ΤΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ Α.ΒΙ.ΚΩ

ΤΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ Α.ΒΙ.ΚΩ

Μόνο, άδειο, βρώμικο και εγκαταλελειμμένο έχει απομείνει το εργοστάσιο της τομάτας, η περίφημη Α.ΒΙ.ΚΩ στη Λάμπη. Ένας τεράστιος χώρος 14.000 τ.μ πωλείται ή ενοικιάζεται και μέχρι τότε παραμένει κλειστός έχοντας παράλληλα γίνει χώρος έκφρασης και δημιουργίας μιας και δεν υπάρχει τοίχος που να μην έχει ζωγραφιστεί με κάποιο εντυπωσιακό graffiti.

To 1954 ιδρύεται ο "Συνεταιρισμός πωλήσεως και επεξεργασίας γεωργικών προϊόντων". Αγοράζεται από τον Οργανισμό Ακινήτου περιουσίας Δημοσίου το οικόπεδο στο οποίο βρίσκεται το κονσερβοποιείο και το εργοστάσιο ονομάζεται "Κονσερβοποιείο συνεταιρισμού επεξεργασίας προϊόντων νήσου Κω". Προσλαμβάνεται ο πρώτος γραμματέας και ορίζεται πενταμελής διοικούσα επιτροπή που αναλαμβάνει τη διαχείριση του εργοστασίου, το οποίο λειτουργεί με τη μορφή "άτυπης κοινοπραξίας" και ονομάζεται "Αγροτική Βιομηχανία Κω-Α.ΒΙ.ΚΩ".

Το 1957 η Α.ΒΙ.ΚΩ αναπτύσσεται κι επεκτείνεται σημαντικά με νέες κτιριακές εγκαταστάσεις και νέο μηχανολογικό εξοπλισμό αυξάνοντας τη δυναμικότητά της σε 40 τόνους τομάτας την ημέρα. (Όλες οι φωτογραφίες της ανάρτησης είναι από τη νέα Α.ΒΙ.ΚΩ.)

Το 1960 η τομάτα είναι το κυρίαρχο αγροτικό προϊόν.
Το 1965 σε γειτονικό δημόσιο οικόπεδο με σχέδια της Α.Τ.Ε κατασκευάζεται νέο εργοστάσιο δεκαπλάσιας ικανότητας επεξεργασίας τομάτας. Η παραγωγή ήταν τόσο μεγάλη, που η Α.ΒΙ.ΚΩ νοίκιασε ιδιωτικά φορτηγά που το καθένα μπορούσε να μεταφέρει μέχρι 1200-1500 καφάσια την ημέρα. Αυξάνονται κατακόρυφα και οι εξαγωγές προς Ευρώπη, Αφρική και Ασία.

Σ'αυτό το διάστημα το παλιό εργοστάσιο της Α.ΒΙ.ΚΩ και οι νέες εγκαταστάσεις λειτουργούν ενιαία, σαν μια μεγάλη μονάδα τοματοπολτού με δυναμικότητα 400 τόνους ημερησίως επεξεργασίας τομάτας.
Καλλιεργούνται πάνω από 10.000 στρέμματα τομάτας και στην Κω παράγεται το 50% του ελληνικού τοματοπολτού που διοχετεύεται και στις 5 ηπείρους.

Η δεκαετία 1965-1975 είναι η χρυσή εποχή της Α.ΒΙ.ΚΩ.
Η τουριστική βιομηχανία όμως μετασχηματίζει την τοπική οικονομία. Το 1990 η παραγωγή της τομάτας μειώνεται στα 1500 στρέμματα και στην Α.ΒΙ.ΚΩ. δημιουργείται πρόβλημα από την έλλειψη πρώτης ύλης. Τα επόμενα 4 χρόνια είναι αρκετά για να κλείσει η Α.ΒΙ.ΚΩ. Η στρεμματική καλλιέργεια μειώνεται στα 250 στρέμματα και το εργοστάσιο κλείνει το 1994.

Τα κτίριά της τώρα αποτελούν τμήμα της αρχαιολογικής βιομηχανίας του τόπου μας. Το 1995 και ενώ οι κτιριακές εγκαταστάσεις, ο μηχανολογικός εξοπλισμός και τα αρχεία της Α.ΒΙ.ΚΩ διατηρούνται σε άριστη κατάσταση, κατατίθεται πρόταση από το Δήμο Κω στο υπουργείο Αιγαίου, για να κηρυχθεί διατηρητέο μόνο το νέο εργοστάσιο της Α.ΒΙ.ΚΩ, όμως,για άγνωστους λόγους, η υπουργική απόφαση δεν εκδίδεται.

Παράλληλα, ο Δήμος Κω κάνει πρόταση προς την Α.Τ.Ε για παραχώρηση του εργοστασίου της Α.ΒΙ.ΚΩ και το 1998 καταθέτει και πρόταση ανταλλαγής για να περιέλθει στην ιδιοκτησία του το νέο εργοστάσιο της Α.ΒΙ.ΚΩ και το Οινοποιείο. Όμως, και αυτή η πρόταση έμεινε αναπάντητη και χωρίς συνέχεια.

Η Α.Τ.Ε γίνεται ιδιοκτήτρια του 100% το 2001. Τότε επίσης αδειάζει το χώρο από τα μηχανήματα για να μειώσει ακόμη περισσότερο την ιστορική αξία του κτιρίου.

Τελικά, το 2006 παραχωρούνται στο Δήμο το Οινοποιείο και η παλιά Α.ΒΙ.ΚΩ εκτός όμως της νέας Α.ΒΙ.ΚΩ. Ο Δήμος της Κω και η επιτροπή πολιτών που έχει δημιουργηθεί ζητάνε το κτίριο της νέας Α.ΒΙ.ΚΩ, όμως η Α.Τ.Ε αρνείται.

Το 2009 η Α.Τ.Ε πάλι ξαφνικά αναγγέλει την πώληση του άδειου πλέον κτιρίου, η κινητοποίηση όμως των,τότε, δήμων του νησιού και των πολιτών αποτρέπουν αυτήν την ενέργειά της. Ακόμη και σήμερα δεν έχει τελειώσει ο αγώνας για να επιστρέψει το έρημο πλέον κτίριο εκεί όπου ανήκει, στους πολίτες της Κω.

Η γεφυροπλάστιγγα, η γέφυρα-ζυγαριά όπου ζύγιζαν τα φορτηγά με τις τομάτες.
Υπάρχει μέσα στο δωματιάκι το εργαλείο που χρησιμοποιούσαν για το ζύγισμα. 

Ό,τι έχει απομείνει από τις συσκευασίες του τοματοπελτέ....απομεινάρια μιας χρυσής εποχής για το νησί μας.

Η Α.ΒΙ.ΚΩ αποτέλεσε το μεγαλύτερο βιομηχανικό συγκρότημα που λειτούργησε ποτέ στο νησί της Κω. Μας έκανε όλους υπερήφανους και όλες οι οικογένειες του νησιού είχαν κάποια σχέση μαζί της. Το κλείσιμό της το 1994 σήμανε το τέλος μιας εποχής, της εποχής της τομάτας και της αγροτικής οικονομίας της Κω.

Αυτή τη στιγμή πολλοί νέοι εκφράζονται μέσα από την τέχνη του graffiti και όλοι οι τοίχοι του πάλαι ποτέ εργοστασίου είναι διακοσμημένοι είτε με δεκάδες μικρά και μεγάλα graffiti, είτε με συνθήματα, κάποια απ'αυτά τα θεωρώ μικρά "εικαστικά διαμαντάκια" .

Όλοι οι εσωτερικοί και εξωτερικοί χώροι έχουν γίνει πολύχρωμοι, από γνωστούς νεαρούς Κώους που υπογράφουν τα έργα τους και που φαντάζομαι θα μπορούσαν να έχουν πληρωθεί πολλά χρήματα για να ζωγραφίσουν κάποια απ'αυτά τα έργα που είναι τεράστια σε μέγεθος.

*'Ο,τι είχε απομείνει από το εργοστάσιο κατεδαφίστηκε ολοσχερώς το Νοέμβριο του 2019
Πηγή: Κωνσταντίνου Κογιόπουλου-Η Κως της εργασίας-Επαγγέλματα, Βιομηχανία, Παραγωγή
Σχετική ανάρτηση: ΠΑΛΙΟ ΟΙΝΟΠΟΙΕΙΟ ΚΩ
φωτογραφίες: Sophia Karagianni

Ακολουθεί η μετάφραση του κειμένου στα αγγλικά:

THE FACTORY OF THE NEW A.VI.KO.

Alone, empty, dirty, and abandoned, the tomato factory — the famous A.VI.KO. in Lambi — has been left behind. A vast area of 14,000 sq.m. is up for sale or rent and, until then, remains closed, having at the same time become a place of expression and creativity, since there is no wall left without some impressive graffiti painted on it.

In 1954, the "Cooperative for the Sale and Processing of Agricultural Products" was founded. The Public Real Estate Organization purchased the plot where the cannery was established, and the factory was named the "Canning Factory of the Cooperative for the Processing of Products of the Island of Kos." The first secretary was hired, and a five-member managing committee was appointed to run the factory, which operated as an "informal consortium" under the name "Agricultural Industry of Kos — A.VI.KO."

In 1957, A.VI.KO. developed and expanded significantly with new buildings and new machinery, increasing its capacity to 40 tons of tomatoes per day. (All the photographs in this post are from the new A.VI.KO.)

By 1960, the tomato had become the island’s dominant agricultural product.

In 1965, on a neighboring public plot and with designs by the Agricultural Bank of Greece (A.T.E.), a new factory was built with ten times the processing capacity. Production was so great that A.VI.KO. rented private trucks, each capable of carrying 1,200–1,500 crates per day. Exports to Europe, Africa, and Asia also increased dramatically.

During this period, the old A.VI.KO. factory and the new facilities operated as a single, large tomato paste unit with a processing capacity of 400 tons of tomatoes per day. More than 10,000 acres of tomatoes were cultivated, and Kos produced 50% of Greek tomato paste, which was exported to all five continents.

The decade 1965–1975 was the golden era of A.VI.KO.

But the tourism industry transformed the local economy. By 1990, tomato cultivation had dropped to 1,500 acres, and A.VI.KO. faced a serious problem due to lack of raw material. Within just four years, this was enough to shut A.VI.KO. down. Cultivation shrank further to 250 acres, and the factory closed in 1994.

Its buildings are now part of the industrial archaeology of our island. In 1995, while the buildings, machinery, and archives of A.VI.KO. were still preserved in excellent condition, the Municipality of Kos submitted a proposal to the Ministry of the Aegean to have only the new A.VI.KO. factory declared a listed monument. For unknown reasons, the ministerial decision was never issued.

Meanwhile, the Municipality of Kos also made a proposal to the A.T.E. for the concession of the A.VI.KO. factory, and in 1998 submitted an exchange proposal to acquire ownership of the new A.VI.KO. factory and the Winery. But this proposal, too, remained unanswered and without follow-up.

In 2001, the A.T.E. became the sole owner (100%). At that time, the machinery was also removed from the site, further diminishing the historical value of the building.

In 2006, the Winery and the old A.VI.KO. were finally ceded to the Municipality, but not the new A.VI.KO. The Municipality of Kos, together with a citizens’ committee, demanded the building of the new A.VI.KO., but A.T.E. refused.

In 2009, A.T.E. once again suddenly announced the sale of the now-empty building, but the mobilization of the island’s municipalities and citizens at the time prevented this action. Even today, the struggle continues for the deserted building to return to where it belongs — to the people of Kos.

The weighbridge — the bridge-scale where the trucks loaded with tomatoes were weighed — still exists. Inside the little cabin is the tool that was used for weighing.

All that remains of the tomato paste packaging… remnants of a golden era for our island.

A.VI.KO. was the largest industrial complex ever to operate on the island of Kos. It made us all proud, and every family on the island was connected to it in some way. Its closure in 1994 marked the end of an era — the era of the tomato and of Kos’ agricultural economy.

Today, many young people express themselves through the art of graffiti, and all the walls of the once-great factory are decorated either with dozens of large and small graffiti pieces or with slogans, some of which I consider small “artistic gems.”

Both the interior and exterior spaces have become colorful canvases, painted by well-known young artists of Kos who sign their works — works that, I imagine, they could have been paid handsomely for, given that some of them are enormous in scale.

*Whatever remained of the factory was completely demolished in November 2019.