Kos and the Dodecanese through my eyes-Η Κως και τα γύρω νησιά μέσα από τα μάτια μου: ΚΑΣΤΡΟ ΠΑΛΑΙΟ ΠΥΛΙ

ΚΑΣΤΡΟ ΠΑΛΑΙΟ ΠΥΛΙ

Τρία χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του χωριού Πυλί, σε υψόμετρο 300 μέτρων, βρίσκονται ερείπια του μεσαιωνικού οικισμού 'Παλαιό Πυλί', γνωστού και ως ο 'Μυστράς των Δωδεκανήσων'. Ο οικισμός - καστροπολιτεία, χτισμένος σε φυσική οχυρή θέση και προστατευμένος από ισχυρό κάστρο - ακρόπολη στην κορυφή απόκρημνου υψώματος, χρονολογείται τουλάχιστον από τον 11ο αιώνα μ.Χ.
Ο μεσαιωνικός οικισμός είναι ερειπωμένος και εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους του μεταξύ των ετών 1810 και 1830 μετά από επιδημία

Ιστορία

Πύργος ΒΔ

Στα τέλη του 11ου αιώνα στην Κω κατέφυγε ο Όσιος Χριστόδουλος μετά από πρόσκληση από τον Κώο μοναχό Αρσένιο Σκηνούρη. Ο Χριστόδουλος ήταν ηγούμενος στη μονή του Στύλου στο όρος Λάτρος, κοντά στη Μίλητο, κατέφυγε στη Στρόβιλο της Μικράς Ασίας, πέρασε στην Κω, όπου ίδρυσε στο Παλαιό Πυλί τη μονή της “Παναγίας των Καστριανών”, και κατέληξε στην Πάτμο, όπου ίδρυσε το 1088 την περίφημη μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου.

ΝΑ πλευρά του Κάστρου από την Καστριανών

Οι πρώτες πληροφορίες για την καστροπολιτεία προέρχονται από το αρχείο της Μονής της Πάτμου. Με χρυσόβουλο του Αλεξίου Α΄ Κομνηνού το 1085 (μεταγραφή) επικυρώνεται η δωρεά στο μοναχό Χριστόδουλο "τό τε Καστέλον εγχωρίως λεγόμενον και εν τώ πρακτικώ Καστριανόν αναγραφόμενον...".

στην είσοδο του Κάστρου, Βυζαντινός Πυλώνας 11ος αι.

Επόμενη μνεία του Παλαιού Πυλιίου γίνεται το 1288 σε αναφορά-δέηση κατοίκων της Κω προς τον Ανδρόνικο Β΄ Παλαιολόγο σχετικά με τη μονή των Σπονδών όπου αναγράφεται "καστροφύλαξ Πηλίου Ιωάννης ο Στεριώνης".

Το κάστρο ήταν ένα από τα σημαντικότερα καταφύγια του πληθυσμού της Κω κατά την ιπποτική περίοδο. Το 1449 ο μάγιστρος de Lastic διατάζει τους κατοίκους της Κω να συγκεντρωθούν στο κάστρο του Πυλιού για να προφυλαχτούν από επικείμενη τουρκική επιδρομή. Κατά την τουρκική πολιορκία της Κω το 1457 εδώ βρίσκουν καταφύγιο οι κάτοικοι της Νεραντζιάς και σώθηκαν επειδή ήταν απρόσβλητο.

Το Κάστρο από Ανατολικά

η μικρή (και επικίνδυνη) τρύπα της τεράστιας δεξαμενής

Το 1461 το τάγμα αποφασίζει τη μεταφορά του πληθυσμού της Κω στη Ρόδο, εγκαταλείπει όλα τα κάστρα του νησιού πλην του Παλιού Πυλιού, το οποίο θα συνέχιζε να ενισχύεται με άνδρες και πυρομαχικά. Δεν υπάρχουν πάντως πληροφορίες αν αυτό έγινε τελικά.

Στο σεισμό του 1493 το κάστρο έπαθε μεγάλες ζημιές και το τάγμα τον επόμενο χρόνο έστειλε επιτροπή στο "Castello di Pilli" για την αποκατάστασή τους. Το 1523 η Κως, μετά τη Ρόδο, καταλαμβάνεται από τους Τούρκους. Το 1526 σύμφωνα με το "ημερολόγιο" του Βενετού Marino Sanuto (πολύτιμο έργο για τη βενετική, ιταλική, ευρωπαϊκή αλλά και την ελληνική ιστορία) οι χριστιανοί κάτοικοι του κάστρου του Πυλιού στο νησί της Κω επαναστάτησαν, κατέκοψαν όλους τους Τούρκους, και μόνοι αυτοί παρέμειναν κύριοι του φρουρίου. Ο Τούρκος διοικητής της Ρόδου εξόπλισε δέκα γαλέρες και μερικά πλοία που έτυχε να βρίσκονται στη Ρόδο, και ξεκίνησε να πάει να ανακαταλάβει το κάστρο.

το Κάστρο από την Ωριά

Οι επαναστάτες αποφάσισαν τότε να παραδοθούν με όρους. Δυο δικοί τους, που είχαν σταλεί για να διαπραγματευθούν, συνελήφθησαν, τον ένα τον παλούκωσαν και τον άλλο τον έστειλαν πίσω στο κάστρο να πει, ότι όλους θα τους περάσουν "εν στόματι μαχαίρας", ακόμη και τα μωρά στις κούνιες. Το πώς εξελίχθηκε αυτή η ιστορία δεν είναι γνωστό.

Τελευταία πληροφορία για το Παλιό Πυλί έχουμε από τον Ιάκωβο Ζαράφτη, σύμφωνα με τον οποίο ο οικισμός και το κάστρο εγκαταλείφθηκε το 1813 ή κατ' άλλους το 1830 εξαιτίας επιδημίας, που αποδεκάτισε τον πληθυσμό.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

To κάστρο διαθέτει περισσότερους από έναν περιβόλους. Στην ανωδομή του διακρίνονται οικοδομικές φάσεις, από τις οποίες είναι σαφείς οι μετασκευές που πραγματοποίησαν οι Ιωαννίτες Ιππότες.
Η κεντρική πύλη οικοδομήθηκε στο τέλος του 11ου ή στις αρχές του 12ου αι. Η πύλη, κτισμένη με την τεχνική της "κρυφής πλίνθου", στον τύπο του συνεπτυγμένου σταυροειδούς ναού, αποτελεί μοναδικό παράδειγμα για τα Δωδεκάνησα. Έχουν εντοπιστεί κυκλώπεια τείχη στη ΒΔ πλαγιά του Κάστρου και κεραμική όλων των εποχών του Χαλκού.

Οικόσημο F. Querini

κι άλλο οικόσημο

Από τον οικισμό διατηρούνται σήμερα η Κρήνη, λιθόστρωτοι δρόμοι, οικίες ερειπωμένες και τρεις ναοί: Άγιος Αντώνιος, Παναγία των Καστριανών και Άγιοι Ασώματοι. Το κάστρο και ο οικισμός του Παλιού Πυλίου αποτελούν ένα από τα πλέον σημαντικά βυζαντινά μνημειακά σύνολα της Κω.