Ο ΑΓΙΟΣ ΦΑΝΟΥΡΙΟΣ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ ΚΩ ΚΑΙ ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΗΣ ΦΑΝΟΥΡΟΠΙΤΑΣ

Ο ΑΓΙΟΣ ΦΑΝΟΥΡΙΟΣ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ ΚΩ ΚΑΙ ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΗΣ ΦΑΝΟΥΡΟΠΙΤΑΣ

Ο Άγιος Φανούριος είναι Ιδρυματικός ναός. Βρίσκεται στον αύλειο χώρο των Δικαστικών Φυλακών Κω. Καθ'όλη τη διάρκεια της χρονιάς απαγορεύεται η πρόσβαση και η φωτογράφιση της εκκλησίας. Την παραμονή, όμως, και ανήμερα της γιορτής του Αγίου Φανουρίου στις 26 και 27 Αυγούστου, ανοίγουν οι πόρτες των φυλακών και χιλιάδες πιστοί συρρέουν στον εσπερινό και τη λειτουργία.

Παραμονή του Αγίου Φανουρίου πλήθος κόσμου παρακολούθησε τον εσπερινό στο εκκλησάκι των φυλακών της Κω χωροστατούντος του Σεβασμιώτατου Μητροπολίτου Ελβετίας κ.κ. Ιερεμία

Πότε ακριβώς χτίστηκε το εκκλησάκι δε γνωρίζω, σίγουρα όμως λίγο μετά τις φυλακές, που άρχισαν να χτίζονται το 1937 επί Ιταλοκρατίας. Ούτε γνωρίζω γιατί επιλέχθηκε ο Άγιος Φανούριος για τις φυλακές και τους κρατούμενους. Ίσως, προφανώς, για να τους "φανερώσει" την ελευθερία τους.

Από τους πιο "δημοφιλείς"  Άγιους, όλοι λίγο-πολύ, έχουμε παρακαλέσει να μας φανερώσει κάτι. Ο Άγιος "των χαμένων πραγμάτων", όπως τον αναφέρουν στο εξωτερικό, είναι ο πρώτος που επικαλούμαστε όταν δεν μπορούμε να βρούμε κάτι, όταν έχουμε χάσει κάτι, υλικό ή και πνευματικό.
"Άγιε μου Φανούρη, φανέρωσέ το μου". Από μικρό παιδί, θυμάμαι τη μαμά μου να με προτρέπει να "τάξω" μια φανουρόπιτα στον Άγιο προκειμένου να βρω αυτό που είχα χάσει.

εκατοντάδες φανουρόπιτες περιμένουν να λειτουργηθούν

Δεν ξέρω αν ήταν η πίστη καθεαυτή που με μάγευε σ αυτήν την ιστορία ή η ίδια η διαδικασία, η "ιεροτελεστία" του να φτιάξω μια φανουρόπιτα με τόσες μικρές λεπτομέρειες που πρέπει να γίνονται σωστά για να πιάσει το τάμα. Αρκετές φορές έχω φτιάξει φανουρόπιτα μέσα στη χρονιά, μετά από την εύρεση κάποιου αντικειμένου που απεγνωσμένα έψαχνα. Τα τελευταία χρόνια, σχεδόν πάντα, φτιάχνω φανουρόπιτα την παραμονή της γιορτής του Άγιου, 26 Αυγούστου και την πηγαίνω να "λειτουργηθεί" μαζί με εκατοντάδες άλλους στο παρεκκλήσι του Αγίου Φανουρίου στις Φυλακές.

Οι λεπτομέρειες που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι ότι στη φανουρόπιτα βάζουμε πάντα 9 υλικά (όποια κι αν είναι αυτά, πρέπει συνολικά να είναι 9). Η φανουρόπιτα είναι πάντα νηστήσιμη. Θέλει πάντα χέρι, ποτέ μίξερ, κι όση ώρα ανακατεύεις τα υλικά σκέφτεσαι και προσεύχεσαι γι' αυτό που ο Άγιος θέλεις να σου φανερώσει. Εγώ φέτος έριξα μέσα και λίγο αγιασμό (ίσως γι'αυτό πέτυχε τόσο πολύ-πρώτη φορά, δεν εξηγείται αλλιώς!). Μόλις την κόψουμε, πρέπει να μοιραστεί σε 7 σπίτια. Καθένας που παίρνει το πιάτο με τη φανουρόπιτα, πρέπει να λέει: "Θεός σχωρές τη μάνα του Άη Φανούρη". Ως γνωστόν, η μάνα του Άη Φανούρη ήταν αμαρτωλή και όλη αυτή η προσπάθεια με τη φανουρόπιτα αποσκοπεί στο να συγχωρεθεί η μνήμη της.
Και του χρόνου!

Κείμενο, φωτογραφίες: Sophia Karagianni

Ακολουθεί η μετάφραση του κειμένου στα αγγλικά:

Saint Phanourios at the Prison of Kos and the Tradition of the Phanouropita (St. Phanourios' Pie)

Saint Phanourios is the patron saint of the prison chapel, located in the courtyard of the Judicial Prisons of Kos. Throughout the year, access and photography of the church are prohibited. However, on the eve and the feast day of Saint Phanourios, August 26 and 27, the prison gates open and thousands of worshippers flock to attend the Vespers and the Divine Liturgy.

On the eve of the feast, a large crowd gathered at the little chapel within the prison of Kos, where Vespers were led by His Eminence Metropolitan Jeremias of Switzerland.

It is not certain exactly when the chapel was built, but it was likely constructed shortly after the prison itself, which began to be built in 1937 during the Italian occupation. Nor do I know why Saint Phanourios was chosen as the patron saint of the prison and the inmates. Perhaps, quite symbolically, because he was to “reveal” their freedom to them.

Saint Phanourios is one of the most “popular” saints in Greece. Almost everyone, at some point, has prayed to him to reveal something lost. Known abroad as the “saint of lost things,” he is the one we invoke when something material—or even spiritual—has gone missing.

“Saint Phanourios, reveal it to me.” From childhood, I remember my mother urging me to promise a phanouropita (a special cake) to the Saint in order to find whatever I had lost.

Hundreds of phanouropitas waiting to be blessed

I don’t know if it was the faith itself that fascinated me, or the ritual of making the phanouropita, with its many small details that had to be followed carefully for the vow to be fulfilled. Many times I baked one during the year, after finding something I had desperately searched for. In recent years, I almost always prepare a phanouropita on the eve of his feast, August 26, and take it to be blessed together with hundreds of others at the chapel of Saint Phanourios in the prison.

The important details we must never forget are: the cake must always contain nine ingredients (whatever they are, the total must be nine). It must always be vegan (fasting-appropriate). It should always be prepared by hand—never with a mixer—and while mixing, you must keep in mind and pray for what you ask the Saint to reveal to you. This year, I even added a little holy water (maybe that’s why it turned out so well for the first time—it can’t be explained otherwise!). Once baked, the cake must be cut and shared with seven households. Each person receiving a plate of phanouropita should say: “May God forgive the soul of Saint Phanourios’ mother.”

According to tradition, the Saint’s mother was sinful, and this offering is intended to help her soul find forgiveness.

Until next year!