ΚΩΑΚΑ ΚΥΚΛΑΜΙΝΑ ΣΤΟΥ ΒΡΑΧΟΥ ΤΗ ΣΧΙΣΜΑΔΑ (Κυκλάμινο το Κώο-Cyclamen Coum-Kos cyclamen-Cyclamen de Kos)

ΚΩΑΚΑ ΚΥΚΛΑΜΙΝΑ ΣΤΟΥ ΒΡΑΧΟΥ ΤΗ ΣΧΙΣΜΑΔΑ

Κυκλάμινα στη Ζια, στην πηγή του Καπηλιανού

Πριν μερικά χρόνια ο πολύ αγαπημένος τέως διευθυντής μου, κ. Αλέκος Μαρκόγλου, βλέποντας κάποιες φωτογραφίες μου με κυκλάμινα με ρώτησε αν γνώριζα πως το Κωακό Κυκλάμινο είχε δικό του "trademark" και ότι το συγκεκριμένο είδος ήταν καταχωρημένο ως "Κωακό" στην παγκόσμια βοτανολογία.
Μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρον, προσπάθησα να το ψάξω λίγο αλλά δεν βρήκα τίποτα και θεώρησα ότι, ίσως τελικά, να επρόκειτο για μια μικρή υπερβολή.
Σήμερα θέλησα να γράψω ένα άρθρο στο blog μου για τα κυκλάμινα που έχω εντοπίσει σε διάφορες περιοχές της Κω κι αποφάσισα να κάνω μια πολύ ενδελεχή έρευνα. 

30-11-14, Δίκαιος

Ξεκινώντας από τα είδη κυκλάμινου, βρήκα ότι υπάρχουν 21 και 5 μόλις απ'αυτά απαντώνται στην Ελλάδα. 
Βλέποντας κάποια από τα είδη, άρχισα να πιστεύω ότι βρίσκομαι στο σωστό δρόμο έρευνας.

26-10-13, στου βράχου τη σχισμάδα, Αμανιού

Στη μεγαλύτερη ιστοσελίδα, αποκλειστικά για κυκλάμινα (The Cyclamen Society) αναφέρονται, μεταξύ άλλων, τα παρακάτω είδη:
cyclamen graecum-κυκλάμινο το γραικό
cyclamen cyprium-κυκλάμινο το κυπριακό
cyclamen creticum-κυκλάμινο το κρητικό
cyclamen rhodium-κυκλάμινο ροδιακό, ή κυκλάμινο της Ρόδου (αναφέρεται ως ένα λευκό ή απαλό ροζ κυκλάμινο που φύεται σε σκιερά δάση και βάτα στα νησιά της Ρόδου και της Κω-Cyclamen rhodium subsp. rhodium is white or pale pink with a pink nose and grows in shaded woodland and shrubland on the islands of Rhodes and Kos)
και
cyclamen coum-??

^{cyclamen coum-family: primulaceae-}Synonyms: Cyclamen orbiculatum

8-11-11, Ζια

Για τα τέσσερα πρώτα είδη βρήκα δεκάδες αντίστοιχες ελληνικές αναφορές, ακριβείς μεταφράσεις και αναρτήσεις. Στην περίπτωση του cyclamen coum τα πράγματα ήταν λίγο πιο δύσκολα και ασαφή. Παρ'όλο που το μοτίβο μοιάζει να αναφέρεται ολοφάνερα στο Κωακό κυκλάμινο, μόνο ένα ιστολόγιο αναφέρεται στο "Κυκλάμινο το Κώο" {Υπάρχουν επίσης ενδημικά σε συγκεκριμένες περιοχές όπως το κρητικό (C. creticum), το Κώο (C. coum), το ροδιακό (C. rhodium), και στην Κύπρο το κυπριακό (C. cyprium). Στην Περσία ή Ιράν απαντά το περσικό κυκλάμινο (C. persicum), από το οποίο προήλθαν σχεδόν όλες οι καλιεργημένες ποικιλίες.}

14-10-12 Ατσιγγάνα

 Στην ξένη βιβλιογραφία υπάρχουν αρκετές αναφορές για το Kos Cyclamen στ' αγγλικά, ή για το Cyclamen de Kos - Cyclamen coum hiemale στα γαλλικά.

Σε εγκυκλοπαίδειες ή ιστότοπους σχετικούς με ονοματολογία φυτών (π,χ Name that plant) η ετυμολογία των λέξεων cyclamen-κυκλάμινο, αλλά και κωακό (ή κώο)-coum είναι ξεκάθαρη. Η λέξη κυκλάμινο και συνεπακολούθως, η αντίστοιχη αγγλική cyclamen προέρχεται από την ελληνική λέξη κύκλος και από το γεγονός ότι η στεφάνη και ο καρποφόρος βλαστός σχηματίζουν τέλειο κύκλο.

 Όσο για το coum όλοι συμφωνούν ότι προέρχεται από το ελληνικό νησί της Κω, στο Αιγαίο (coum comes from ‘Kos’ (Greek) which refers to the Greek island Kos which is found in the Aegean Sea). Επίσης, στο "Λατινικά για Κηπουρούς" (Latin for Gardeners: Over 3,000 Plant Names Explained), όπου εξηγούνται όλες οι ονομασίες φυτών, εξηγείται πως ο Ιρλανδός βοτανολόγος  Thomas Coulter (1793–1843), μάλλον πρώτος συνέδεσε το cyclamen coum με την Κω (Thomas Coulter (1793–1843), Irish botanist, as in Romneya coulteri coum KOO-um connected with Kos, Greece, as in Cyclamen coum crassicaulis).

2-12-12, Λαγούδι

Σε πιο σύγχρονα έντυπα υπάρχουν και άλλες θεωρίες, όπως ότι, ναι μεν, στο παρελθόν μπορεί να σήμαινε Κωακής προέλευσης, αλλά όχι πια, καθώς δεν φύεται πια στην Κω (It was in the past suggested that coum might mean "of the Isle of Kos.

 http://www.paghat.com/cyclamencoum5b.html
κι επίσης, Kos Cyclamen coum is named for the Greek island of Kos, but is no longer believed to grow there. 'Cos' lettuce was found on the island and named after it).
Ακόμη και στη wikipedia υπάρχει αναφορά ότι μάλλον η ονομασία coum δεν προέρχεται από το νησί της Κω όπου το είδος δεν φύεται αλλά από το Koa ή Quwe, μια περιοχή στην αρχαία Κιλικία. 

18-11-12, Κονιαριό

Cyclamen repandum ssp. rhodense και το C. hederifolium var. confusum

Στην Κω έχουν καταγραφεί δύο είδη κυκλάμινων σε μια μελέτη πεδίου που έγινε από το Cyclamen Society το 1998.
Το 1996 ο Δρ. David Thomas του Βιολογικού Τμήματος του Πανεπιστημίου του Cardiff, ενώ βρισκόταν σε διακοπές στην Κω, ανακάλυψε ένα άγνωστο σ'αυτόν κυκλάμινο και το ανέφερε στον Chris Grey-Wilson. Από τις φωτογραφίες που είδε ο δεύτερος ταυτοποίησε τα αγριολούλουδα ως Cyclamen repandum ssp.rhodense.

18-11-12, Ζια

Μετά απ'αυτό φαίνεται πιθανό ότι οι αναφορές του Hansen (1980) για Cyclamen graecum στο Βουνό Λάθρα της Κεφάλου να είναι στην πραγματικότητα Cyclamen repandum ssp.rhodense ή ακόμα και hederifolium. Έτσι, λοιπόν, η ομάδα του Cyclamen Society αποτελούμενη από τους Martyn Denney, Chris Clennett και Brian Cresswell (αρχηγός, βοτανολόγος και φωτογράφος) έφτασαν στην Κω στις 18 Απριλίου του 1998, έμειναν για 6 μέρες σχεδόν, προσπαθώντας να εντοπίσουν αυτά τα δύο είδη κυκλάμινου.
Το Cyclamen repandum ssp. rhodense εντοπίστηκε σε εννέα (9) περιοχές στην Κέφαλο, στη Λάθρα, στο Ζηνί, στο Καμάρι και τον Άγιο Ιωάννη.

23-2-14, Λευκά Κυκλάμινα, Κέφαλος

Το  Cyclamen hederifolium var. confusum εντοπίστηκε στη Ζια,το Λαγούδι και το Αμανιού και μάλιστα αναφέρθηκε πρώτη φορά από τo Meikle το 1978 που το συνάντησε στο Ασφενδιού. Κυρίως, όμως, οι μεγάλοι πληθυσμοί περιορίζονται
στη βόρεια πλευρά του Όρους Δίκαιος, ανάμεσα στο Πυλί και τον Ασώματο.

1-12-13, Απετίνι

30-11-13, Λιμνοδεξαμενή Μεσαριάς, Κτήμα Πεταλά

H εργασία μου αυτή έχει δημοσιευτεί στο Academia Edu
Πηγή και περισσότερες πληροφορίες από την Αποστολή στα Δωδεκάνησα:
http://www.cyclamen.org/cse98dodec.htm
http://www.cyclamen.org/coum_set.html
http://www.cyclamen.org/cse_set.html
Κείμενο, μεταφράσεις, φωτογραφίες: Sophia Karagianni