ΠΑΛΙΑ ΠΑΝΑΓΙΑ, ΑΝΤΙΜΑΧΕΙΑ

ΠΑΛΙΑ ΠΑΝΑΓΙΑ, ΑΝΤΙΜΑΧΕΙΑ

Η Παλιά Παναγιά βρίσκεται στην Αντιμάχεια, ανήκει στην Ενορία των Αγίων Αποστόλων Αντιμάχειας και βρίσκεται ακριβώς δίπλα στους Αγίους Αποστόλους.
Το προσωνύμιο προέκυψε προφανώς λόγω ηλικίας της εκκλησίας και οφείλεται στην ανάγκη να ξεχωρίζει αυτό το εκκλησάκι των Εισοδίων της Θεοτόκου από τον Ενοριακό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Παναγία "προσκύνημα").

Σύμφωνα με τον Καρπάθιο, πιθανά ο ναός των Εισοδίων να πληρούσε τις θρησκευτικές ανάγκες των Ενοριτών, πριν ακόμα χτιστεί ο ενοριακός ναός των Αγίων Αποστόλων, αλλά όχι ως ενοριακός ναός, καθώς δεν υπάρχει καμιά τέτοια μνεία (ως ενοριακού ναού) στον Κώδικα Β', Αρχείου Δουλείας της Μητροπόλεως Κω. 

Η Παλιά Παναγιά σε δύο διαφορετικές εποχές με διαφορά δύο ετών

Στο βιβλίο,όμως, Ιερά Μητρόπολις Κώου και Νισύρου Παρελθόν και Παρόν, αναφέρεται ότι η Παλιά Παναγιά λειτούργησε ως Ενοριακός Ναός πριν από την ανέγερση των Αγίων Αποστόλων (1870), αλλά και το διάστημα 1926 μέχρι το 1955, όταν οι Άγιοι Απόστολοι χτίζονταν εκ νέου μετά την κατάρρευσή τους από το σεισμό του 1926.

Θεωρείται ο κατανυκτικότερος ναός της Αντιμάχειας καθώς είναι το πρώτο μεταβυζαντινό ιερό κτίσμα της Αντιμάχειας. Εικάζεται ότι χρίστηκε το 18ο αιώνα, πριν την οριστική εγκατάλειψη του Κάστρου (1821) σε οικόπεδο του Γιάνναρη Κολοκοτρώνη. 

Παρουσιάζει τεράστιο ενδιαφέρον τόσο για τον πρόναό του, ο οποίος θυμίζει το ναό της Παναγίας των Καστριανών (Υπαπαντή), κτίσμα του Οσίου Χριστόδουλου.

Επίσης, ενδιαφέρον παρουσιάζει για τα οικοδομικά του στοιχεία-αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη, όσο και για τις αγιογραφίες, οι οποίες φιλοτεχνήθηκαν το 1846 από το Σιφναίο αγιογράφο Νικόλαο, με αφιέρωση από τους επιτρόπους Αντώνιο Σεράφη και Διακολιαμή.

επιγραφή στο μαρμάρινο υπέρθυρο

Πιο συγκεκριμένα, σε εικόνα του εικονοστασίου αναγράφεται η εξής δέηση:
"Δός, Δέσποινα την ευλογίαν πάντων των χριστιανών, των συνδρομητών και επιτρόπων Αντωνίου Σεράφη, Προσκυνητού και Διακο Λιαμή. Εν έτει 1846."

Το πανηγύρι της 21ης Νοεμβρίου συμπίπτει με την εποχή της σποράς και των πρώτων βροχοπτώσεων. Μετά τον Εσπερινό ακολουθεί ολονυκτία με αυτοσχέδιες ικεσίες και ύμνους προς τη Θεοτόκο.

από το εσωτερικό του ναού

Πηγή: "Εκκλησία Κω Δωδεκανήσου"-Τόμος Πρώτος, βιβλίον Δεύτερον, Αθήνα 1969-Εμμανουήλ Ι. Καρπάθιου (Μητροπολίτου Μεσημβρίας της επί Ευξείνω) (Τόμος Α'-βιβλίο Β'- σ.99)
Ιερά Μητρόπολις Κώου και Νισύρου Παρελθόν και παρόν-Ανδρέα Ιωσήφ Χατζημιχαήλ (χορηγός εκδόσεως Δήμος Κω, 2016)
Φωτογραφίες: Sophia Karagianni

Ο ΑΞΕΣΤΡΑΤΗΟΣ, ΓΙΑΠΠΙΛΙ

Ο ΑΞΕΣΤΡΑΤΗΟΣ, ΓΙΑΠΠΙΛΙ 

Πάνω σε λόφο, στην περιοχή Γιαππιλί της πόλης Κω βρίσκεται το ξωκκλήσι των Αρχιστράτηγων Μιχαήλ και Γαβριήλ που ανήκει στην ενορία Αγίων Πάντων και γιορτάζει στις 8 Νοεμβρίου.

Ο Ζαρράφτης ονομάζει το ξωκκλήσι Αρχιστράτηγο ή Ασώματο αλλά το αναφέρει κι ως Ταξιάρχες. Γράφει "Αξιοστράτηγος, Αρχιστράτηγος ονομαζόμενος και Ασώματος, επ'ονόματι των Ταξιαρχών". Σε γενικές γραμμές, όμως, επικράτησε η λαϊκή έκφραση "Αξιοστράτηγος" ή "Αξεστράτιος" (το συναντάμε και "Αξεστράτηος").
Το ξωκκλήσι δωρίστηκε στην Κοινότητα της Κω από τη Σεβαστούλα Φραγκούλογλου, χήρα Αντωνίου Παζάκη. Σύμφωνα πάντα με τον Καρπάθιο, το 1926-1930 ο Αντώνιος Βρούβας δαπάνησε 1.300 λιρέτες για να το επιδιορθώσει κι έτσι έγινε ο δεύτερος κτήτορας. 

Η τότε κοινότητα της Κω προέβαλε δικαιώματα κυριότητας αλλά ο Βρούβας απήντησε ότι ήταν πρόθυμος να παραδώσει το ξωκκλήσι στην Κοινότητα, αρκεί να του κατέβαλε τα χρήματα που διέθεσε για την επιδιόρθωσή του. Η Κοινότητα δεν παρδέχτηκε τέτοιο γεγονός κι έτσι η υπόθεση πήρε τη δικαστική οδό.
Σύμφωνα με το Σβουρένο, ήτανε χρόνια μισοχαλασμένο και εγκαταλειμμένο μέχρι που το αναστήλωσε ο παπα-Τσουκνιάς με το Λευτέρη Καρρά.

από το εσωτερικό του ξωκκλησιού

Σύμφωνα με το Ζαρράφτη το ξωκκλήσι "κείται προς τα δυτικά των κλιτύων του ανύπαρκτου σήμερα Αγίου Ελευθερίου στην τοποθεσία Γιαππιλί ή "Γιαπυλίου" (=διαπυλίου)". 
Πολύ κοντά στο εκκλησάκι υπάρχει πηγή. 

Η θέα προς το φράγμα και την πόλη της Κω είναι υπέροχη κι αν είστε τυχεροί, μπορεί να σας χαριστεί ένα μαγικό ηλιοβασίλεμα.

Πηγή: "Εκκλησία Κω Δωδεκανήσου"-Τόμος Πρώτος, βιβλίον Δεύτερον, Αθήνα 1969-Εμμανουήλ Ι. Καρπάθιου (Μητροπολίτου Μεσημβρίας της επί Ευξείνω) (Τόμος Α'-βιβλίο Β'- σ.107-108)
"Τα Εξωκκλήσια του Γιαππιλιού" Παντελή Σβουρένου-Κωακά-Τόμος ΙΒ' Εκδόσεις Π.Ο.Κ "Ο ΦΙΛΗΤΑΣ"(σ. 235-240) 
Φωτογραφίες: Sophia Karagianni

Ακολουθεί η μετάφραση του κειμένου στα αγγλικά:

AXESTRATIOS (ARCHANGELS MICHAEL AND GABRIEL), GIAPPILI

On a hill in the area of Giappili, in the town of Kos, stands the small chapel of the Archangels Michael and Gabriel. It belongs to the parish of All Saints (Agioi Pantes) and celebrates on November 8th.

Zarraphtis refers to the chapel as Archistrategos (Commander-in-Chief) or Asomatos (Bodiless), but also as Taxiarches (Archangels). He writes: “Axiostrategos, also called Archistrategos and Asomatos, in the name of the Taxiarches.” However, over time, the popular local form Axiostrátigos or Axestrátios (also encountered as Axestrátios) prevailed.

The chapel was donated to the Community of Kos by Sevastoula Fragouloglou, widow of Antonios Pazakis. According to Karpathios, between 1926–1930, Antonios Vrouvas spent 1,300 lire to repair it, thus becoming its second founder.

The then Community of Kos claimed ownership rights, but Vrouvas replied that he was willing to hand over the chapel to the Community, provided they reimbursed him for the money he had spent on its restoration. The Community refused to acknowledge such a claim, and so the case ended up in court.

According to Svorenós, the chapel had been half-ruined and abandoned for many years until it was restored by Father Tsouknias together with Lefteris Karras.

Interior view of the chapel

According to Zarraphtis, the chapel “lies to the west of the slopes of the now non-existent Saint Eleftherios, in the area of Giappili or ‘Giapyliou’ (= Diapyliou).”

Very close to the little church there is a spring.

The view toward the dam and the town of Kos is magnificent, and if you’re lucky, you might be treated to a magical sunset.