ΑΓΙΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ, ΠΑΛΑΙΟ ΠΥΛΙ

ΑΓΙΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ, ΠΑΛΑΙΟ ΠΥΛΙ

O ναός του Aγίου Aντωνίου βρίσκεται στη NA πλευρά του οικισμού. Eίναι μονόχωρος ναός της Ιπποτικής περιόδου, με κάλυψη από κτιστή καμάρα, που εξωτερικά διαμορφώνεται σε δώμα και είσοδο δυτικά. Ο ναός βρίσκεται κατά 1,20μ. χαμηλότερα από την φυσική επιφάνεια του εδάφους και στο εσωτερικό του υπάρχει κάλυψη τάφων. Στην αψίδα του Iερού Bήματος σώζεται η παράσταση Θείας Λειτουργίας, που χρονολογείται στις αρχές του 16ου αι.

ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΙ ΝΑΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ & ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΕΠΟΧΗΣΔρ ΙΩΑΝΝΟΥ ΗΛ. ΒΟΛΑΝΑΚΗ-ΠΑΛΑΙΟ ΠΥΛΙ, ΑΓΙΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ 
ΚΩΑΚΑ τ.Γ σελ.101-103                            

Νοτιανατολικά του σημερινού οικισμού «Νέο Πυλί» και σε από­σταση τριών χιλιομέτρων περίπου από αυτόν, στις νότιες υπώρειες βρα­χώδους υψώματος και σε υψόμετρο 300 μ. περίπου από την επιφάνεια της θάλασσας, βρίσκεται ο μεσαιωνικός οικισμός «Παλαιόν Πυλί», ο οποίος είναι ερειπωμένος και εγκαταλελειμμένος από μακρού χρό­νου. Πρόκειται για τον Μυστρά της Δωδε­κανήσου. 

Στην κορυφή απόκρημνου, φύσει οχυρού, υψώματος, διατηρούν­ται τα ερείπια του μεσαιωνικού φρουρίου, το οποίον πιθανότατα κτί­σθηκε στη θέση αρχαιότερου.

Από τον οικισμό διατηρούνται: η κρήνη, λιθόστρωτοι δρόμοι, οικίες ερειπωμένες ή ημιερειπωμένες, ορισμένες από τις οποίες χρησι­μοποιούνται σήμερα ως αποθήκες και τρεις ναοί, ήτοι:

α) Άγιος Αντώνιος.

β) Παναγία των Καστριανών.

γ) Άγιοι Ασώματοι, ήτοι ναός των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ.

Εντός του ερειπωμένου οικισμού και κατά την ΝΑ. αυτού πλευράν, κείται ο ναός του Αγίου Αντωνίου. Πρόκειται για μονόχωρο, ορ­θογωνίου κατόψεως οικοδόμημα, (εξωτ. διαστ. 10.70X5.10 μ.), που καλύπτεται με κτιστή καμάρα, η οποία εξωτερικά διαμορφώνεται σε επίπεδη, οριζόντια στέγη. Οι τοίχοι είναι κτισμένοι από αργολιθοδομή και ασβεστοκονίαμα, έχουν δε χρησιμοποιηθεί και αρχαίοι δόμοι ως οικοδομικό υλικό.

από πεζοπορία στο Παλιό Πυλί και την επίσκεψή μας στον Άγιο Αντώνιο

Η ανατολική πλευρά του ναού περατούται σε μίαν ημικυκλικήν αψίδα (χορδής 2.70 μ. και βέλους 1.30 περίπου), ενώ στο μέσον της δυτικής πλευράς ανοίγεται η είσοδος (πλάτους 0.89 μ.). Το δάπεδο του ναού σήμερα αποτελείται από πατημένο χώμα και κείται σε βάθος 1.20 μ. περίπου κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Στη ΝΔ. γωνία του εσωτερικού του ναού υπάρχει ένας τάφος (διαστ. 2.80 Χ 1.00 μ.). Στις εσωτερικές επιφάνειες των τοίχων του ναού διατηρούνται λείψα­να από τοιχογραφίες. Ειδικότερα στην αψίδα του Ιερού Βήματος ει­κονίζεται η Θεία Λειτουργία"¹ (Ουράνιος Λειτουργία των Αγγέλων).

Ουράνιος Λειτουργία των Αγγέλων, από την κόχη του Ιερού Βήματος του ναϋδρίου του Αγίου Αντωνίου στο Παλαιό Πυλί.  16ος  αι

Στο κέντρο της συνθέσεως παρίσταται Τράπεζα, νότια της οποίας ίσταται ο Ιησούς Χριστός ως Μέγας Αρχιερεύς, παριστάμενος από τέσσερεις Αγγέλους. Βόρεια της αυτής Τράπεζας εικονίζεται και πάλιν ο Ιησούς Χριστός, περιβαλλόμενος από έξι τουλάχιστον Αγγέλους δορυφορούντας. Πρόκειται για μετρίας ποιότητας τοιχογραφίες, πιθανώς του 16ου αι.

Μέσα και έξω από τον ναό διατηρούνται διάφορα αρχιτεκτονικά μέλη, μεταξύ των οποίων είναι και τα εξής:

1. Κορμός κυλινδρικού, αρραβδώτου κίονα από γρανίτη, ο οποίος
χρησιμεύει ως στήριγμα της Αγίας Τράπεζας (ύψους 0.65, διαμέτ 0.32 μ.).

2. Μαρμάρινον κιονόκρανον μικρών διαστάσεων, το οποίον προ­
έρχεται πιθανώς από τους κίονες του κιβωρίου της Αγίας Τράπεζας
(ύψους 0.20, διαμ. βάσεως 0.10 μ.).

3.  Διαχωριστικός αμφικιονίσκος παραθύρου (ύψ. 0.65, διαμ.0.16μ)

4.  Απότμημα κορμού κίονα με ραβδώσεις, ο οποίος εχρησίμευε
ως στήριγμα της βάσης λεκάνης περιρραντηρίου (σωζόμενον ύψος 0.26,
διάμετρος βάσεως 0.35 μ.).

5. Τμήμα πεσσίσκου τετραγώνου διατομής (ύψ. 0.32 και πλευ­ράς 0.32X0.28 μ.).

Πηγή: ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΙ ΝΑΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ & ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΕΠΟΧΗΣ-Δρ ΙΩΑΝΝΟΥ ΗΛ. ΒΟΛΑΝΑΚΗ-ΠΑΛΑΙΟ ΠΥΛΙ, ΑΓΙΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΚΩΑΚΑ τ.Γ σελ.101-103 (αντιγραφή από το Dikaiosnet του Μάνου Μαστρογιώργη)
φωτογραφίες: Sophia Karagianni