ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΟΥ ΚΛΗΔΟΝΑ (ΟΠΩΣ ΤΟ ΕΖΗΣΑ) ΣΤΟΥΣ ΛΕΙΨΟΥΣ

ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΟΥ ΚΛΗΔΟΝΑ ΟΠΩΣ ΤΟ ΕΖΗΣΑ ΠΕΡΥΣΙ ΣΤΟΥΣ ΛΕΙΨΟΥΣ

Σε παλαιότερη ανάρτηση έγραψα για ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΟΥ ΦΑΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΛΗΔΟΝΑ όπως γιορτάζεται στην Κω. 

Πέρυσι, εν μέσω lockdown, είχα την τύχη να βρεθώ για μια ακόμη φορά στους Λειψούς και να παρακολουθήσω από κοντά την προσπάθεια μιας χούφτας ντόπιων, που ανήκουν στον Μορφωτικό Εκπολιτιστικό Σύλλογο Λειψών - Νόστος, να γιορτάσουν με εναλλακτικούς τρόπους τη γιορτή του Κλήδονα, μιας και δεν είχαν τη δυνατότητα να παρουσιάσουν κάτι στο ευρύ κοινό.

Αποφάσισαν λοιπόν να φτιάξουν ένα βίντεο με θέμα τα έθιμα του Κλήδονα και να τα παρουσιάσουν στον κόσμο μαγνητοσκοπημένα αφού δεν υπήρχε άλλος τρόπος.

ΣΤΑΣΗ 1η:

Setting: Αυλή Βαγγελίτσας

Στην αυλή της Βαγγελίτσας συναντήθηκαν έξι κορίτσια του Εκπολιτιστικού Μορφωτικού Συλλόγου Λειψών "ΝΟΣΤΟΣ", με ρούχα εποχής, για ένα πρωτότυπο θεατρικό δρώμενο που αφορά στην προετοιμασία που γινόταν στα σπίτια την παραμονή της γιορτής του Κλήδονα (σε ντοπιολαλιά). Το έργο έγραψε η νηπιαγωγός Μαρία Κραμβουσάνου, η οποία εκτελούσε και χρέη σκηνοθεσίας στο συγκεκριμένο βίντεο. Βασίστηκε πάνω στο έθιμο που θέλει την παραμονή του Άη-Γιαννιού (23/6) οι ανύπανδρες κοπέλες να μαζεύονται σε ένα από τα σπίτια του χωριού, και να αναθέτουν σε κάποιο μέλος της συντροφιάς, συνήθως σε μια «Μαρία», της οποίας και οι δύο γονείς είναι εν ζωή, να φέρει από το πηγάδι ή την πηγή το «αμίλητο νερό». Μου έκαναν την τιμή να κάνω εγώ τη λήψη. Δείτε όλο το δρώμενο (αν είστε από κινητό, για να σας το εμφανίσει, πρέπει να πάτε κάτω κάτω και να επιλέξετε web version/έκδοση ιστού).

Στάση 2η:

Setting: Το πηγάδι του Μηλιού

Εδώ διαδραματίζεται το σκηνικό που τα κορίτσια ξεκινούν από τα σπίτια τους και πάνε στο πηγάδι του Μηλιού να φέρουν το αμίλητο νερό. 

"Αμίλητο" το λένε γιατί, σε όλο το δρόμο, τα αγόρια τους στήνουν καρτέρι και, με πειράγματα λεκτικά αλλά και με χειρονομίες (τους τραβούν τα μαλλιά και τους τσιμπούν μ' αγκάθια), προσπαθούν να τις προκαλέσουν να μιλήσουν.  

Η ονομασία αυτή ("αμίλητο νερό") οφείλεται στο γεγονός ότι η εν λόγω κοπέλα αλλά και η συνοδεία της πρέπει να ολοκληρώσουν την αποστολή αυτή, να γεμίσουν δηλαδή τις στάμνες τους με νερό, τηρώντας απόλυτη σιωπή. Όσο κι αν τις προκαλέσουν δεν πρέπει να μιλήσουν.

Το έθιμο του αμίλητου νερού συνδέεται και με τη ζωή του Ιωάννη του Προδρόμου. Ο πατέρας του Ζαχαρίας, που ήταν ιερέας, δεν πίστεψε ότι θα έκανε παιδί καθώς ήταν πολύ μεγάλος σε ηλικία και η γυναίκα του εκτός από ηλικιωμένη ήταν και στείρα, και αυτές τις αμφιβολίες τις εξέφρασε στον άγγελο ο οποίος του απάντησε ότι το παιδί θα γεννηθεί και τιμωρήθηκε με αφωνία και με αλαλία μέχρι την γέννηση του παιδιού του. Πράγματι, η γυναίκα του η Ελισάβετ συνέλαβε και μετά από εννέα μήνες γέννησε γιο. Οκτώ ημέρες μετά τη γέννηση κατά την περιτομή του παιδιού οι συγγενείς, θέλησαν να του δώσουν το όνομα του πατέρα του, δηλαδή Ζαχαρία. Όμως ο Ζαχαρίας έγραψε επάνω στο πινακίδιο το όνομα Ιωάννης κι αμέσως λύθηκε η γλώσσα του.

Στάση 3η:

Setting:Ξενοδοχείο Νεφέλη  

Μόλις οι κοπέλες πάρουν το νερό από το πηγάδι, συνεχίζοντας να είναι αμίλητες, παίρνουν τον δρόμο του γυρισμού, χτυπώντας πόρτες γειτόνων και ραντίζοντας τα σπίτια τους. Μόλις γυρίσουν στο σπίτι τους ραντίζουν κι εκεί και πίνουν το αμίλητο νερό. Αμέσως μετά τελείται ο κλήδονας, το νερό αδειάζεται σε πήλινο δοχείο, στο οποίο η κάθε κοπέλα ρίχνει ένα αντικείμενο, το λεγόμενο ριζικάρι. Συνήθως, πρόκειται για κάποιο προσωπικό αντικείμενο, συχνά μάλιστα πολύτιμο (δαχτυλίδι ή βραχιόλι). Στη συνέχεια, το δοχείο σκεπάζεται με κόκκινο ύφασμα «κλειδώνεται» και τοποθετείται σε ανοιχτό χώρο.

"Κλειδώνουμε τον Κλήδονα μ' ένα μικρό κλειδάκι,

και όλες τον αφήνουμε όξω στο φεγγαράκι.

Κλειδώνουμε τον Κλήδονα με τ' Άη Γιαννιού τη χάρη,

και όποια έχει καλό ριζικό να δώσει να τον πάρει" 

Εκεί παραμένει όλη τη νύχτα υπό το φως των άστρων, για να «ξαστριστεί».
Οι κοπέλες επιστρέφουν ύστερα στα σπίτια τους. Λέγεται ότι τη νύχτα αυτή θα δουν στα όνειρα τους το μελλοντικό τους σύζυγο.

Στάση 4η: 

Setting: Το εκκλησάκι του Χριστού

Ταυτόχρονα, την παραμονή της γιορτής των γενεθλίων του Αγίου Ιωάννη, εκτός από την τέλεση του κλήδονα, οι κάτοικοι ανάβουν φωτιές, τις λεγόμενες «μπουμπούνες». Μια μεγάλη φωτιά στήνεται στην πλατεία του χωριού ή σ' ένα μέρος ανοιχτό, ώστε να φαίνεται από παντού κι εκεί καίγονται και τα στεφάνια της πρωτομαγιάς.
Άλλες μικρότερες φωτιές ανάβουν σε όλους τις γειτονιές (μαχαλάδες) προσπαθώντας ο κάθε ένας να ανάψει την μεγαλύτερη φωτιά, πάνω από τις οποίες πηδάνε όλοι οι κάτοικοι του χωριού. Έλεγαν ότι αν πηδούσαν 3 φορές θα έφευγαν οι ψύλλοι και οι κοριοί.

Ανήμερα του Άη-Γιαννιού, αλλά πριν βγει ο ήλιος - ώστε να μην εξουδετερωθεί η μαγική επιρροή των άστρων-, η υδροφόρος νεαρή της προηγουμένης φέρνει μέσα στο σπίτι το αγγείο. Το μεσημέρι, ή το απόγευμα, συναθροίζονται πάλι οι ανύπανδρες κοπέλες.
Αυτήν τη φορά όμως στην ομήγυρη μπορούν να συμμετέχουν και παντρεμένες γυναίκες, συγγενείς και γείτονες και των δύο φύλων, καλεσμένοι για να παίξουν το ρόλο μαρτύρων της μαντικής διαδικασίας. Καθισμένη στο κέντρο της συντροφιάς, η «Μαρία» ανοίγει τον κλήδονα.
«Ανοίγουμε τον κλήδονα με τ' Αγιαννιού την χάρη,
και όποια έχει καλό ριζικό σήμερα ναν το πάρει».
Και ανασύρει ένα-ένα από το αγγείο τα αντικείμενα, που αντιστοιχούν στο «ριζικό» κάθε κοπέλας, απαγγέλλοντας ταυτόχρονα δίστιχα, είτε όπως τα θυμάται, είτε από συλλογή τραγουδιών ή ακόμη από ημεροδείκτες.
Το δίστιχο που αντιστοιχεί στο αντικείμενο της κάθε κοπέλας θεωρείται ότι προμηνύει το μέλλον της και σχολιάζεται από τους υπόλοιπους, που προτείνουν τη δική τους ερμηνεία σε σχέση με την ενδιαφερόμενη.
Προς το σούρουπο, όταν τελειώσει η μαντική διαδικασία, η κάθε κοπέλα γεμίζει το στόμα της με μια γουλιά αμίλητο νερό και στέκεται μπροστά σε ανοιχτό παράθυρο, έως ότου ακούσει το πρώτο ανδρικό όνομα. Λυτό πιστεύεται ότι θα είναι και το όνομα του άνδρα που θα παντρευτεί. 

Μετά το τέλος όλης αυτής της διαδικασίας στήνεται μεγάλο γλέντι στο οποίο συμμετέχει όλο το χωριό.

Σχετική ανάρτηση, Πηγή: ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΟΥ ΦΑΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΛΗΔΟΝΑ

*Για να δείτε τα 4 βίντεο, αν είστε από κινητό, πρέπει να πάτε κάτω κάτω στο άρθρο και να επιλέξετε web version/έκδοση ιστού.

Σε περίπτωση που θέλετε να στηρίξετε το έργο του υπερδραστήριου Εκπολιτιστικού Μορφωτικού Συλλόγου Λειψών "ΝΟΣΤΟΣ" επικοινωνήστε με τη Μαρία Γιαμαίου στο τηλέφωνο:6973067872 ή στο e-mail: nostosleipswn@gmail.com 

Η ετήσια συνδρομή είναι 10 ευρώ και μ' αυτά τα χρήματα διοργανώνονται διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις από εκθέσεις ζωγραφικής μέχρι παρουσιάσεις βιβλίων αλλά ενισχύονται, επίσης, και η Θεατρική ομάδα και τα Χορευτικά σχήματα (παιδικό και ενηλίκων).

Πηγή: Μαρία Γιαμαίου

https://www.saint.gr/622/saint.aspx 

Κείμενο, Φωτογραφίες: Sophia Karagianni