκατοστά.
Μετά το 1975 η Δασική Υπηρεσία υπέδειξε και εφαρμόστηκαν μέτρα προστασίας, που αύξησαν την ζωτικότητα του δέντρου, σταθεροποίησαν την φθίνουσα πορεία του και την σήψη του ξύλου και από τότε το πάχος του περιμετρικού δακτυλίου άρχισε σιγά – σιγά να  αυξάνει. Έγινε επίσης υποστύλωση των πλάγιων κλάδων, οι οποίοι κινδύνευαν να καταρρεύσουν κάτω από την πίεση του βάρους τους και τις τάσεις που δημιουργούνται από την επίδραση των ανέμων.
μπροστά η μαρμάρινη κρήνη και πίσω το Τζαμί της Λότζιας
Τέθηκε κάτω από καθεστώς απόλυτης προστασίας ύστερα από την με αριθμό 180324/6701/30 Αυγ.1985 (ΦΕΚ 589 τ.Β’ 2-10-85) Απόφαση του τέως Υπουργού Γεωργίας και νυν Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, με την οποία κηρύχτηκε ο "πλάτανος του Ιπποκράτη" μαζί με την γύρω από αυτόν  έκταση, που είναι βιολογικά και οικολογικά αναγκαία για την αποτελεσματική προστασία του, ως Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης.
Πολλές ιατρικές σχολές, ιατρικές βιβλιοθήκες και ινστιτούτα έχουν, ή υποστηρίζουν ότι έχουν, δέντρα τα οποία προέρχονται από το αρχικό δέντρο στην Κω.
Το Διεθνές Οικολογικό Ίδρυμα COLAS σε πρόσφατο κατάλογό του περιλαμβάνει τον Πλάτανο μεταξύ των 70 μακροβιότερων δέντρων της υφηλίου.
πίσω από τον Πλάτανο η Μαυριτανική Κρήνη
Δυτικά της μαυριτανικής κρήνης στέκει αρχαία μαρμάρινη κολόνα με κορινθιακό κιονόκρανο
Ο Γάλλος περιηγητής Jean Thevenot, το 1655 περιγράφει την εντύπωση που του προκάλεσε κοντά στο κάστρο της Κω ένα πελώριο δέντρο, που έδινε σκιά σε 2000 άτομα και γύρω του υπήρχαν πολλά καταστήματα,κουρεία και καφενεία. Ο Ιάκωβος Ραγκαβής το 1854 τονίζει στο γ΄τόμο των Ελληνικών του ότι: «υποκάτωθεν του υπερφυούς το μέγεθος Πλατάνου ήσαν ωκοδομημένα πολλά εργαστήρια».
ο πλάτανος μέσα από τη στοά του Τζαμιού της Λότζιας
 Λέγεται ότι ο Πλάτανος έπαθε κατά καιρούς μεγάλες καταστροφές που προήλθαν από εκπυρσοκρότηση της πυριτιδαποθήκης του Φρουρίου το 1816. Στα 1900, πάλι, ο Άγγλος λόρδος W.H.D Rouse έκοψε ένα κλώνο του, ξεσηκώνοντας σάλο. Ο Ιάκωβος Ζαρράφτης διασώζει δύο νεότερες παραδόσεις για το δέντρο. Σύμφωνα με την πρώτη,τον Πλάτανο φύτεψε η μητέρα του Μ.Κωνσταντίνου, Αγία Ελένη, κατά την επιστροφή της από τα Ιεροσόλυμα.Σύμφωνα με τη δεύτερη, τον φύτεψε κάποιος Σουλτάνος, που περνώντας με το καράβι του από την Κω,γοητεύτηκε από την ομορφιά της.
ο πλάτανος και η Μαυριτανική κρήνη
ο Πλάτανος και το Τζαμί της Λότζιας
Την πρώτη του Σεπτέμβρη, το έθιμο της Ινδίκτου (της αρχιχρονιάς), μεταξύ άλλων περιλαμβάνει  το εξής: "Στο δρόμο για το σπίτι να σταματούν στον πλάτανο και να αγκαλιάζουν τον κορμό του για να πάρουν τα χρόνια του και τη δύναμή του".
στην είσοδο του Δημαρχείου υπάρχει "Κλάδος εκ της Πλατάνου του Ιπποκράτους"
Πηγή:http://users.otenet.gr/~theonik/peribal/pipokr.htm
Διπλωματική εργασία Ιωάννη Κυρίτση-ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΠΛΑΤΑΝΟΥ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΕΠΙΓΕΙΟΥ ΣΑΡΩΤΗ LASER
 Ιστορία της Νήσου Κω-Β.Χατζηβασιλείου
φωτογραφίες: Sophia Karagianni

Τετάρτη 25 Φεβρουαρίου 2015

ΜΙΝΙΕΡΑ, όπως μεταλλωρυχείο

ΜΙΝΙΕΡΑ, ΑΣΦΕΝΔΙΟΥ
Πόσοι από σας περνάτε συχνά από την περιοχή Μινιέρα για να πάτε στη Ζια κ δεν έχετε αναρωτηθεί ποτέ τι είναι η Μινιέρα, ποια είναι η ετυμολογία της λέξης και που πραγματικά βρίσκεται?
Μινιέρα από την αγγλική λέξη mine-ορυχείο, μεταλλείο, ονομάζεται μια περιοχή ανάμεσα στο Ζηπάρι και το Ασφενδιού, περίπου στο ύψος του Προφήτη Ηλία.  Εκεί, σ' αυτήν τη θέση οι Ιταλοί ανακάλυψαν ένα κοίτασμα λιθάνθρακα (πετροκάρβουνου) κατά την περίοδο Ιταλοκρατίας της Κω (1912-1943). Εκεί έσκαψαν δυο γαλαρίες που κατέβαιναν σε πλάγιο βάθος περίπου 40 μέτρα. Την κάθε είσοδο την έχτισαν καμάρα με πελεκητές πέτρες και συνεχίζει το χτίσιμο της καμάρας σε στοά μεγάλου βάθους.
Έχτισαν εκεί και τέσσερα κτίρια αποθήκες που φαίνονται ακόμη. Το πετροκάρβουνο εκίνο δοκιμάστηκε από τους σιδηρουργούς της Κω αλλά ήταν αδύνατο. Μόνο του δεν άναβε. Άναβε μόνο όταν τ'ανακάτευαν με τ'άλλα κάρβουνα. Αλλά μύριζε άσχημα και δεν το χρησιμοποιούσαν.
Οι Ιταλοί έλεγαν ότι ήταν αμέστωτο, ωμό και ήθελε ακόμη γύρω στα εκατό χρόνια για να μεστώσει, να ψηθεί μες στη γη. Από κει έβγαζαν οι Ασφενδιανοί άμα τους παρήγγελνε κανένας σιδεράς πετροκάρβουνο.
Το 1951 σταμάτησαν να καίνε τα πετροκάρβουνα της Μινιέρας. Άρχισαν τότε να φέρνουν πετροκάρβουνα από τα ανθρακωρυχεία του Βελγίου, και της Αγγλίας.
πηγή: Παντελή Σβουρένου-Η Κως μια φορά...κι έναν καιρό...
για περισσότερες πληροφορίες Γεωδίφη-Οι λιθάνθρακες της Μινιέρας
φωτογραφίες: Sophia Karagianni

Κυριακή 22 Φεβρουαρίου 2015

ΠΗΓΗ ΧΑΤΖΟΓΛΟΥ, ΑΝΤΙΜΑΧΕΙΑ

ΠΗΓΗ ΧΑΤΖΟΓΛΟΥ, ΑΝΤΙΜΑΧΕΙΑ
Μία από τις πάμπολλες πηγές της Αντιμάχειας είναι η πηγή Χατζόγλου. Το μόνο που γνωρίζαμε γι' αυτήν την πηγή είναι ότι βρίσκεται κοντά στο Κάστρο της Αντιμάχειας, για την ακρίβεια στα πρανή του οροπεδίου του Σώχωρου όπου και το ιπποτικό Κάστρο.

 
















Η προσπάθειά μας να την ανακαλύψουμε με βάση τα γραφόμενα του Γ. Μαστορόπουλου στο "Αντιμάχεια Κώα" ήταν ανεπιτυχής. Σταθήκαμε, όμως, τυχεροί και συναντήσαμε το Μανόλη Καθοπούλη, ένα 15χρονο τότε παιδί, ο οποίος με μεγάλο ενθουσιασμό προθυμοποιήθηκε να μας οδηγήσει στην πηγή (την οποία, σημειωτέον, δε θα τη βρίσκαμε ποτέ χωρίς τη βοήθειά του).
Όπως και σε αρκετές άλλες πηγές της περιοχής της Αντιμάχειας, παρατηρείται το τυπικό στοιχείο της απλής αβαθούς τοξωτής επίστεψης του κρουνού η οποία διαμορφώνεται στο μέσο κτιστού αναλημματικού τοίχου. Το νερό τρέχει σε κτιστή γούρνα μήκους 4-6 μέτρων. Η πηγή είναι καλά κρυμμένη ανάμεσα στις καλαμιές.
ο Μάνος Μαστρογιώργης μας δείχνει την τοξωτή επίστεψη του κρουνού
Σύμφωνα με τα Τοπωνυμικά του Σκανδαλίδη αλλά και του Ζάρακα, η πηγή αλλά και η περιοχή ονομάζονταν Χαζόγλου και η ονομασία προήλθε από τον ιδιοκτήτη (προφανώς Τούρκου-haci=Χατζη-που θα πει προσκυνητής). 
Συνέβαινε συχνά, η πηγή αλλά και η περιοχή να φέρει το όνομα του κτήτορα στη γενική πτώση=του Χα(τ)ζόγλου. Η συγκεκριμένη αναφέρεται ως πεδινή τοποθεσία βορείως του κάστρου των Ιπποτών όπου υπάρχει και βρύση με τρεχούμενο πόσιμο νερό.

Πληροφορίες: Αντιμάχεια Κώα, 2002, Γ. Μαστορόπουλος
Τοπωνύμια της Νήσου Κω, Νικολάου Ζάρακα
Τοπωνυμικά και Ονοματικά της Νήσου Κω- Μιχάλη Ευστ. Σκανδαλίδη
Φωτογραφίες: Sophia Karagianni

Πέμπτη 19 Φεβρουαρίου 2015

ΚΩΑΚΑ ΚΥΚΛΑΜΙΝΑ ΣΤΟΥ ΒΡΑΧΟΥ ΤΗ ΣΧΙΣΜΑΔΑ (Κυκλάμινο το Κώο-Cyclamen Coum-Kos cyclamen-Cyclamen de Kos)

ΚΩΑΚΑ ΚΥΚΛΑΜΙΝΑ ΣΤΟΥ ΒΡΑΧΟΥ ΤΗ ΣΧΙΣΜΑΔΑ
Κυκλάμινα στη Ζια, στην πηγή του Καπηλιανού
Πριν μερικά χρόνια ο πολύ αγαπημένος τέως διευθυντής μου, κ. Αλέκος Μαρκόγλου, βλέποντας κάποιες φωτογραφίες μου με κυκλάμινα με ρώτησε αν γνώριζα πως το Κωακό Κυκλάμινο είχε δικό του "trademark" και ότι το συγκεκριμένο είδος ήταν καταχωρημένο ως "Κωακό" στην παγκόσμια βοτανολογία.
Μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρον, προσπάθησα να το ψάξω λίγο αλλά δεν βρήκα τίποτα και θεώρησα ότι, ίσως τελικά, να επρόκειτο για μια μικρή υπερβολή.
Σήμερα θέλησα να γράψω ένα άρθρο στο blog μου για τα κυκλάμινα που έχω εντοπίσει σε διάφορες περιοχές της Κω κι αποφάσισα να κάνω μια πολύ ενδελεχή έρευνα. 
30-11-14, Δίκαιος
Ξεκινώντας από τα είδη κυκλάμινου, βρήκα ότι υπάρχουν 21 και 5 μόλις απ'αυτά απαντώνται στην Ελλάδα. 
Βλέποντας κάποια από τα είδη, άρχισα να πιστεύω ότι βρίσκομαι στο σωστό δρόμο έρευνας.
26-10-13, στου βράχου τη σχισμάδα, Αμανιού
Στη μεγαλύτερη ιστοσελίδα, αποκλειστικά για κυκλάμινα (The Cyclamen Society) αναφέρονται, μεταξύ άλλων, τα παρακάτω είδη:
cyclamen graecum-κυκλάμινο το γραικό
cyclamen cyprium-κυκλάμινο το κυπριακό
cyclamen creticum-κυκλάμινο το κρητικό
cyclamen rhodium-κυκλάμινο ροδιακό, ή κυκλάμινο της Ρόδου (αναφέρεται ως ένα λευκό ή απαλό ροζ κυκλάμινο που φύεται σε σκιερά δάση και βάτα στα νησιά της Ρόδου και της Κω-Cyclamen rhodium subsp. rhodium is white or pale pink with a pink nose and grows in shaded woodland and shrubland on the islands of Rhodes and Kos)
και
cyclamen coum-??
cyclamen coum-family: primulaceae-Synonyms: Cyclamen orbiculatum
8-11-11, Ζια
Για τα τέσσερα πρώτα είδη βρήκα δεκάδες αντίστοιχες ελληνικές αναφορές, ακριβείς μεταφράσεις και αναρτήσεις. Στην περίπτωση του cyclamen coum τα πράγματα ήταν λίγο πιο δύσκολα και ασαφή. Παρ'όλο που το μοτίβο μοιάζει να αναφέρεται ολοφάνερα στο Κωακό κυκλάμινο, μόνο ένα ιστολόγιο αναφέρεται στο "Κυκλάμινο το Κώο" {Υπάρχουν επίσης ενδημικά σε συγκεκριμένες περιοχές όπως το κρητικό (C. creticum), το Κώο (C. coum), το ροδιακό (C. rhodium), και στην Κύπρο το κυπριακό (C. cyprium). Στην Περσία ή Ιράν απαντά το περσικό κυκλάμινο (C. persicum), από το οποίο προήλθαν σχεδόν όλες οι καλιεργημένες ποικιλίες.}
14-10-12 Ατσιγγάνα
 Στην ξένη βιβλιογραφία υπάρχουν αρκετές αναφορές για το Kos Cyclamen στ' αγγλικά, ή για το Cyclamen de Kos - Cyclamen coum hiemale στα γαλλικά.

Σε εγκυκλοπαίδειες ή ιστότοπους σχετικούς με ονοματολογία φυτών (π,χ Name that plant) η ετυμολογία των λέξεων cyclamen-κυκλάμινο, αλλά και κωακό (ή κώο)-coum είναι ξεκάθαρη. Η λέξη κυκλάμινο και συνεπακολούθως, η αντίστοιχη αγγλική cyclamen προέρχεται από την ελληνική λέξη κύκλος και από το γεγονός ότι η στεφάνη και ο καρποφόρος βλαστός σχηματίζουν τέλειο κύκλο.
 Όσο για το coum όλοι συμφωνούν ότι προέρχεται από το ελληνικό νησί της Κω, στο Αιγαίο (coum comes from ‘Kos’ (Greek) which refers to the Greek island Kos which is found in the Aegean Sea). Επίσης, στο "Λατινικά για Κηπουρούς" (Latin for Gardeners: Over 3,000 Plant Names Explained), όπου εξηγούνται όλες οι ονομασίες φυτών, εξηγείται πως ο Ιρλανδός βοτανολόγος  Thomas Coulter (1793–1843), μάλλον πρώτος συνέδεσε το cyclamen coum με την Κω (Thomas Coulter (1793–1843), Irish botanist, as in Romneya coulteri coum KOO-um connected with Kos, Greece, as in Cyclamen coum crassicaulis).
2-12-12, Λαγούδι
Σε πιο σύγχρονα έντυπα υπάρχουν και άλλες θεωρίες, όπως ότι, ναι μεν, στο παρελθόν μπορεί να σήμαινε Κωακής προέλευσης, αλλά όχι πια, καθώς δεν φύεται πια στην Κω (It was in the past suggested that coum might mean "of the Isle of Kos.
 http://www.paghat.com/cyclamencoum5b.html
κι επίσης, Kos Cyclamen coum is named for the Greek island of Kos, but is no longer believed to grow there. 'Cos' lettuce was found on the island and named after it).
Ακόμη και στη wikipedia υπάρχει αναφορά ότι μάλλον η ονομασία coum δεν προέρχεται από το νησί της Κω όπου το είδος δεν φύεται αλλά από το Koa ή Quwe, μια περιοχή στην αρχαία Κιλικία. 
18-11-12, Κονιαριό
Cyclamen repandum ssp. rhodense και το C. hederifolium var. confusum

Στην Κω έχουν καταγραφεί δύο είδη κυκλάμινων σε μια μελέτη πεδίου που έγινε από το Cyclamen Society το 1998.
Το 1996 ο Δρ. David Thomas του Βιολογικού Τμήματος του Πανεπιστημίου του Cardiff, ενώ βρισκόταν σε διακοπές στην Κω, ανακάλυψε ένα άγνωστο σ'αυτόν κυκλάμινο και το ανέφερε στον Chris Grey-Wilson. Από τις φωτογραφίες που είδε ο δεύτερος ταυτοποίησε τα αγριολούλουδα ως Cyclamen repandum ssp.rhodense.
18-11-12, Ζια
Μετά απ'αυτό φαίνεται πιθανό ότι οι αναφορές του Hansen (1980) για Cyclamen graecum στο Βουνό Λάθρα της Κεφάλου να είναι στην πραγματικότητα Cyclamen repandum ssp.rhodense ή ακόμα και hederifolium. Έτσι, λοιπόν, η ομάδα του Cyclamen Society αποτελούμενη από τους Martyn Denney, Chris Clennett και Brian Cresswell (αρχηγός, βοτανολόγος και φωτογράφος) έφτασαν στην Κω στις 18 Απριλίου του 1998, έμειναν για 6 μέρες σχεδόν, προσπαθώντας να εντοπίσουν αυτά τα δύο είδη κυκλάμινου.
Το Cyclamen repandum ssp. rhodense εντοπίστηκε σε εννέα (9) περιοχές στην Κέφαλο, στη Λάθρα, στο Ζηνί, στο Καμάρι και τον Άγιο Ιωάννη.

23-2-14, Λευκά Κυκλάμινα, Κέφαλος

Το  Cyclamen hederifolium var. confusum εντοπίστηκε στη Ζια,το Λαγούδι και το Αμανιού και μάλιστα αναφέρθηκε πρώτη φορά από τo Meikle το 1978 που το συνάντησε στο Ασφενδιού. Κυρίως, όμως, οι μεγάλοι πληθυσμοί περιορίζονται
στη βόρεια πλευρά του Όρους Δίκαιος, ανάμεσα στο Πυλί και τον Ασώματο.
1-12-13, Απετίνι


30-11-13, Λιμνοδεξαμενή Μεσαριάς, Κτήμα Πεταλά
H εργασία μου αυτή έχει δημοσιευτεί στο Academia Edu
Πηγή και περισσότερες πληροφορίες από την Αποστολή στα Δωδεκάνησα:
http://www.cyclamen.org/cse98dodec.htm
http://www.cyclamen.org/coum_set.html
http://www.cyclamen.org/cse_set.html
Κείμενο, μεταφράσεις, φωτογραφίες: Sophia Karagianni