Για τον Μάνο Μαστρογώργη, τον Μάνο Μας

Για τον Μάνο Μαστρογώργη, τον Μάνο Μας

Γνωρίζω κι εγώ πως όταν φύγει κάποιος από τη ζωή, απαγορεύεται να τον λέμε "κύριο".

Ζητώ την κατανόησή σας γιατί ο Μάνος Μαστρογιώργης, ήταν ο κύριος Μάνος, για την ακρίβεια ο κύριος Μάνος Μας, κι έτσι μόνο μπορώ να αναφέρομαι σ' αυτόν.

Τον γνώρισα το 2012 κι ενώσαμε τις ομάδες μας και την αγάπη μας για την πεζοπορία. Για πέντε περίπου χρόνια αλωνίσαμε το νησί, κάθε Σαββατοκύριακο και μια νέα περιπέτεια, εξερευνήσεις τα Σάββατα, πεζοπορίες τις Κυριακές.

Ο κύριος Μάνος μας ήταν Δάσκαλος, με Δέλτα Κεφαλαίο. Ήθελε να διδάσκει και μετά τη σύνταξη, και σε μένα (κι όχι μόνο) δίδαξε όσα ξέρω για την Κω, για τα εκκλησάκια, για τα λουλούδια, για τους αρχαιολογικούς χώρους και για την ορολογία τους. Όταν ξεκινήσαμε τις ομαδικές πεζοπορίες τον Απρίλιο του 2012, τις ανακοίνωνε σε τοπικές εφημερίδες για να γίνεται γνωστό και να έρχεται πολύς κόσμος. Η λίστα με τους πεζοπόρους που τους στέλναμε email για να συμμετέχουν, αριθμούσε τους 200 όταν μου την παρέδωσε. 

Έμαθα πλάι του για τα ασβεστοκάμινα και τα αρχιτεκτονικά μέλη, για τα simulacra και τα περιρραντήρια, για τα βήσαλα και τις τρίκλιτες βασιλικές. Έμαθα για τις τουλίπες, που εδώ στην Κω τις λένε Απρίληδες, και για τις ορχιδέες τις Italica και τα κρυφά μέρη που φυτρώνουν.

Έμαθα τα Κάστρα και τις σπηλιές και τα ιταλικά καταφύγια, τους Μύλους και τα Μεταλλεία, έμαθα το Αυτί του Ιούδα και όλα τα παράσιτα, έμαθα τα Ρωμαϊκά Λουτρά στην Ατσιγγάνα, σήκωσα μαζί του κάθε πέτρα και διάβασα κάθε επιγραφή.

Ανακαλύψαμε καλά κρυμμένες αρχαιότητες, όπως τη Βασιλική της Θεότητας στην Καρδάμαινα, μιλούσαμε με αγνώστους για να μάθουμε ιστορίες και να οδηγηθούμε σε νέα μονοπάτια.

Ήταν, ίσως, ο πρώτος που έφτιαξε site με αρθρογραφία για όλους τους αρχαιολογικούς χώρους του τότε Δήμου Δικαίου, το dikeosnet και πρόσφατα το https://manosmastrogiorgis.blogspot.com/. 

Περάσαμε ποτάμια και χαράδρες, ανακαλύψαμε γιοφύρια και πηγές, περπατήσαμε σε δύσβατα μέρη και συναντήσαμε ανθρώπους, ζώα και φυτά που ποτέ δεν είχαμε ξαναδεί.

Λάτρευε να μας διδάσκει, να μας ξεναγεί, να μας εξηγεί, αλλά λάτρευε και να μαθαίνει, να ανακαλύπτει, να εξερευνεί. Ήταν ειδικός στον Δίκαιο και το Ασφενδιού αλλά όταν γνωρίσαμε τον Αντωνούρη και μας έμαθε την Κέφαλο η χαρά του ήταν μεγάλη. Διάβαζε, έγραφε και φωτογράφιζε.

Με τις τέλειες τις φορμίτσες του, και το τζόκεϊ καπελάκι του, με τη μηχανή την bridge του πάντα κρεμασμένη στον λαιμό, και το μπατόν του πάντα στο χέρι, ήταν αξιοθαύμαστος να περπατά ατέλειωτα χιλιόμετρα ενώ είχε περάσει τα 75 του χρόνια.

Ο κύριος Μάνος (ο κος Μάνος μας), η ψυχή της ομάδας μας αποσύρθηκε και παρέδωσε τη σκυτάλη το 2016, αλλά έκανε περιορισμένες εμφανίσεις και μετά, σε εύκολες διαδρομές ως το 2018. Το 2017 η πεζοπορική ομάδα τον τίμησε με μια αναμνηστική πλακέτα για την προσφορά του και το έργο του.

Λάτρευε την Ασπασία του, την αγαπημένη του σύζυγο, τα παιδιά του και τα εγγόνια του. Ήταν πάντα πολύ καλός μαζί μου, ένιωθα όλα αυτά τα χρόνια σα να ήμουν η προστατευόμενή του, σα να ήταν ο μέντοράς μου. Έτσι ένιωθα ανέκαθεν και του το έλεγα συχνά. Τελευταία φορά πήγαμε στη Βασιλική του Αγίου Παύλου, το 2022, όταν ξεχορτάριασαν τον χώρο για να τηρήσει μια υπόσχεση που μου είχε δώσει. Από τότε πίναμε κανένα καφεδάκι πού και πού και μιλούσαμε στο τηλέφωνο.

Κύριε Μάνο Μας,
από την πρώτη στιγμή που σε γνώρισα, το 2012, ένιωσα ότι κρατούσες ένα κλειδί για μένα. Μέσα από τις αναρτήσεις σου, μέσα από τις ιστορίες σου για την Κω, τους αρχαιολογικούς χώρους, τις εκκλησίες, τα μονοπάτια της, μου άνοιξες έναν καινούριο κόσμο, ξεκλείδωσες μια καινούρια πόρτα με μια μεγάλη, νέα οικογένεια μέσα. Ήσουν ο δάσκαλός μου, ο μέντοράς μου, αυτός που με μύησε στην αγάπη για την εξερεύνηση, για το νησί μας.

Μαζί περπατήσαμε μονοπάτια, μαζί στήσαμε την ομάδα πεζοπορίας που κρατιέται ζωντανή τόσα χρόνια. Το 2016 μου παρέδωσες τη σκυτάλη κι εγώ έκανα ό,τι μπορούσα για να συνεχίσω το όραμά σου. Σήμερα ξέρω καλά πως χωρίς εσένα τίποτα απ’ όλα αυτά δεν θα υπήρχε, πιθανά να μην υπήρχε καθόλου η ομαδική πεζοπορία με την έννοια που υπάρχει σήμερα στο νησί της Κω.

Σου οφείλω πολλά, κύριε Μάνο. Περισσότερα απ’ όσα ίσως πρόλαβα να σου πω. Και τώρα που έφυγες, ξέρω ότι κάθε μονοπάτι που θα περπατώ θα μου θυμίζει εσένα. Σήμερα έχασα έναν δικό μου άνθρωπο.

Καλό ταξίδι

Δεν θα σε ξεχάσω ποτέ.

Σοφία

*Ο Μάνος Μαστρογιώργης έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 85 ετών. Η εξόδιος ακολουθία θα τελεστεί αύριο Τρίτη 23 Σεπτεμβρίου 2025 και ώρα 12 το μεσημέρι από τον ιερό κοιμητηριακό ναό του Οσίου Χριστοδούλου στο Ζηπάρι