Ricinus Communis (Ρίκινος ο κοινός), η γνωστή ρετσινολαδιά

Ricinus Communis (Ρίκινος ο κοινός), η γνωστή ρετσινολαδιά

Στα ελληνικά λέγεται κουρτουνιά, στα αγγλικά Red Castor Oil Plant και η ονομασία της κατά τον Ιπποκράτη είναι Κρότων. Επιπρόσθετα, ένα χαρακτηριστικό όνομα που αποδόθηκε στους σπόρους σύμφωνα με τον φιλόσοφο Θεόφραστο και τον φαρμακολόγο Διοσκουρίδη είναι «οι σπόροι του Κρότωνα», διότι οι σπόροι του μοιάζουν με τον «κρότωνα», δηλαδή το τσιμπούρι που κάθεται στο σώμα των σκυλιών και των προβάτων.
Στην καθομιλουμένη ακούγεται πολύ συχνά η φράση «Να σου κάνω τσάι κουρτουνιάς», ενώ θα το ακούσεις και σαν «τσάι της πεθεράς» και «φυτό του Μεταξά». Τι είναι όμως τελικά η κουρτουνιά και τι το καθιστά τόσο ιδιαίτερο φυτό;
Η επιστημονική ονομασία της κουρτουνιάς είναι Ricinus Communis (Ρίκινος ο κοινός), ενώ η κοινή ονομασία του είναι ρετσινολαδιά. Επίσης φέρει τα ονόματα ρίκινος, κρότωνας, κίκι. Τα σπέρματα της κουρτουνιάς μοιάζουν στο σχήμα με τον κρότωνα, παράσιτα – τσιμπούρια των σκύλων και από εδώ προήλθε η αρχαία ονομασία του φυτού κρότων και στην πορεία το κυπριακό όνομα κουρτουνιά.
Στην Αρχαία Αίγυπτο η κουρτουνιά ή αλλιώς ρετσινολαδιά ήταν γνωστή λόγω του λαδιού που χρησιμοποιούσαν για παρασκευή αλοιφών και αρωματοθεραπείες σώματος. Επίσης, στην Ινδία, στην οποία καλλιεργείται το φυτό αυτό και παράγεται ετησίως μέχρι και 500,000 τόνους και χρησιμοποιείται κυρίως στη βιομηχανία και σε λυχνίες φωτισμού. Στην Κύπρο καλλιεργείται ως φαρμακευτικό και βιομηχανικό φυτό για το λάδι που περιέχεται στους καρπούς του, το κοινώς ονομαζόμενο ρετσινόλαδο (Oleum Recini). Το ρετσινόλαδο περιέχει περίπου 40% – 60% λάδι, το οποίο είναι πλούσιο σε μια ουσία που ονομάζεται ρικινελαϊκό οξύ. Η ουσία αυτή έχει πολύ ισχυρές ιδιότητες ως καθαρτικό μέσο αλλά και ως δυναμωτικό. Βοηθά επίσης στην πέψη και καθαρίζει το εντερικό σύστημα από τα παράσιτα. Όσο αφορά τον φλοιό των σπόρων χρειάζεται να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί, γιατί περιέχουν ρητίνη που καθίσταται ως επιβλαβές δηλητήριο και εντοπίζεται σε χαμηλότερες συγκεντρώσεις.
Η θεραπευτική και φαρμακευτική χρήση της κουρτουνιάς εξακολουθεί να υφίσταται μέχρι και σήμερα. Τα φύλλα της μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως μαλακτικά για το κρυολόγημα και τους εσωτερικούς πόνους. Το ρετσινόλαδο (γνωστό και ως καστορέλαιο),το οποίο παράγεται με την έκθλιψη των κουκουτσιών, μαζί με τα παράγωγα του χρησιμοποιούνται στην χημική βιομηχανία για την παραγωγή σαπουνιών, βερνικιών, χρωστικών ουσιών, υδραυλικών και υγρών φρένων κ.α. Πέρα από τις φαρμακευτικές ιδιότητες του συγκεκριμένου φυτού αξίζει να σημειωθεί η τοξικότητα του, ιδίως των ωμών σπερμάτων του, που περιέχουν μια ισχυρή τοξική πρωτεΐνη, γνωστή ως ρικίνη. Αποτελεί ένα από τα πιο τοξικά φυτά στον κόσμο και είναι γνωστό ότι 3 ως 10 ωμά σπέρματα κουρτουνιάς είναι αρκετά για να επιφέρουν το θάνατο. Μάλιστα το όμορφο αυτό φυτό αποτέλεσε την πηγή του δηλητηρίου που είχε σταλεί με επιστολή στον πρόεδρο της Αμερικής, Μπαράκ Ομπάμα, με σκοπό τη δολοφονία του.
Πηγή: http://www.polisherbgarden.com/menu-type/kourtounia/

Φωτογραφίες: Sophia Karagianni