Στο εξώφυλλο της νέας δισκογραφικής δουλειάς του Βασίλη Κοκκαλάκη η φωτογραφία μου από την Κανδελιούσσα
Η «Καντελέουσα» αποτελεί την πρώτη του απόπειρα μουσικής σύνθεσης, αλλά και διασκευής παραδοσιακών τραγουδιών, πλαισιωμένη από εξαιρετικούς μουσικούς. Στο παρόν άλμπουμ, ο Κώος καλλιτέχνης, Βασίλης Κοκκαλάκης, φιλοδοξεί σε ένα συγκερασμό παραδοσιακής και σύγχρονης μουσικής, όπου η παράδοση συνδιαλέγεται με το παρόν, ελπίζοντας να χωρέσει κάπου στο μέλλον. Κυκλοφορεί από την MASSIVE PRODUCTIONS. (Φωτογραφία εξωφύλλου: Σοφία Καραγιάννη).
Σας παραθέτω και την πρωτότυπη φωτογραφία, πριν την εξαιρετική και εμπνευσμένη επεξεργασία της αγαπημένης μου μαθήτριας και συζύγου του Βασίλη, Ειρήνης Τσουκάλη.
On the Cover of Vasilis Kokkalakis’ New Album — My Photograph from Kandelioussa
“Kandeleousa” marks his first attempt at both musical composition and the arrangement of traditional songs, accompanied by exceptional musicians. In this album, the artist from Kos, Vasilis Kokkalakis, aspires to blend traditional and contemporary music — a dialogue between heritage and the present, with the hope that it may find its place in the future. Released by MASSIVE PRODUCTIONS. (Cover photo: Sophia Karagianni) PARTICIPATING MUSICIANS
Το 2012, στην Κω, έτυχε να συναντήσω για πρώτη φορά έναν μουσικό του δρόμου με λατέρνα. Μέχρι τότε δεν είχα ξαναδεί λατέρνα να κυκλοφορεί στο νησί, οπότε μου είχε κάνει εντύπωση. Ο άνθρωπος αυτός είχε έρθει από την Αθήνα και ήταν ιδιαίτερα φωτογενής∙ του άρεσε κιόλας να ποζάρει, οπότε τον φωτογράφησα μερικές φορές.
Μάλιστα, η λατέρνα είχε πάνω φωτογραφίες από την ελληνική ταινία "Λατέρνα, Φτώχεια και Φιλότιμο", την Τζένη Καρέζη, τον Αλέκο Αλεξανδράκη, τον Βασίλη Αυλωνίτη και τον Μίμη Φωτόπουλο (συμπτωματικά, αυτές τις μέρες συμπληρώνονται 70 χρόνια από την κυκλοφορία της ταινίας).
Το 2016 τον ξαναπέτυχα στην Πλατεία Ελευθερίας και τον έβγαλα πάλι φωτογραφία, γιατί είναι ξεχωριστό θέαμα να κυκλοφορεί μια λατέρνα στην Κω.
Πριν λίγο καιρό, μετά από δεκατρία σχεδόν χρόνια, τον ξαναβρήκα εντελώς τυχαία για τρίτη φορά — αυτή τη φορά στην Αθήνα. Του το είπα, του έδειξα και την παλιά φωτογραφία του 2012, και μου φάνηκε πραγματικά ενδιαφέρουσα σύμπτωση ότι τον συναντούσα ξανά, στο ίδιο σκηνικό σχεδόν: με τη λατέρνα του και το ίδιο ύφος. Και, φυσικά, τον ξαναφωτογράφησα. Ο λατερνατζής ονομάζεται Ταραπόσος Σπύρος και διαθέτει τη λατέρνα του σε διάφορες εκδηλώσεις.
In 2012, on the island of Kos, I happened to encounter for the first time a street musician playing a barrel organ (laterna). Until then, I had never seen a laterna circulating on the island, so it immediately caught my attention. The man had come from Athens and was particularly photogenic—he actually enjoyed posing—so I photographed him several times.
His laterna was decorated with images from the classic Greek film “Laterna, Poverty and Pride”, featuring Jenny Karezi, Alekos Alexandrakis, Vasilis Avlonitis, and Mimis Fotopoulos (coincidentally, it's been 70 years since the film was released) .
In 2016, I came across him again in Eleftherias Square, and once more I took his photograph, as the sight of a laterna moving through the streets of Kos is truly something special.
Quite recently, almost thirteen years later, I met him completely by chance for a third time—this time in Athens. I told him about our earlier encounters and even showed him the photograph I had taken back in 2012. It felt like a truly fascinating coincidence to meet him again in almost the same setting: with his laterna and the very same demeanor. And of course, I photographed him once more.
The barrel organ player’s name is Spyros Taraposos, and he makes his laterna available for various events.
Οι δυο Ειρήνες, η Ειρήνη της Κινάρου (δεξιά) και η Ειρήνη των Λέβιθων (αριστερά)
*Η Κίναρος είναι η κυρία Ειρήνη
Πριν λίγες μέρες βρέθηκα στην Κίναρο, ένα μικρό νησάκι ανάμεσα στη Λέρο και την Αμοργό. Είναι ένας τόπος άγριος, απομονωμένος, αλλά με μια σπάνια γαλήνη. Ήταν ένα από τα μέρη που ήθελα να επισκεφθώ όσο η μοναδική του κάτοικος, η κυρία Ειρήνη, η κυρά Ρηνιώ (όπως την αποκαλούν όλοι) είναι ακόμα εκεί. Ήταν στο bucket list μου – και μόλις το έκανα.
Η κυρία Ειρήνη είναι σήμερα 80 χρονών. Γεννήθηκε στην Αμοργό το 1945 (αν και δεν ενθουσιαζόταν όταν τη ρωτούσαμε την ηλικία της. Κάθε φορά που κάναμε την αδιάκριτη ερώτηση μας το ψιθύριζε στ' αυτί). Ζει μόνη της στο νησί, με τα ζώα της και έναν γάιδαρο που της χάρισαν πέρυσι. Το πατρικό της είναι Ειρήνη Θηραίου, αλλά έχει το επώνυμο του συζύγου της, Κατσοτούρχη.
Μετά τον θάνατο του άντρα της αποφάσισε να μείνει στην Κίναρο, παρόλο που τα τρία παιδιά της ζουν μακριά – ένας γιος στην Κω, ένας στην Κάλυμνο και η κόρη στην Αυστραλία. Είναι, επίσης, γιαγιά πέντε εγγονιών. Είναι μια γυναίκα δυνατή, δραστήρια, που έχει μάθει να ζει με τον άνεμο και τη σιωπή. Ο στρατός και οι αρχές φροντίζουν να της πηγαίνουν ό,τι χρειάζεται, και δεν είναι λίγες οι φορές που έχει μπει σε ελικόπτερο για να μεταφερθεί σε άλλο νησί. Η τηλεόραση της κάνει συντροφιά κι όταν δεν φροντίζει τα ζώα της και το εκκλησάκι του Άι Γιώργη, βλέπει σειρές (είδα μια προτίμηση στον Alpha).
Η Κίναρος είναι μικρή, μόλις 4,5 τετραγωνικά χιλιόμετρα, αλλά γεμάτη ιστορία. Το όνομά της προέρχεται από την «κίναρα» – την αγκινάρα – που παλιότερα φύτρωνε εκεί. Ανήκει στα Δωδεκάνησα και διοικητικά στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Το νησί είναι έρημο, με μοναδικά ίχνη ανθρώπινης παρουσίας τα ερείπια ενός παλιού οικισμού και το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου, δίπλα στον οικισμό.
Αυτό το εκκλησάκι επισκεφθήκαμε περπατώντας περίπου ένα χιλιόμετρο προς την κορυφή του νησιού. Εκεί γύρω φαίνονται ακόμα τα πέτρινα σπίτια των ανθρώπων που ζούσαν κάποτε στην Κίναρο. Τώρα είναι ερειπωμένα, σιωπηλά, αλλά διατηρούν κάτι από την παλιά ζωή. Αν κοιτάξεις προσεκτικά θα δεις τις περίτεχνες κλειδαριές στις πόρτες, κεραμικά αντικείμενα και άλλα απομεινάρια μιας νησιώτικης ζωής.
Εκεί, στην είσοδο του Άι Γιώργη στέκει μνημείο στην μνήμη τριών Ελλήνων αξιωματικών, που έχασαν τη ζωή τους κατά την τραγική συντριβή του ελικοπτέρου τους Agusta Bell 212 του Πολεμικού Ναυτικού στις 11 Φεβρουαρίου 2016, στο νησί της Κινάρου.
Πώς έγινε το τραγικό δυστύχημα: Ένα ελικόπτερο του Πολεμικού Ναυτικού με κωδικό «ΠΝ 28» συνετρίβη κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες, καθώς εξαφανίστηκε από τα ραντάρ και εντοπίστηκε κατόπιν συντρίμμια στην Κίναρο. Σκοτώθηκαν τρεις Έλληνες αξιωματικοί του Πολεμικού Ναυτικού: ο υποπλοίαρχος Κωνσταντίνος Πανανάς, ο σημαιοφόρος Ελευθέριος Ευαγγέλου και ο υποπλοίαρχος Αναστάσιος Τουλίτσης. Η Ειρήνη Κατσοτούρχη, η κυρα Ρηνιώ, η μοναδική κάτοικος του νησιού, βοήθησε στον εντοπισμό των σορών των αξιωματικών, καθώς γνώριζε καλύτερα από οποιονδήποτε τα δύσβατα σημεία της περιοχής. Στη μνήμη τους έχει στηθεί από την ελληνική πολιτεία μνημείο σε απόκρημνη περιοχή του νησιού. Η γλύπτρια Θέλξη Θεοχάρη φιλοτέχνησε το μνημείο, ενώ τα εγκαίνια έγιναν παρουσία του τότε Υπουργού Εθνικής Άμυνας Πάνου Καμμένου και του Αρχηγού ΓΕΕΘΑ Ευάγγελου Αποστολάκη. Στο μνημείο αναγράφεται η επιγραφή: "Ω ξειν, αγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ότι τήδε κείμεθα τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι" του Σιμωνίδη του Κείου που σημαίνει "Ω, ξένε διαβάτη που περνάς, ανάγγειλε στους Λακεδαιμόνιους ότι ταφήκαμε εδώ, υπακούοντας στα προστάγματά τους".
Από εκεί ψηλά βλέπεις το απέραντο Αιγαίο και νιώθεις πως βρίσκεσαι έξω από τον χρόνο.
Εκεί βυθίστηκε και το πλοίο Μανίνα ΙΙΙ φορτωμένο με τσιμέντο και πήγαμε προς αναζήτησή του αλλά δεν καταφέραμε να το εντοπίσουμε με γυμνό μάτι.
Η επίσκεψη στην Κίναρο δεν ήταν απλώς ένα ταξίδι. Ήταν μια υπενθύμιση πως η δύναμη του ανθρώπου και η αγάπη για τον τόπο μπορούν να κρατήσουν ζωντανό ένα κομμάτι Ελλάδας, ακόμα κι αν έχει απομείνει μόνο ένας άνθρωπος να το κατοικεί.
Ένα μεγάλο ευχαριστώ στον καπετάνιο μας, Σταμάτη, που ως άλλο τζίνι μου εκπλήρωσε μια ευχή
*Τα Λέβιθα είναι η κυρία Ειρήνη
Στην επιστροφή κάναμε στάση στα αγαπημένα Λέβιθα για τα οποία έχω κάνει εκτενές άρθρο την πρώτη φορά που πήγαμε, ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΑ ΛΕΒΙΘΑ.
Σημαντική διαφορά: πριν 10 χρόνια που επισκεφθήκαμε για πρώτη φορά τα Λέβιθα, υπήρχαν 8 μόνιμοι κάτοικοι (οικογένεια Καμπόσου), αυτή τη φορά μόνο 3, η κυρία Ειρήνη μαζί με τους γιους της Τάσο και Μανώλη.
Γευματίσαμε με τοπικά προϊόντα, ό,τι φάγαμε φτιάχνεται ή καλλιεργείται πάνω στο νησί, με εξαίρεση το φρέσκο ψωμάκι που είχε έρθει από την Πάτμο. Ανάψαμε και το κεράκι μας στην Παναγία, το εκκλησάκι που χτίστηκε το 1858. Μιλήσαμε με την κυρία Ειρήνη για τα προβλήματα που προκύπτουν όταν ζεις σε ένα τόσο μικρό νησάκι, από το οποίο -παρεμπιπτόντως-ούτε αυτή λείπει καθόλου όλο τον χειμώνα.
Μια ακόμη ευχάριστη έκπληξη που προκάλεσε έντονη συγκίνηση στην παρέα, ήταν η συνάντηση με τον ιδιοκτήτη της ταβέρνας στα Θερμά (Γιάννης Κωλέτης) που μεσουρανούσε τη δεκαετία του 90 (από τότε που έφυγε το κτίριο ερήμωσε και τώρα βρίσκεται σε άθλια ερειπειώδη κατάσταση).
Τελική παρατήρηση: Δύο υπέροχες γυναίκες, και οι δύο με το όνομα Ειρήνη (το τονίζω! Ε Ι Ρ Η Ν Η!) φυλάνε "Θερμοπύλες" σε δύο μικρά, απομακρυσμένα και έρημα νησιά της Δωδεκανήσου ΑΠΟ ΕΠΙΛΟΓΗ! Μόνο σεβασμός!
"Τιμή σ' εκείνους όπου στην ζωή των όρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες" (Κων/νος Καβάφης)
Journey to Kinaros and Levitha Kinaros is Mrs. Irini
A few days ago, I found myself on Kinaros, a small island between Leros and Amorgos. It is a wild, remote place, but filled with a rare sense of peace. It was one of the places I wanted to visit while its only resident, Mrs. Irini—Kyra Rinio, as everyone calls her—was still there. It was on my bucket list, and I finally did it.
Mrs. Irini is now 80 years old. She was born on Amorgos in 1945 (though she wasn’t too thrilled when we asked her age—every time we dared to ask, she whispered it in our ear). She lives alone on the island, with her animals and a donkey she was gifted last year. Her maiden name is Irini Thireou, but she carries her husband's surname, Katsotourchi.
After her husband’s death, she decided to remain on Kinaros, even though her three children live far away—one son in Kos, one in Kalymnos, and her daughter in Australia. She is also a grandmother to five grandchildren. She is a strong, active woman who has learned to live with the wind and the silence. The military and local authorities make sure she receives whatever she needs, and there have been many times when she has been airlifted by helicopter to another island. Her television keeps her company, and when she’s not taking care of her animals and the chapel of Saint George, she watches TV shows (I noticed a preference for Alpha).
Kinaros is small—only 4.5 square kilometers—but full of history. Its name comes from the plant kínara—the artichoke—which used to grow there. It belongs to the Dodecanese and administratively to the Region of South Aegean. The island is deserted, with the only signs of human presence being the ruins of an old settlement and the chapel of Saint George beside it.
We visited this chapel by walking about a kilometer toward the top of the island. Around it, you can still see the stone houses of the people who once lived on Kinaros. Now they are ruined, silent, but they retain something of the life that once existed. If you look closely, you can see ornate locks on the doors, ceramic objects, and other remnants of island life.
At the entrance of Saint George stands a monument in memory of three Greek naval officers who lost their lives when their Agusta Bell 212 Navy helicopter crashed on Kinaros on February 11, 2016.
How the tragic accident happened: A Navy helicopter with the code “PN 28” crashed under unclear circumstances, disappearing from radar before its wreckage was later located on Kinaros. The three Greek naval officers who died were Lieutenant Commander Konstantinos Pananas, Ensign Eleftherios Evangelou, and Lieutenant Commander Anastasios Toulitsis.
Irini Katsotourchi—Kyra Rinio, the island’s sole resident—helped locate the bodies of the officers, as she knew the difficult terrain better than anyone. In their memory, a monument was erected by the Greek state in a steep area of the island. The sculptor Thelxi Theocharis created the monument, with the inauguration taking place in the presence of then Minister of Defense Panos Kammenos and Chief of the Hellenic Armed Forces Evangelos Apostolakis. The monument bears the inscription by Simonides of Ceos:
“O stranger passing by, tell the Lacedaemonians that we lie here, obedient to their commands.”
From up there you see the vast Aegean and feel as if you are outside of time.
Nearby, the ship Manina III, loaded with cement, sank; we went looking for it, but we couldn’t spot it with the naked eye.
Visiting Kinaros was not just a trip. It was a reminder that human strength and love for one’s homeland can keep a part of Greece alive—even if only one person remains to inhabit it.
A big thank you to our captain, Stamatis, who—like a genie—granted me a wish.
Levitha is Mrs. Irini
On our way back, we stopped at beloved Levitha—about which I wrote a long article after our first visit, Journey to Levitha.
A big difference: ten years ago, when we first visited Levitha, there were eight permanent residents (the Kamposos family). This time, only three remain: Mrs. Irini and her sons, Tasos and Manolis.
We had lunch with local products—everything we ate is produced or grown on the island, except for the fresh bread which had arrived from Patmos. We also lit a candle at Panagia, the small church built in 1858. We spoke with Mrs. Irini about the challenges that arise when you live on such a tiny island, from which—by the way—she also never leaves during the winter.
Another pleasant surprise, which moved our group deeply, was meeting the former owner of the taverna at Thermá (Giannis Koletsis), which thrived during the 1990s (the building is now in a sadly dilapidated state).
Final reflection: Two remarkable women—both named Irini (I repeat: I R I N I!)—are guarding “Thermopylae” on two small, remote, deserted islands of the Dodecanese by choice. Nothing but respect!
“Honor to those who in their lives have set and guard their own Thermopylae” (C. P. Cavafy).
.jpg)