ΠΑΣΧΑΛΙΤΣΑ, Coccinella septempunctata

ΠΑΣΧΑΛΙΤΣΑ, Coccinella septempunctata

Αν και τη λέμε πασχαλίτσα, ή λαμπρίτσα, προφανώς γιατί εμφανίζεται κατά τον Απρίλιο, περίπου την εποχή του Πάσχα, η επιστημονική της ονομασία είναι Coccinella septempunctata, δηλαδή Κοκκινέλη η επτάστικτη, λόγω των επτά μαύρων στιγμάτων στο κατακόκκινο κέλυφός της.

Στα αγγλικά ονομάζεται ladybird (Αγγλία) ή ladybug (ΗΠΑ), και στα Γερμανικά marienkafer (σκαθάρι της Μαρίας). Το πρώτο συνθετικό του ονόματός της σε αυτές τις γλώσσες, λέγεται ότι προκύπτει από την Παναγία, γιατί, σύμφωνα με το θρύλο, όταν κάποτε, κατά το Μεσαίωνα, οι καλλιέργειες σε όλη την Ευρώπη καταστρέφονταν από παράσιτα, οι αγρότες προσευχήθηκαν στην Παναγία. Ευθύς αμέσως εμφανίστηκαν οι πασχαλίτσες, που έσωσαν τις σοδειές…

Δύσκολα θα βρεις άνθρωπο, ακόμη κι ανάμεσα σε αυτούς που τρέμουν τα έντομα, να μη συμπαθεί την όμορφη Coccinella Septempunctata, που εκτός από εξαιρετικά χρήσιμη, είναι και σύμβολο καλής τύχης σε όλον τον Δυτικό κόσμο.
Να και κάποια πράγματα που ίσως να μην ξέρατε:

1. Η πασχαλίτσα δεν είναι ζουζούνι, όπως νομίζουν οι περισσότεροι, είναι σκαθάρι και ανήκει στα κολεόπτερα.
2. Όταν απειλείται, ματώνουν τα «γόνατά» της. Η αιμολέμφος της (που κάνει τις περισσότερες λειτουργίες του αίματος στα έντομα, αλλά στην πασχαλίτσα είναι τοξική και δύσοσμη) εκκρίνει ένα κίτρινο υγρό από τις κλειδώσεις των ποδιών, που μυρίζει άσχημα και λεκιάζει την επιφάνεια πάνω στην οποία κάθεται. Αυτό απωθεί τον εκάστοτε εχθρό, που θεωρεί πως η πασχαλίτσα είναι άρρωστη και δεν την πλησιάζει. 
   
3. Ανήκει στην κατηγορία των εντόμων που «διαφημίζουν» την παρουσία τους με το έντονο χρώμα τους, το οποίο υποδηλώνει στους κυνηγούς τους – πουλιά, ερπετά κι άλλα εντομοφάγα – ότι είναι τοξικά και ακατάλληλα για βρώση. Η κοκκινόμαυρη πασχαλίτσα, πολύ εμφανώς είναι ακατάλληλο γεύμα!
4. Στον κύκλο ζωής της μια πασχαλίτσα μπορεί να καταναλώσει μέχρι και 5.000 αφίδες (παρασιτικά έντομα όπως η φυλλοξήρα και η μελίγκρα), γι’ αυτό και τις συμπαθούν τόσο οι αγρότες και οι κηπουροί. Μια πεινασμένη ενήλικη πασχαλίτσα μπορεί να φάει και 50 τέτοια έντομα την ημέρα!
   
5. Οι προνύμφες της πασχαλίτσας μοιάζουν με μικροσκοπικοί κροκόδειλοι, με επιμηκυμένο κορμό, πόδια που βγαίνουν από το πλάι και ανώμαλο δέρμα. Θέλουν περίπου ένα μήνα για να μεγαλώσουν, ενώ σε αυτό το διάστημα τρώνε εκατοντάδες αφίδες.
6. Σύμφωνα με τους επιστήμονες η πασχαλίτσα μπορεί να γεννήσει και γόνιμα και άγονα αυγά. Ο λόγος είναι ότι τα άγονα αυγά αποτελούν εξαιρετική τροφή για τις προνύμφες. Αυτό σημαίνει ότι η πασχαλίτσα είναι προνοητικό έντομο, που φροντίζει ώστε τα παιδιά της να έχουν πάντα φαγητό, ακόμη κι όταν οι αφίδες είναι σε έλλειψη…
   
7. Η πασχαλίτσα πέφτει σε χειμερία νάρκη, καθώς οι μέρες μικραίνουν και η θερμοκρασία πέφτει. Συνήθως μαζεύονται πολλές μαζί, σε σκοτεινά, προφυλαγμένα σημεία, όπως κάτω από τον φλοιό των κορμών ή από φύλλα. 
8. Η πασχαλίτσα, αν το υπαγορεύσουν οι συνθήκες – όταν δηλαδή κινδυνεύει να πεθάνει από την πείνα - μπορεί να μετατραπεί σε…κανίβαλο και να φάει άλλες πασχαλίτσες.
   

Την επόμενη φορά που μια πασχαλίτσα θα προσγειωθεί στο μπράτσο σας, αφού χαρείτε γιατί σας έφερε τύχη, παρατηρήστε την καλύτερα. Θα τη δείτε, σίγουρα, με άλλο μάτι!

….the meaning of life…
Believing in things that cannot be explained…that a ladybird is a good sign…
….. το νόημα της Ζωής…
Να πιστεύεις σε πράγματα που δεν μπορούν να εξηγηθούν… πως η πασχαλίτσα είναι καλός οιωνός… (από το ταινιάκι μικρού μήκους «Small pleasures» (Μικρές χαρές) του Κων/νου Πιλάβιου)

Πηγή: 10 λόγοι που οι πασχαλίτσες είναι εντυπωσιακές!
Φωτογραφίες: Sophia Karagianni

ΤΙΜΙΑ ΖΩΝΗ, ΤΑΠΑΧΑΝΑ, ΠΥΛΙ

ΤΙΜΙΑ ΖΩΝΗ, ΤΑΠΑΧΑΝΑ, ΠΥΛΙ

Το εξωκκλήσι της Τιμίας Ζώνης (ή Αγίας Ζώνης) της Παναγίας βρίσκεται στην περιοχή Ταπάχανα στο Πυλί, ανήκει στην ενορία του Αγίου Νικολάου Πυλίου και γιορτάζει στις 31 Αυγούστου (μνήμη της κατάθεσης της Τιμίας Ζώνης της Θεοτόκου).

Λένε ότι παλιότερα το εκκλησάκι γιόρταζε στις 2 Φεβρουαρίου, της Υπαπαντής. Επειδή, όμως, οι Πυλιώτες, πήγαιναν να γιορτάσουν την Υπαπαντή στον ιστορικό ναό της Παναγίας των Καστριανών στο Παλιό Πυλί, όρισαν να γιορτάζεται κατά την επέτειο της Τιμίας Ζώνης της Θεοτόκου στις 31 Αυγούστου. Πιθανά, έτσι έμεινε η ονομασία του ξωκκλησιού.

από το εσωτερικό της εκκλησίας

Εντοιχισμένα βρίσκονται σε αρκετά σημεία του εξωτερικού τοίχου του ναού, αλλά και της αυλής, πολλά αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη όπως κίονες, κιονόκρανα κ.ά.

΄μαρμάρινη λεπτομέρεια από την βρύση στον αύλειο χώρο

λεπτομέρεια από το υπέρθυρο

Πηγή: "Εκκλησία Κω Δωδεκανήσου"-Τόμος Πρώτος, βιβλίον Δεύτερον, Αθήνα 1969-Εμμανουήλ Ι. Καρπάθιου (Μητροπολίτου Μεσημβρίας της επί Ευξείνω) (Τόμος Α'-βιβλίο Β'- σ.143)
Φωτογραφίες: Sophia Karagianni

Ακολουθεί η μετάφραση του κειμένου στα αγγλικά:

Holy Belt Chapel, Tapachana, Pyli

The chapel of the Holy Belt (also known as the Holy Girdle) of the Virgin Mary is located in the area of Tapachana in Pyli. It belongs to the parish of Saint Nicholas of Pyli and celebrates its feast on August 31st, the commemoration of the deposition of the Holy Belt of the Theotokos.

It is said that in earlier times, the chapel used to celebrate on February 2nd, the Feast of the Presentation of Christ (Hypapante). However, since the people of Pyli would go to celebrate the Hypapante at the historic church of Panagia ton Kastrianon in Old Pyli, they decided that the feast of the chapel should be held on the feast of the Holy Belt of the Theotokos, on August 31st. This is probably how the chapel received and retained its current name.

From the interior of the chapel

Embedded in several parts of the outer wall of the church, as well as in the courtyard, are numerous ancient architectural elements such as columns, capitals, and more.

Marble detail from the fountain in the courtyard

Detail from the lintel

ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΑΧΟΥΣΑ

ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΑΧΟΥΣΑ

Το εκκλησάκι της Παναγιάς της "Αχούσας" είναι αφιερωμένο στην απόδοση της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (εννιάμερα της Παναγίας), γιορτάζει στις 23 Αυγούστου και ανήκει στην Ενορία Γενεσίου Θεοτόκου Λαγουδίου. 

Η παλιά και κύρια ονομασία του ναϋδρίου ήταν Παναγία η Ελεούσα. "Αχούσα" είναι το όνομα της περιοχής στην οποία βρίσκεται το εκκλησάκι, πολύ κοντά στη Μινιέρα και φυσικά ανήκει στην ευρύτερη περιοχή του Ασφενδιού.

Άγνωστο το πόσο παλιό είναι το εκκλησάκι της Παναγιάς της Αχούσας. Ο παπα-Κυριάκος αναφέρει ότι μπορεί να είναι και πεντακοσίων ετών. Ο Μητροπολίτης Καρπάθιος αναφέρει στην "Εκκλησία Κω" ότι πρώτη φορά συναντούμε τη λέξη Αχούσα (με τη γραφή Αγχούσα) στον Κώδικα Γ', σε πωλητήριο της 15ης Οκτωβρίου 1856.

 Ο παπα-Κυριάκος αναφέρει επίσης ότι μέχρι πριν 70 χρόνια το εκκλησάκι δεν είχε καν πόρτα, μαζεύονταν μέσα οι πέρδικες για να προφυλακτούν κι έτσι αποτελούσαν εύκολο στόχο για τους κυνηγούς της περιοχής που πήγαιναν και τις μάζευαν. Το 1954, με τη συνδρομή ευσεβών χριστιανών, και των κληρονόμων του Παπα-Χαραλάμπους Κιάρη από την Αμερική, έγιναν οι απαραίτητες επιδιορθώσεις, όπως η τοποθέτηση πόρτας και επίστρωση με αμμοκονίαμα.

ο παπα Κυριάκος μου δίνει πληροφορίες για την Παναγιά την Αχούσα

Στο εσωτερικό της εκκλησίας υπάρχει πολύ παλιά αλλά καλοδιατηρημένη τοιχογραφία της Παναγίας, άγνωστης χρονολογίας.

Όσον αφορά την ετυμολογία της λέξης "Αχούσα", υπάρχουν κάποιες πολύ ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις. Ανάμεσα στα αρχαία τοπωνύμια του δωδ/σιακού χώρου, που ερευνήθηκαν σχεδόν εξαντλητικά, είναι το τοπωνύμιο Αχούσα, που το συναντάμε σε επτά διαφορετικές τοποθεσίες σε 4 νησιά, στην Κω, στη Νίσυρο, στη Ρόδο και στην Κάρπαθο.

Όλοι οι ερευνητές, γλωσσολόγοι και ονοματολόγοι συμφωνούν ότι είναι δωρικός τύπος ενεστώτα μετοχής του ρήματος ηχέω=ώ: ο ηχών-η ηχούσα>η αχούσα, επειδή δημιουργείται αντήχηση μέσα στο χώρο που προσδιορίζεται από το τοπωνύμιο. Την ίδια άποψη έχει και ο παπα-Κυριάκος, ο οποίος μου είπε ότι υπήρχε τόσο έντονη ηχώ στην περιοχή που κάποιος φώναζε στον Προφήτη Ηλία κι ο αντίλαλος ακουγόταν στην Αχούσα.

το εκκλησάκι το 2012

Όμως, υπάρχουν κι αυτοί που δε συμφωνούν, κι η έρευνα ήταν τόσο μεγάλη που τ' αποτελέσματά της ήταν εισήγηση του Μιχ. Σκανδαλίδη με τίτλο : "Αχούσα: ένα δυσετυμολόγητο τοπωνύμιο της Δωδ/σου" στο Θ' Πολιτιστικό Συμπόσιο Δωδ/σου, που οργάνωσε η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Δωδ/σου στην Κάσο το 1995.

Επειδή, λοιπόν, η εδαφική διαμόρφωση της περιοχής είναι πεδινή, θεωρείται αδύνατη η δημιουργία αντήχησης. Ο Αναστ. Καραναστάσης αναφέρει χαρακτηριστικά για την Αχούσα του Ασφενδιού: "Στην περιοχή δεν γίνεται αντήχηση, επομένως δεν προέρχεται από το ηχούσα". Να σημειωθεί ότι την πεδινή περιοχή της Αχούσας τη διασχίζει ο ομώνυμος ποταμός. Η ύπαρξη, λοιπόν, νερού στην περιοχή, οδήγησε το Μιχ. Σκανδαλίδη να διακρίνει την υδρωνυμική ρίζα -αχ- που προέρχεται από το ινδοευρωπαϊκό a k w a και δηλώνει το νερό. Άρα θα μπορούσε απλά να σημαίνει, τόπος με μόνιμο νερό.

Ο Μ. Παξινός σε μια προσπάθεια ετυμολόγησης θεωρεί εξίσου πιθανές δύο εκδοχές: α) από την Παναγία ιάχουσα, μετοχή του ρήματος ιάχω=φωνάζω, κραυγάζω, θρηνώ και β) από το επιφώνημα "αχ" ή από του ουσιαστικό άχος=θλίψη, ψυχικός πόνος, πένθος. Έτσι το Ηχούσα σιγά, σιγά έγινε Αχούσα, σύμφωνα με την τοπολαλιά. Κατά μια άλλη εκδοχή, συγκέντρωνε τα ‘αχ και βαχ’ τους αναστεναγμούς, τις προσευχές και τις παρακλήσεις των σκλαβωμένων Ελλήνων επί Τουρκοκρατίας, Ιταλοκρατίας και Γερμανοκρατίας, οι οποίοι παρακαλούσαν την Παναγία για την λευτεριά τους.

Μια τελευταία προσέγγιση, γιατί όπως βλέπετε το θέμα είναι ανεξάντλητο και δε θέλω να σας κουράσω, είναι του Μανόλη Κιαπόκα ο οποίος είπε πως στην περιοχή Αχούσα δεν παρατηρείται, τη σημερινή εποχή, αφθονία νερού (χωρίς να αποκλείεται παρουσία σε παλαιότερους χρόνους), άρα πιθανά δεν προέρχεται το "Αχούσα" από το νερό. Αντίθετα, όπως προείπα, η πρώτη αναφορά της εκκλησίας στον Κώδικα Γ' ήταν Αγχούσα κι όχι Αχούσα. Άγχουσα είναι ένα φυτό από τη ρίζα του οποίου βγαίνει κόκκινη βαφή και υπήρχε στην Κω, κι έτσι ο Κιαπόκας θεωρεί πιθανότερη την προέλευση του τοπωνυμίου από το φυτό άγχουσα.

Την παραμονή της γιορτής της, στις 22 Αυγούστου τελείται εσπερινός και ακολουθεί πανηγύρι με ζωντανή μουσική και πολύ φαγητό.
  
Πηγή: "Εκκλησία Κω Δωδεκανήσου"-Τόμος Πρώτος, βιβλίον Δεύτερον, Αθήνα 1969-Εμμανουήλ Ι. Καρπάθιου (Μητροπολίτου Μεσημβρίας της επί Ευξείνω) (Τόμος Α'-βιβλίο Β'- σ.134)
Μιχάλη Ευστ. Σκανδαλίδη-Τοπωνυμικά και Ονοματικά της Νήσου Κω
Προσκυνηματική εκδρομή στην Παναγιά την Αχούσα
Φωτογραφίες: Sophia Karagianni

Ακολουθεί η μετάφραση του κειμένου στα αγγλικά: 

PANAGIA I ACHOUSA

The chapel of Panagia "Achousa" is dedicated to the Apodosis of the Dormition of the Theotokos (the nine-day celebration of the Virgin Mary). It is celebrated on August 23rd and belongs to the Parish of the Nativity of the Theotokos of Lagoudi.

The old and primary name of the chapel was Panagia Eleousa. "Achousa" is the name of the area where the chapel is located, very close to the Miniera, and naturally it belongs to the wider region of Asfendiou.

It is unknown how old the chapel of Panagia Achousa is. Father Kyriakos mentions that it may be five hundred years old. Metropolitan Karpathios refers in Ekklesia of Kos that the word Achousa (written as Anchousa) appears for the first time in Codex Γ΄, in a bill of sale dated October 15, 1856.

Father Kyriakos also states that until about 70 years ago the chapel did not even have a door; partridges would gather inside for shelter and thus became easy prey for hunters of the area who went and collected them. In 1954, with the assistance of devout Christians and the heirs of Father Charalambos Kiaris from America, the necessary repairs were made, such as the placement of a door and plastering with sand mortar.

*Father Kyriakos gives me information about Panagia Achousa

Inside the church there is a very old but well-preserved fresco of the Virgin Mary, of unknown date.

As for the etymology of the word "Achousa," there are some very interesting approaches. Among the ancient toponyms of the Dodecanese, which have been researched almost exhaustively, is the toponym Achousa, which we encounter in seven different places across four islands: Kos, Nisyros, Rhodes, and Karpathos.

All researchers, linguists, and onomatologists agree that it is a Doric form of the present participle of the verb ēcheō = "to sound": ho ēchōn – hē ēchousa > hē Achousa, because an echo is created within the space designated by the toponym. Father Kyriakos holds the same view, telling me that there was such a strong echo in the area that when someone shouted from Prophet Elias, the reverberation was heard in Achousa.

*The chapel in 2012

However, there are also those who disagree. The research was so extensive that its findings were presented by Mich. Skandalidis in a paper entitled: "Achousa: an unetymologized toponym of the Dodecanese" at the 9th Cultural Symposium of the Dodecanese, organized by the Dodecanese House of Letters and Arts in Kasos in 1995.

Because the terrain of the area is flat, the creation of an echo is considered impossible. Anast. Karanastasis characteristically states about the Achousa of Asfendiou: "In the area no echo occurs, therefore it does not derive from ēchousa." It should be noted that the flat region of Achousa is crossed by the river of the same name. The existence of water in the area led Mich. Skandalidis to identify the hydronymic root -ach-, which comes from the Indo-European akwa and denotes water. Thus, it could simply mean "place with permanent water."

M. Paxinos, in an attempt at etymology, considers two versions equally likely:

a) from Panagia Iachousa, participle of the verb iachō = to shout, cry out, lament, and

b) from the interjection ach or from the noun achos = sorrow, mental pain, mourning.

Thus Ēchousa gradually became Achousa, according to the local dialect. According to another version, it gathered the "ach" and "vach," the sighs, prayers, and supplications of enslaved Greeks during the Turkish, Italian, and German occupations, who pleaded with the Virgin Mary for their freedom.

One last approach, because as you see the subject is inexhaustible and I do not wish to tire you, is that of Manolis Kiapokas, who said that in the area of Achousa today no abundance of water is observed (though its existence in earlier times is not excluded). Therefore, it is unlikely that "Achousa" derives from water. On the contrary, as mentioned earlier, the first reference to the church in Codex Γ΄ was Anchousa and not Achousa. Anchousa is a plant from the root of which red dye is produced and which existed in Kos, and thus Kiapokas considers it more likely that the toponym derives from the plant Anchousa.

On the eve of its feast, August 22nd, vespers are held, followed by a festival with live music and plenty of food.