ΟΙ ΧΑΪΧΟΥΤΕΣ ΚΑΙ Ο ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

ΟΙ ΧΑΪΧΟΥΤΕΣ
Την πρώτη φορά που βρέθηκα στις Χαϊχούτες συγκλονίστηκα. Ένα ερειπωμένο χωριό με δεκάδες σπίτια εγκαταλελειμμένα και κατεστραμμένα μεν, σαν από παραμύθι δε.

Άκουσα ιστορίες ότι επιδημία μολυσματικής νόσου ξέσπασε κι ερήμωσε το χωριό.

Ένιωσα το χρόνο να έχει σταματήσει εκεί, είδα τα παιδιά να παίζουν στις αυλές και φαντάστηκα όλο το χωριό σκηνικό ταινίας του προηγούμενου αιώνα..Αυτό έγινε τη δεκαετία του 90 και οι φωτογραφίες που έβγαλα ήταν ασπρόμαυρες. Ξαναγύρισα πολλές φορές εκεί και θέλησα να μάθω τα πάντα για την ιστορία αυτού του μικρού ορεινού χωριού της Κω.

Άρχισα να διαβάζω για την ιστορία του χωριού και σιγά σιγά όλα έγιναν έγχρωμα..

Ανατολικά της συνοικίας των Ασωμάτων, σε απόσταση περίπου δύο χιλιομέτρων, σε μια περιοχή με δάση και πηγές βρίσκονται οι Χαϊχούτες, συνοικία ακατοίκητη πλέον σήμερα.Στις Χαϊχούτες υπήρχε οικισμός πριν το 1840. Οι κάτοικοί της απομονωμένοι επί πολλές δεκαετίες, χωρίς αμαξιτό δρόμο, χωρίς παντοπωλείο και στοιχειώδεις ευκολίες, είχαν αρχίσει από τη δεκαετία το 1950 να εγκαταλείπουν τον οικισμό. Με τη μετανάστευση (1960 κ.έ) από τους 180 περίπου κατοίκους, που υπήρχαν πριν τον πόλεμο, δεν απέμειναν ούτε οι μισοί. Από χρόνο σε χρόνο λίγοι λίγοι κατέβαιναν προς τη Μεσαριά και στα άλλα πεδινά, μερικοί στις κεντρικές συνοικίες του Ασφενδιού,άλλοι στο Πλατάνι (τον παλαιό Κερμετέ), ώσπου ο οικισμός ερημώθηκε εντελώς το 1980.

Ο Olivier Rayet, που περιηγήθηκε την Κω το 1870, υπολογίζει ότι το όνομα Χαϊχούτες προέρχεται από την τουρκικη λέξη Χαϊχούτ, την οποία παράγει από το ινδικό όνομα Καλικούτ (=Καλκούτα).

Ο Ε. Καρπάθιος σχολιάζει την ανωτέρω ετυμολογία και εκφράζει τη γνώμη ότι η προέλευση του ονόματος είναι αρμενική, αφού οι Αρμένιοι ονομάζονταν Χαϊκ και η χώρα τους Χαϊσαντάν, προσθέτοντας ότι οικογένειες Αρμενίων (Χαϊκούτ) είχαν εγκατασταθεί στην περιοχή κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας.

Δεν αποκλείεται η ονομασία αυτή να προέρχεται από την οικογένεια των Χαϊχουδών ή Χαϊχουτών που πρώτοι μάλλον κατοίκησαν την περιοχή. Ο Β. Χατζηβασιλείου παραπέμπει στον Κώδικκα Γ΄της Μητρόπολης όπου μνημονεύονται τα συγκεκριμένα επώνυμα.

Ο Ιω. Βολανάκης αναφέρει μια άλλη εκδοχή, κατά την οποία η ονομασία  Χαϊχούτες προέρχεται από το "Χα(λ)ικούτες", όπως χαρακτηρίζονται μεταξύ άλλων οι αθίγγανοι.

Διηγήσεις παλιών Χαϊχουτιανών συνδέουν την ονομασία του οικισμού με το Τουρκικό Χαϊχού ή Χαϊχούι, που είναι ο έντονος θόρυβος ή φασαρία. Πολλοί θόρυβοι και ταραχές δημιουργούνταν από τους πανηγυριστές κατά την εορτή του Αγίου Δημητρίου. Μερικοί από τους πανηγυριστές στο ολονύκτιο γλέντι κατέληγαν συχνά σε καβγάδες και τότε γινόταν το χάι χούι. Άλλοι πάλι διηγούνταν ότι το όνομα προήλθε από ένα αδέξιο, άτσαλο χορό, χαϊχού, που χόρευαν ασβεστάδες και καρβουνιάρηδες οι οποίοι ειχαν έρθει από τη Μ. Ασία. Πρόκειται μάλλον για παρετυμολογίες.

Ο Olivier Rayet τοποθετεί στην περιοχή των Χαϊχουτών την αρχαία Πύξα, με τη σκέψη ότι η λέξη προέρχεται από το φυτό Πύξος (λατιν.buxus) που είναι αειθαλής θάμνος, και αφθονεί στην περιοχή. Στα μέσα του 19ου αιώνα οι Χαϊχούτες είχαν 30 σπίτια διαμορφωμένα γύρω από μια πηγή.

Ο Ε. Καρπάθιος αναφέρεται στις Χαϊχούτες ως Αρμενοχώρι κ σχετικές αναφορές γίνονται και από το Ζαράφτη και το Χατζηβασιλείου.

Ο καθηγητής αρχαιολογίας Ludwig Ross που πέρασε από τις Χαϊχούτες, το 1944, παρατήρησε ότι οι κάτοικοι ήταν μελαμψοί, γι αυτό ερμήνευσε τις Χαϊχούτες ως χωριό των Αραπάδων (νέγρων) αποκαλώντας τους Χαϊχουτάδες.

Με την αποπεράτωση του ναού του Αγίου Δημητρίου χρησιμοποιείται παράλληλα ως ονομασία της περιοχής "Ο Άγιος Δημήτριος".

καινούρια σπίτια πιστά στον παραδοσιακό χαρακτήρα του χωριού κάνουν δειλά δειλά την εμφάνισή τους

 Για πολλές δεκαετίες τα παιδιά των Χαϊχουτιανών φοιτούσαν  στο σχολείο των Ασωμάτων, πεζοπορώντας πρωί απόγευμα για να βγάλουν κάποιες τάξεις, αφού στις Χαϊχούτες δεν υπήρχε σχολείο μέχρι το 1943. Λίγες μέρες μετά την 3η Οκτωβρίου 1943, που οι Γερμανοί κατέλαβαν την Κω, φιλομαθείς συμπατριώτες με πρωτοπόρο τον Αντώνιο Κιοσόγλου αποφασίζουν να ανοίξουν ελληνικό σχολείο στις Χαϊχούτες. Τα παιδιά συγκεντρώνονταν στο νάρθηκα της Εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου και παρακολουθούσαν τα βασικά μαθήματα του Δημοτικού σχολείου από τον αείμνηστο δάσκαλο Μικέ Μουζουράκη. Έτσι στην πιο μικρή συνοικία όλης της Κω λειτούργησε το πρώτο ελληνικό σχολείο, ένα χρόνο περίπου πριν ανοίξουν τα άλλα σχολεία του νησιού, που είχαν κλείσει οι Ιταλοί από το 1937. 

η καδραρισμένη φωτογραφία βρίσκεται στο εσωτερικό του ναού

Τη χρονιά 1944-45 στο σχολείο φοιτούν περίπου 27 μαθητές κι εκτός από το Μικέ Μουζουράκη διδάσκει και ο Μ. Ζαϊρης.

Στις 26 Οκτωβρίου 1944, ημέρα του Αγίου Δημητρίου, από τη νεολαία του χωριού υψώθηκε για πρώτη φορά στο Κωδωνοστάσιο της Εκκλησίας η Ελληνική Σημαία.

Η ύψωση της Ελληνικής σημαίας-η καδραρισμένη φωτογραφία βρίσκεται στο εσωτερικό του ναού

Στη δεκαετία του 50 οι μαθητές είχαν ξεπεράσει τους 40. Το Μονοτάξιο του αγίου Δημητρίου λειτούργησε ως το 1970. Τον τελευταίο χρόνο είχαν μείνει 8 μαθητές. Το 1950 οι Χαϊχούτες μετονομάσθηκαν επίσημα με Π.Δ "Άγιος Δημήτριος".

Ο ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

Στη δυτική πλευρά του οικισμού των Χαϊχουτών υψώνεται ο ναός του Αγίου Δημητρίου, μοναδικό σχεδόν κτίσμα που παραμένει ακόμη όρθιο ανάμεσα στις ερειπωμένες κατοικίες.

Στη βιβλιοθήκη της Μητρόπολης Κω βρέθηκε δυσανάγνωστο φιρμάνι Σουλτάνου προς το Διοικητή της Κω με έτος Εγίρας 1220 (1805), που γνωρίζει ότι επιτρέπεται να ανεγερθεί ναός Αγίου Δημητρίου πάνω ακριβώς στα θεμέλια κρημνισμένης παλιάς εκκλησίας. Ο ναός φαίνεται ότι χτίστηκε κατά τη δεκαετία του 1840 στη θέση, ίσως παλαιοχριστιανικής βασιλικής, όπως δείχνουν τα μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη, που διατηρούνται μέσα κι έξω από το ναό.

Μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη στο υπέρθυρο

το φιρμάνι

Είναι μονόχωρο οικοδόμημα με κάτοψη ορθογωνίου σχήματος και καλύπτεται με κτιστή καμάρα και γαλλικά κεραμίδια. Στις δύο μακρές του πλευρές φαίνονται εντοιχισμένοι τέσσερις κυλινδρικοί κίονες. Η Αγία Τράπεζα στηρίζεται σε τμήμα παλαιού κυλινδρικού κίονα χωρίς ραβδώσεις, ενώ έξω από το ναό υπάρχουν αρχαία κιονόκρανα.

Στο υπέρθυρο της εισόδου βρίσκεται  τμήμα αρχαίου κοσμήτου τέμπλου (1.60Χ0.20 μ.) με διάκοσμο από συρικούς τροχούς και φύλλα ακάνθου.

Το 1948-49 λειτούργησε στις Χαϊχούτες και νυχτερινό σχολείο για ενήλικες, που είχαν μείνει αναλφάβητοι στα χρόνια της ιταλοκρατίας.

Απ' όσα αναφέρθησαν συνάγεται ότι και η μικρή συνοικία των Χαϊχουτών, "η νεκρή πολιτεία", διέγραψε μια αξιόλογη ιστορική πορεία 160 και πλέον χρόνων. 

η πηγή ανατολικά

Η περιοχή είναι γεμάτη πηγές και δάση

φωτογραφίες: Sophia Karagianni

πηγή κειμένου: Το Ασφενδιού της Κω-Μανόλη Κιαπόκα (σελίδες 134-145) 

περισσότερες πληροφορίες: εδώ