ΟΙ ΝΕΡΟΜΥΛΟΙ ΤΟΥ ΖΕΙΟΥΛΑ

ΟΙ ΝΕΡΟΜΥΛΟΙ ΤΟΥ ΖΕΙΟΥΛΑ

o 4ος στη σειρά από τους 7 νερόμυλους του Ζείουλα

πιο εντυπωσιακός απ'όλους εξαιτίας της διπλής χοάνης

Σύμφωνα με το Ημερολόγιο της Νομαρχίας Αρχιπελάγους, η Κως στα 1886 διέθετε 75 Μύλους για το άλεσμα των σιτηρών, χωρίς να διευκρινίζεται πόσοι απ' αυτούς ήταν ανεμόμυλοι και πόσοι νερόμυλοι. Παρ'όλ'αυτά η έρευνα και καταγραφή μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι νερόμυλοι ίσως και να ξεπερνούσαν τους 45.
Τους νερόμυλους  τους ανακαλύπτουμε κρυμμένους στις ρεματιές και τους γκρεμούς. Στην περίπτωση των επτά νερόμυλων του Ζείουλα σώζονται οι χοάνες και τρεις νερόμυλοι από τους επτά συνοδεύονται από γεφύρια με υδατοπτώσεις.

καλά κρυμμένο γεφυράκι στον 4ο κατά σειρά νερόμυλο

η υδατόπτωση του 4ου νερόμυλου

μυλόπετρες κι άλλα εξαρτήματα

Μέχρι στιγμής στο blog μου έχω ασχοληθεί με τους 8 διασωθέντες ανεμόμυλους στην Αντιμάχεια, (με εκτενή ανάρτηση για το μύλο του Άμαλλου) και τον ένα νερόμυλο στο κτήμα Πεταλά στη Μεσαριά. 
Οι νερόμυλοι σταμάτησαν να λειτουργούν λόγω της εξέλιξης της τεχνολογίας και των συνακόλουθων αλλαγών στην οικονομική ζωή του τόπου αλλά και διότι το τρεχούμενο νερό χρησιμοποιήθηκε για άλλες ανάγκες, κυρίως για την ύδρευση των οικισμών. 

η υδατόπτωση του 2ου κατά σειρά νερόμυλου

ο 2ος νερόμυλος ττου Ζείουλα

Σε δημοσιευμένο άρθρο της Ιουλίας Κ. Παπαευτυχίου στο ένθετο Επτά Ημέρες της Καθημερινής αναφέρεται: ".....Οι περίπου 45 νερόμυλοι της Κω χαρακτηρίζονται από κομψές αναλογίες στην κατασκευή τους: οι χοάνες είχαν σαφώς μικρότερη διατομή, κατά κανόνα ωοειδή και μεγαλύτερο ύψος.
Κατά μήκος του ποταμού Ζείουλα, δυτικά του Ασκληπιείου, λειτουργούσαν τουλάχιστον επτά (7) νερόμυλοι. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τέταρτος (4ος) από τη σειρά των επτά νερόμυλων ο οποίος είχε δύο χοάνες (υδατόπυργους).

Μία από τις ομορφότερες διαδρομές στο νησί είναι να ακολουθήσει κάποιος το Ζείουλα προς το βουνό. Η διαδρομή ξεκινάει από το Γεφυράκι μετά το Ασκληπιείο (οι δύο πρώτοι νερόμυλοι βρίσκονται κάτω από το γεφυράκι). Ο τρίτος κατά σειρά νερόμυλος, ο οποίος είναι ο μεγαλύτερος και σώζεται σε καλή κατάσταση, βρίσκεται πάνω στο δρόμο. Οι περισσότεροι από τους νερόμυλους λειτουργούν πια ως φυσικά βάζα, καθώς είναι συχνό φαινόμενο να βλέπουμε κάποιο δέντρο να ξεπροβάλει από τη χοάνη του νερόμυλου.

Νο 1 Νερόμυλος Ζείουλα

Νο 2 Νερόμυλος Ζείουλα

Νο 3 Νερόμυλος Ζείουλα

Η χοάνη του Νο 3 Νερόμυλου

Νο 3 (πάνω στο δρόμο, γεφυράκι)

Νο 4 Νερόμυλος Ζείουλα

Ακολουθώντας το ποτάμι, συναντάμε επτά τουλάχιστον νερόμυλους ως την πηγή του Σουλλά (αναρωτιέμαι αν σχετιζόταν με την υδροδότηση των νερόμυλων..). Ό,τι έχει απομείνει από τους νερόμυλους, κυρίως η χοάνη, στέκει δεξιά κι αριστερά του ποταμού Ζείουλα και θυμίζει άλλες εποχές, δημιουργεί εικόνες από το παρελθόν αλλά και απορίες για το πως συνδέονται όλα τα ευρήματα μεταξύ τους, ποιοι ήταν οι ιδιοκτήτες, ως πότε λειτούργησαν κλπ.

 

Οι νερόμυλοι Νο 5-7 του Ζείουλα

Φτάνοντας στην πηγή του Σουλλά έχει ολοκληρωθεί η σειρά των επτά νερόμυλων. Πολύ κοντά στην πηγή, υπάρχει ένα τοξωτό πέτρινο κατασκεύασμα που μοιάζει με γεφύρι, που πολύ μου θυμίζει την κατασκευή του υδραγωγείου του Αμπάβρη. Αν και πρόκειται μόνο για εικασία, θα υπέθετα ότι η συγκεκριμένη κατασκευή αποτελούσε μέρος υδραγωγείου της περιοχής που ίσως υδροδοτούσε τους νερόμυλους.

Πηγή:Κωακά-Τόμος Θ΄- Έργα Διαχείρισης των Υδατικών Πόρων στην Κω- Ιουλίας Κ.Παπαευτυχίου (σ.290)
Περισσότερες Πληροφορίες για τους Νερόμυλους της Κω:  
Νερόμυλοι στα Δωδεκάνησα-Ιουλίας Κ.Παπαευτυχίου
Βίντεο του Δήμου Κω για τους νερόμυλους της Κω εδώ
Θανάση Η. Γιωργαλλή-Κωακές Καταγραφές από το χθες
Κείμενο, φωτογραφίες: Sophia Karagianni

Ακολουθεί η μετάφραση του κειμένου στα αγγλικά:

THE WATERMILLS OF ZEIOULAS

*the 4th in sequence among the 7 watermills of Zéioulas

more impressive than all the others because of its double hopper

According to the Archipelago Prefecture Calendar, in 1886 Kos had 75 mills for grinding grain, without specifying how many of them were windmills and how many watermills. Nevertheless, our research and documentation lead us to conclude that the watermills may have exceeded 45 in number.

We find the watermills hidden in ravines and cliffs. In the case of the seven Zéioulas watermills, the hoppers are preserved, and three of the seven watermills are accompanied by bridges with waterfalls.

*well-hidden little bridge at the 4th watermill in sequence

*the waterfall of the 4th watermill

*millstones and other components

So far, on my blog I have dealt with the eight surviving windmills in Antimacheia (with an extensive post on the Amallos mill) and the one watermill on the Petalas estate in Mesaria.

The watermills stopped operating due to technological progress and the consequent changes in the island’s economic life, but also because the running water was diverted for other needs, mainly to supply the settlements with drinking water.

*the waterfall of the 2nd watermill in sequence

*the 2nd watermill of Zéioulas

In a published article by Ioulia K. Papaefthychiou in the Seven Days supplement of Kathimerini, it is stated:

“...The approximately 45 watermills of Kos are characterised by elegant proportions in their construction: the hoppers had a clearly smaller cross-section, typically oval, and greater height.

Along the Zéioulas river, west of the Asclepieion, at least seven (7) watermills were operating. Of particular interest is the fourth (4th) in the sequence of the seven watermills, which had two hoppers (water towers).”

*No. 1 Watermill of Zéioulas

*No. 2 Watermill of Zéioulas

*No. 3 Watermill of Zéioulas

*The hopper of Watermill No. 3

*No. 3 (on the road, with small bridge)

*No. 4 Watermill of Zéioulas

Following the river, we come across at least seven watermills up to the Sullá spring (and I wonder whether it was related to the water supply of the watermills…).

Whatever remains of the watermills—mainly the hopper—stands to the right and left of the Zéioulas river and recalls other times, creating images of the past as well as questions about how all the findings connect to each other, who the owners were, until when they operated, etc.

*Watermills No. 5–7 of Zéioulas

Upon reaching the Sullá spring, the sequence of the seven watermills is completed. Very close to the spring, there is an arched stone structure resembling a bridge, strongly reminiscent of the construction of the Ambavris aqueduct. Although it is only a conjecture, I would assume that this particular structure may have been part of an aqueduct in the area that perhaps supplied the watermills.