ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΩΝ ΚΑΣΤΡΙΑΝΩΝ (ΥΠΑΠΑΝΤΗ)-ΠΑΛΙΟ ΠΥΛΙ

ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΩΝ ΚΑΣΤΡΙΑΝΩΝ (ΥΠΑΠΑΝΤΗ)-ΠΑΛΙΟ ΠΥΛΙ

Στο ερειπωμένο σήμερα "Παλαιό Πυλί" που βρίσκεται σε ύψωμα στα νοτιοανατολικά του χωριού, σε εξαιρετικό φυσικό περιβάλλον υπάρχουν τρεις εκκλησίες, ο Άγιος Αντώνιος, οι Ταξιάρχες και η Παναγία η Υπαπαντή, που αποτελούσε παλιά την "Μονή των Καστριανών" και είχε ιδρυθεί από τον Όσιο Χριστόδουλο. Από τις τρεις αυτές εκκλησίες η Υπαπαντή παρουσιάζει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον καθώς διατηρούνται υπολείμματα αγιογραφιών του 14^ου αιώνα, ξυλόγλυπτο τέμπλο και αρχαίοι κίονες που προφανώς μεταφέρθηκαν από το κοντινό ιερό της Δήμητρας.

Όταν το 1080 ο μοναχός Όσιος Χριστόδουλος ο Λατρηνός φεύγει από τη Στρόβιλο της Μικράς Ασίας και φτάνει στην Κω, ιδρύει στο λόφο του Πυλίου τη Μονή της Παναγίας των Καστριανών. Το μοναστήρι βρίσκεται στο λόφο του Παλαιού Πυλίου και το Καθολικό του, που ήταν αφιερωμένο στην Παναγία, είναι αφιερωμένο σήμερα στην Υπαπαντή του Χριστού. Εορτάζει στις 2 Φεβρουαρίου στην Υπαπαντή του Χριστού και από τις παραμονές διοργανώνεται από τη ενορία μεγάλο πανηγύρι στον λόφο του Παλαιού Πυλίου. 

Οι φωτογραφίες είναι από παλαιότερο εορτασμό της Παναγίας Υπαπαντής ή Φλεβαριώτισσας όπως τη λένε οι ντόπιοι

Από τη Μονή του Όσιου Χριστόδουλου σώζονται στα ερείπια δυτικά και νότια της Καστριανής Είχε πιθανόν τρεις πύργους στη νότια ευπρόσβλητη πλευρά. Ο νότιος περίβολος της Μονής σώζεται σε μεγάλο ύψος και αποτελεί ουσιαστικά τη συνέχεια προς προς τα δυτικά του νότιου τοίχου του ναού, όπου διαμορφώνονταν μικρά ορθογώνια κελιά με μεσοπάτωμα. 

Το καθολικό της Παναγίας των Καστριανών είναι ένας δρομικός, μονόχωρος, καμαροσκέπαστος ναός. Ο ναός παρουσιάζει τρεις οικοδομικές φάσεις: Στην πρώτη ανήκει ο κυρίως ναός, που θεωρείται κτίσμα του Όσιου Χριστόδουλου και χρονολογείται στα 1080. Σε μια δεύτερη οικοδομική φάση, πιθανώς στην υστεροβυζαντινή περίοδο, κτίστηκε ο νάρθηκας με επίπεδη στέγη. Τέλος, στην περίοδο της Ιπποτοκρατίας έγινε η ενίσχυση του δυτικού τμήματος της καμάρας του ναού με ένα τόξο από ορθογώνιους λίθους. 

Στο εσωτερικό της αψίδας υπάρχει ημικυκλικό σύνθρονο από λίθινες πλάκες, με έξι κλιμακωτές βαθμίδες. Η είσοδος ανοίγεται στον δυτικό τοίχο και ένας μικρός κυκλικός φεγγίτης στο ανώτερο τμήμα του δυτικού τοίχου αποτελεί το μόνο φωτιστικό άνοιγμα του ναού. Μετά από ανασκαφή στον κυρίως ναό αποκαλύφθηκαν τάφοι που χρονολογούνται μετά τις αρχές του 16ου αι., στην οθωμανική περίοδο. Νότια του ναού αποκαλύφθηκε κοιμητήριο της ίδιας περιόδου εκτείνεται κοιμητήριο. Οι τοιχογραφίες που διατηρούνται στο ναό τουλάχιστον παρουσιάζουν τρία στρώματα: Στο πρώτο στρώμα ανήκουν τμήματα μορφών αγίων, διακοσμητικά στοιχεία, και η παράσταση του Γενέσιου της Θεοτόκου πάνω από το ΝΑ τυφλό αψίδωμα. Παρόλο που η παράσταση είναι πολύ φθαρμένη, διακρίνεται στο πρόσωπο της Παναγίας η δύναμη της έκφρασης του ζωγράφου και η αρτιότητα στην απόδοση των λεπτομερειών, έργο πιθανόν του 12ου αι.  

                           

Η παράσταση της Παναγίας Βρεφοκρατούσας με σεβίζοντες αγγέλους, ανήκει στο δεύτερο στρώμα και χρονολογείται στα τέλη του 12ου αι. Βρίσκεται στο τύμπανο του ΝΑ τυφλού αψιδώματος του κυρίως ναού, ως προσκυνηματική εικόνα. Στο τρίτο στρώμα ανήκει το μεγαλύτερο μέρος των σωζόμενων τοιχογραφιών και χρονολογείται από τον στις αρχές του 16ου αι. Πρόκειται για έργο που παρουσιάζει αδυναμίες στο σχέδιο και τις αναλογίες και είναι έργο του εργαστηρίου του ζωγράφου Νικολάου, που δραστηριοποιείται και στο Κάστρο της Χώρας Καλύμνου.

τοιχογραφίες στο ναό

πληροφορίες για την Παναγία των Καστριανών από το Kosinfo.gr
περισσότερες πληροφορίες και παραπομπές για πληρέστερη περιγραφή των τοιχογραφιών από τις εργασίες της κ Παπαθεοφάνους του κ. Ηλία Κόλια. και του κ. Ιωάννη Βολανάκη. στο Dikeosnet του Μάνου Μαστρογιώργη

Η Πρόθεση

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Sophia Karagianni