ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ, ΠΑΛΙΟ ΠΥΛΙ

ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ, ΠΑΛΙΟ ΠΥΛΙ

Οι περισσότεροι γνωρίζουν πως τα εκκλησάκια του Παλιού Πυλιού είναι μόνο τρία: Η Παναγία των Καστριανών (Υπαπαντή), οι Ταξιάρχες, και ο Άγιος Αντώνιος. Στην πραγματικότητα υπάρχουν αρκετά ακόμη, όπως ο Άγιος Βασίλειος και ο Άγιος Γεώργιος, αλλά τα περισσότερα βέβαια, βρίσκονται σε ερειπιώδη κατάσταση, όπως ο Θεολόγος, η Αγία Τριάδα, ο Άγιος Κήρυκος,  ο Άγιος Χαράλαμπος, ο Άγιος Κωνσταντίνος και ο Άγιος Νικόλαος, ο οποίος είναι ιδιαίτερα σημαντικός και θ' ασχοληθώ σ'αυτή την ανάρτηση.

Νότια, λοιπόν, του Παλαιού Πυλίου και σε απόσταση 1500 μ. περίπου απ'αυτό, σε ψηλό και επίκαιρο σημείο, μεταξύ παλαιών ερειπίων βρίσκεται το ημιερειπωμένο ναΰδριο του Αγίου Νικολάου. Πρόκειται για ορθογωνίου κατόψεως οικοδόμημα (εσωτ. διαστ. 4.74Χ2,45 και εξωτ. διαστ. 6,14Χ3,22 μ.) το οποίο καλύπτεται με κτιστή κάμαρα, τμήμα της οποίας έχει καταπέσει.

Η ανατολική του πλευρά περατούται σε μια ημικυκλική αψίδα (χορδής 1,70 και βέλους 0,91 μ.). Στο μέσον της δυτικής πλευράς ανοίγεται η είσοδος (πλατ. 1,02 μ.). Ο κύριος άξονας του οικοδομήματος βαίνει από Δ. προς Α. και εμφανίζει απόκλιση 15 μοίρες προς ΒΑ. Η τοιχοποιία είναι από αργολιθοδομή και ασβεστοκονίαμα. Ο νότιος και βόρειος τοίχος έχουν πάχος 0,70 μ. ενώ ο ανατολικός και δυτικός 0,67 μ.

Στην αυλή του ναού διατηρούνται τα εξής μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη:
α) Επίθεμα διαχωριστικού αμφικιονίσκου παραθύρου.
β) Κατώφλιο από λάρτιο λίθο.
Στις εσωτερικές επιφάνειες των τοίχων του ναού διατηρούνται λέιψανα από τοιχογραφίες.

Ι. Ιερό Βήμα-Αψίδα
Τεταρτοσφαίριο: Στη θέση αυτή εικονίζεται, ως συνήθως, η Δέηση, ήτοι: στο κέντρο παριστάνεται ο Ιησούς Χριστός στηθαίος, μετωπικός, δεξιά Του (βόρεια) η Θεοτόκος και αριστερά Του (νότια)ο Ιωάννης ο Πρόδρομος.

Κόγχη: εικονίζονται τέσσερις Άγιοι Ιεράρχες (Άγιος Νικόλαος{Νικόλαος ο Μύρων}, Ιωάννης ο χρυσόστομος, Μέγας Βασίλειος, Γρηγόριος ο Θεολόγος) , ολόσωμοι, στραμμένοι στο κέντρο της αψίδας συλλειτουργούντες. Φέρουν επισκοπικά άμφια και κρατούν ανεπτυγμένα, ενεπίγραφα ειλητάρια.

Γενικώς, υπάρχουν πολλές τοιχογραφίες όπως π.χ. στην καμάρα του ιερού Βήματος εικονίζεται η Ανάληψη του Χριστού, στο νότιο τοίχο δύο Άγιοι Ιεράρχες, και στο βόρειο τοίχο ο Άγιος Διάκονος Στέφανος και η Πεντηκοστή, καθώς και συνθέσεις από τον κύκλο του Δωδεκάορτου.

Πρόθεση
Στο τύμπανο της κόγχης της Πρόθεσης εικονίζεται ανισοσκελής σταυρός, ο οποίος στηρίζεται σε βαθμιδωτή βάση. Στις γωνίες των κεραιών του σταυρού υπάρχει η επιγραφή: 
"IC XC
  N    K" (Ιησούς Χριστός Νικά)

Οι τοιχογραφίες που σώζονται είναι σε αρκετά καλή κατάσταση, δεδομένων των συνθηκών αλλά υπάρχουν και πολλές παραστάσεις που είναι στο μεγαλύτερό τους μέρος κατεστραμμένες.

Σε ορισμένα σημεία των εσωτερικών επιφανειών του ναού του Αγίου Νικολάου διατηρούνται χαράγματα τα οποία είναι πολύ ενδιαφέροντα, για παράδειγμα, αναγράφονται κατά σειρά οι εξής χρονολογίες: 1435, 1521, 1540, 1590, 1671 και 1761 μ.Χ. Πρόκειται προφανώς για αναγραφές, που προέρχονται από την εποχή, κατά την οποία ο ναός ήταν σε χρήση. Η χρονολογία 1435 μ.Χ. αποτελεί terminus ante quem για τη χρονολόγηση του β' στρώματος (νεότερου) τοιχογραφιών.

Στο δυτικό τμήμα της νότιας πλευράς του ναού υπάρχουν χαράγματα ιστιοφόρων πλοίων της εποχής της Τουρκοκρατίας (1522-1912), τα οποία ακριβέστερα προέρχονται πιθανώς από το 17ο αι. Ως προς τη χρονολόγηση των τοιχογραφιών, δύναται να υποστηριχθεί, ότι οι τοιχογραφίες του α' στρώματος προέρχονται πιθανώς από τα τέλη του 12ου/αρχές 13ου αι., ενώ του β' στρώματος από τον 14ο αι.

Λίγα μέτρα μακριά από το ναό υπάρχει πέτρινη κρήνη που από καιρό έχει πάψει να τρέχει νερό (μαρτυρία προφορική τη θέλει να σταμάτησε να τρέχει νερό πριν 40 χρόνια). Η κρήνη είναι γνωστή με το όνομα "πηγή Αγίου Νικολάου".

Πηγή και περισσότερες πληροφορίες: "Χριστιανικά Μνημεία της Νήσου Κω"ΙΙ Τοιχογραφημένοι Ναοί Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Εποχής- Συμπλήρωμα Α'-Δρ. Ιωάννου Ηλ. Βολανάκη -ΚΩΑΚΑ-τόμος Γ'-(σελίδες 395-402)
κείμενο, φωτογραφίες: Sophia Karagianni