ΤΟ ΕΚΚΛΗΣΑΚΙ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΚΩ

ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ, ΚΩΣ

Το ιστορικό εκκλησάκι της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού βρίσκεται στην οδό Μητροπόλεως, λίγο πριν την Ιπποκράτους, ακριβώς απέναντι από τη μία εκ των εισόδων του νοσοκομείου. Ανήκει στην Ενορία του Αγίου Νικολάου και γιορτάζει στις 14 Σεπτεμβρίου.

Είναι πολύ πιθανό να το προσπεράσει κάποιος και να μην το δει καν, καθώς η πραγματική είσοδος είναι μια καμάρα δεξιά που οδηγεί σε μιαν αυλή κι από κει στην είσοδο του Ιερού Ναού. Εκεί επίσης στεγάζεται και η "Αγαθοεργός Αδελφότης-Άγιος Ιωάννης ο Ναύκληρος".
Το αρχικό εκκλησάκι το συναντάμε στον Κώδικα Α', Αρχείου Δουλείας το 1693, επί Αρχιεπισκόπου Κώου Κυρίλλου. Από τα τότε στοιχεία δεν διαφαίνεται κοινοτικός-ενοριακός χαρακτήρας του ναού, ως εκ τούτου θεωρήθηκε ιδιωτικός.

Το 1726, επί Αρχιεπισκόπου Κώου Νεοφύτου, Επίτροπος (του ενοριακά λειτουργούντος τότε ναού) ήταν ο κυρ Γαμπρελλάκης. Το 1744, Επίτροπος ήταν ο μαστρο Σάββας Βαρελτζής. Αυτός αγόρασε, δίνοντας 130 γρόσια, σπίτι το οποίο βρισκόταν "έξω στην Ενορία του Τιμίου Σταυρού". Τον ίδιο χρόνο, η κυρα παπαδιά με τον επίτροπο αντάλλαξαν σπίτια.

η είσοδος προς την αυλή

Κατά το τέλος του 19ου αιώνα, οι εκτελεστές της διαθήκης του Αντωνίου Παντελόγλου, θέλησαν να χρησιμοποιήσουν το προαύλιο του ναού του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού, για την οικοδομή Νοσοκομείου και κατασκεύασαν τα δωμάτια που σώζονται ως σήμερα. Απόδειξη για όλα αυτά αποτελεί και η σωζόμενη μαρμάρινη πλάκα στο υπέρθυρο της κυρίας εισόδου με την παρακάτω επιγραφή και χρονολογία 1879. Την επιγραφή συνέταξε σύμφωνα με τον Ιάκωβο Ζαρράφτη, ο "μέγας διδάσκαλος της Κω Σταμάτιος Κ. Παντελίδης" και εξαγγέλει τον ιστορικό προορισμό των κελλιών.

Κατά τον καταστρεπτικό σεισμό του 1933, η στέγη κατέπεσε κι έμειναν μόνο οι τοίχοι του ναού. Όμως, καθώς μετά το σεισμό κατέστη άχρηστος ο Μητροπολιτικός ναός του Αγίου Νικολάου, το εκκλησίδιο του Τιμίου Σταυρού προσέφερε τις υπηρεσίες του, λειτουργώντας ως ενοριακός ναός μέχρι που αποκαταστάθηκε πλήρως ο ναός του Αγίου Νικολάου.

 

Ο σεισμός, όμως, προκάλεσε βαρύ πλήγμα και στην παιδεία.Τα τρία σχολικά κτίρια (Αρρεναγωγείο, Παρθεναγωγείο και Αργύρειο νηπιαγωγείο) που βρίσκονταν στο χώρο της τειχισμένης μεσαιωνικής πόλης κατέρρευσαν. Κάποιοι από τους μαθητές στεγάστηκαν σε ξύλινη παράγκα και δύο τάξεις (3η, 4η) σε αίθουσες της εκκλησίας του Σταυρού, όπου ήδη λειτουργούσε και το Ημιγυμνάσιο μετά την υποβάθμισή του από τους Ιταλούς.

η αυλή μοσχοβολά βασιλικό

Το 1939, ο Ιταλός Στρατιωτικός Διοικητής στην Κω, Φαρίνα, ζήτησε και παρέλαβε το ναό του Ζωοποιού Σταυρού και τον μετέτρεψε σε Αποθήκη πολεμοφοδίων.Για να εξαπατήσει τους συμμάχους, ότι εκεί πρόκειται για νοσοκομείο, τοποθέτησαν στους τοίχους και στη στέγη σήματα και σταυρούς για να μη βομβαρδίζεται από τον εχθρό.

Το 1944, οι Γερμανοί επέφεραν την καταστροφή, μαζί και του Ιερού Ναού του Τιμίου Σταυρού. Σύμφωνα με τον Καρπαθίου, μόλις ήρθε το 1947, στην Κω ως Αρχιερέας, βρήκαν το ναό αλλά και τα κελιά "βεβηλωμένα, κοινοχρήστου χρήσεως και με θράσος κατοικημένα".

διακοσμητικά βουκράνια εντοιχισμένα

Πηγή: "Εκκλησία Κω Δωδεκανήσου"-Τόμος Πρώτος, βιβλίον Δεύτερον, Αθήνα 1969-Εμμανουήλ Ι. Καρπάθιου (Μητροπολίτου Μεσημβρίας της επί Ευξείνω)
Φωτογραφίες: Sophia Karagianni