ΔΡΟΜΟΙ ΚΩΩΝ
Σκέφτηκα να γράψω ένα άρθρο στο οποίο θα αναφέρω όλες τις οδούς της πόλης της Κω αλλά και των χωριών που έχουν την ονομασία Κώων, που είναι δηλαδή αφιερωμένες σε Κώους επιφανείς. Κώους της αρχαιότητας και Κώους της σύγχρονης Ιστορίας. Ήμουν σίγουρη ότι πάνω από τους μισούς δεν θα τους ήξερα, ή θα ήξερα το όνομα αλλά όχι το έργο τους. Έτσι, πήραμε τον χάρτη με τη φίλη μου την Κλεοπάτρα κι αρχίσαμε να μετράμε τους "σίγουρους" Κώους. Θα κάνω την αρχή με τους πρώτους 26 και μετά ο κατάλογος θα ανανεώνεται, και μάλλον θα υπάρξει και μέρος δεύτερο, αφού σίγουρα οι αναγνώστες θα μου υποδείξουν πολλές οδούς ακόμη.
1. Οδός Ιπποκράτους
Ο Ιπποκράτης, γεννήθηκε στην Κω το 460 π.Χ. και ανήκε στον ενδοξότατο κλάδο των Ασκληπιαδών. Σύμφωνα με την παράδοση, εκ πατρός (ιατρού Ηρακλείδη) καταγόταν από τον θεό της ιατρικής Ασκληπιό και εκ μητρός (Φαιναρέτης) από τον ήρωα της Ελληνικής Μυθολογίας Ηρακλή. Ήταν προικισμένος με μεγάλη εργατικότητα και ροπή για μάθηση και σπούδασε ιατρική στο φημισμένο Ασκληπιείο της Κω. Αφού εκπαιδεύτηκε στην ιατρική, ο Ιπποκράτης άρχισε να ασκεί στην Κω το επάγγελμα του ιατρού. *επίτηδες συμπεριέλαβα τις δύο διαφορετικές μεταγραφές της οδού Ιπποκράτους από τα ελληνικά στα αγγλικά, στο τέλος του άρθρου θα εξηγήσω την άποψή μου για το αν θα έπρεπε να είναι Ippokratous, Hippokratous, Hippocratous ή Hippoctates Street, θέμα που μας έχει απασχολήσει πολύ.
2. Οδός Επιχάρμου
Ο Επίχαρμος (5ος π.Χ. αι.) ήταν κωμωδιογράφος και φιλόσοφος από την Κω. Αναδείχθηκε ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές της αρχαίας Ελλάδας. Από μικρή ηλικία μετανάστευσε στις Συρακούσες ενώ έζησε και στη Σικελία. Ελάχιστα έργα του έχουν διασωθεί, όχι ολόκληρα, και αυτά από άλλους συγγραφείς όπως ο Διογένης ο Λαέρτιος, ο Πλάτων κ.α.
Για τον τόπο γέννησής του ερίζουν πολλές πόλεις, Ο Διογένης ο Λαέρτιος αναφέρει ότι γεννήθηκε στην Αστυπάλαια της Κω.
3. Οδός Αρίστωνος
Ο Αρίστων ο Κώος ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος του
3ου αιώνα π.Χ. Καταγόταν από την Κω εξ' ου και η επονομασία του. Κατατάσσεται στους περιπατητικούς φιλοσόφους της αρχαιότητας και υπήρξε μαθητής του φιλόσοφου Αρίστωνα του Κείου.
4. Οδός Χαρμύλου
Ο Χαρμύλος είναι ένας μυθικός ήρωας ή βασιλιάς από την Κω, και γενάρχης του γένους των Χαρμυλέων σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία και τοπικές παραδόσεις του νησιού. Στην Κω, υπάρχει και ο τάφος του, που βρίσκεται στον οικισμό του Πυλίου, στην περιοχή που ονομάζεται Χαρμύλι. Ο πανάρχαιος θολωτός οικογενειακός τάφος του ήρωα Χαρμύλου με τις δώδεκα ομοιόμορφα λαξευμένες κρύπτες του είναι ένα ημικυκλικό κτίσμα και ένα από τα πιο ενδιαφέροντα αρχαιολογικά μνημεία του νησιού. Ο τάφος του ήρωα Χαρμύλου ανάγεται τουλάχιστον στον
3ο π.Χ αιώνα. Σχετική ανάρτησή μου:
Ο Ηρώνδας ή Ηρώδας ανήκει στους ποιητές των Ελληνιστικών χρόνων, για τους οποίους γνωρίζουμε ελάχιστα. Η γενέτειρα και ο τόπος κατοικίας είναι άγνωστα. Ενδείξεις από τα έργα του οδηγούν στο συμπέρασμα ότι έζησε στα πρώτα 50 χρόνια του 3ου αιώνα π.Χ. Από την διάλεκτο και ορισμένες αναφορές στα ποιήματά του εικάζεται ότι σχετίζεται με το νησί της Κω και πιθανόν με την Αλεξάνδρεια. Γεννήθηκε μάλλον στην Κω, που την εποχή εκείνη είχε στενούς δεσμούς με την Αλεξάνδρεια.
6. Οδός Χάλκωνος
Η παράδοση θέλει
την πηγή της Βουρίννας (ελληνιστικής, μάλλον, εποχής) να χτίζεται επί βασιλείας Χάλκωνος. Ο βασιλιάς Χάλκων, απαθανατίζει την περίοδο της βασιλείας του, κατασκευάζοντας κτίσμα γύρω από την
πηγή , ενώ κοσμεί την Κω και με άλλα περίλαμπρα έργα. Από την αρχαία παράδοση μαθαίνουμε ότι το νερό της πηγής αυτής ανέβλυσε, αφού
ο μυθικός βασιλιάς της Κω, Χάλκωνας, χτύπησε με το πόδι του τον βράχο, τον πίεσε ύστερα με το γόνατο και τον ανάγκασε να υποχωρήσει.
7. Οδός Θεοκρίτου
Ο Θεόκριτος (Συρακούσες 315 π.Χ. - 260 π.Χ.) ήταν ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της Ελληνιστικής εποχής, πρωτοπόρος της βουκολικής ποίησης που άνθισε περίπου τον 3ο π.Χ αιώνα. Λέγεται πως γεννήθηκε στην Κω ή στις Συρακούσες. Θεωρείται επίσης πολύ πιθανό πως έζησε στην Κω, την Αλεξάνδρεια καθώς και στην Αίγυπτο την περίοδο του Πτολεμαίου Β'.
8. Οδός Απελλού
Ο Απελλής υπήρξε ένας από τους πιο γνωστούς Έλληνες ζωγράφους της αρχαιότητας που ήκμασε κατά την πρώιμη Ελληνιστική περίοδο. Ήταν ο ευνοούμενος ζωγράφος του Μ. Αλέξανδρου. Οι αρχαίες πηγές αναφέρουν πως καταγόταν από την Κω ή την Έφεσο, όμως σε όλα τα ξενόγλωσσα κείμενα αναφέρεται ως Apelles of Cos. Πέθανε το 306 π.Χ. στην Κω. Ο Ραφαήλ ενδέχεται να απεικόνισε τον εαυτό του ως τον Απελλή στη «Σχολή των Αθηνών», ενώ ο Σάντρο Μποτιτσέλι βασίστηκε σε έργα του για δύο πίνακές του — τη «Γέννηση της Αφροδίτης» και τη «Συκοφαντία του Απελλή». «Αλλά ήταν ο Απελλής από την Κω, στην εκατοστή δωδέκατη Ολυμπιάδα, που ξεπέρασε όλους τους άλλους ζωγράφους που είτε τον προηγήθηκαν είτε τον διαδέχθηκαν. Μόνος του πρόσφερε περισσότερα στη ζωγραφική απ’ ό,τι όλοι οι άλλοι μαζί, και έφτασε μάλιστα στο σημείο να δημοσιεύσει πραγματείες σχετικά με τις αρχές της τέχνης.»
9. Οδός Κώων Ολυμπιονικών
Αρχαίοι Κώοι ολυμπιονίκες (5)- Αριστωνομίδας ο Κώος (1ος αιώνας π.Χ.) ή Αριστονυμίδας, ήταν αρχαίος Έλληνας ολυμπιονίκης από την Κω, ο οποίος στέφθηκε νικητής στο αγώνισμα του πεντάθλου κατά τους 177ους (72 π.Χ.) ολυμπιακούς αγώνες της αρχαιότητας)
- Εύδαμος ο Κώος (2ος/1ος αιώνας π.Χ.), ήταν αρχαίος Έλληνας αθλητής με καταγωγή από την Κω, ο οποίος αναφέρεται από τον Ευσέβιο της Καισαρείας στο σύγγραμμά του με τίτλο Παντοδαπή ιστορία πως στέφθηκε ολυμπιονίκης στο αγώνισμα του σταδίου κατά τους 172ους (92 π.Χ.) ολυμπιακούς αγώνες της αρχαιότητας. Κατά τον σχολιασμό του ιστορικού Λουίτζι Μορέτι ίσως πρόκειται για τον ίδιο Εύδαμο ο οποίος υπήρξε ναύαρχος της Κω, ωστόσο κάτι τέτοιο είναι αβέβαιο καθώς το όνομα ήταν αρκετά κοινό)
.jpg)
- Ξενόδικος ο Κώος (γιος του Ξενόμβροτου?, 5ος/4ος αιώνας π.Χ.), ήταν αρχαίος Έλληνας ολυμπιονίκης με καταγωγή από την Κω, ο οποίος στέφθηκε νικητής στο αγώνισμα της πυγμαχίας παίδων κατά τους 95ους (400 π.Χ.) ολυμπιακούς αγώνες της αρχαιότητας. Ο πατέρας του ο Ξενόμβροτος υπήρξε ολυμπιονίκης στο ιππικό αγώνισμα του κέλη το 420 π.Χ. στην 91η διοργάνωση των αγώνων. Σε μερικές πηγές αναφέρεται και ο ίδιος ως Ξενόμβροτος αντί για Ξενόδικος)
- Ξενόμβροτος ο Κώος (γιος του Ξενόδικου?, 5ος αιώνας π.Χ.), ήταν αρχαίος Έλληνας ολυμπιονίκης με καταγωγή από την Κω, ο οποίος στέφθηκε νικητής στο ιππικό αγώνισμα του κέλη κατά τους 90ους (420 π.Χ.) ολυμπιακούς αγώνες της αρχαιότητας. Υπήρξε ο πρώτος ολυμπιονίκης από την Κω, ενώ ο γιος του ο Ξενόδικος υπήρξε ολυμπιονίκης στην πυγμαχία παίδων το 400 π.Χ
- Φιλίνος ο Κώος (Γιος του Ηγέπολη, ήταν Ολυμπιονίκης στο αγώνισμα του σταδίου (192 μέτρα) και του διαύλου (δύο στάδια). Την πρώτη του νίκη κατέκτησε στην 128η Ολυμπιάδα το 268 π.Χ. σε ηλικία περίπου 14 ετών στον δρόμο του σταδίου. Το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς (268 π.Χ.) κερδίζει στον Ισθμό στο ίδιο αγώνισμα. Στην 129η Ολυμπιάδα το 264 π.Χ. νικά πάλι και στεφανώνεται Ολυμπιονίκης στο στάδιο και στο δίαυλο. Στην 130η Ολυμπιάδα το 260 π.Χ. ήταν πάλι νικητής και Ολυμπιονίκης στο στάδιο και στο δίαυλο).
10. Οδός Φιλίνου
11. Οδός Αρσενίου
Ο μοναχός Αρσένιος Σκηνούριος, απόγονος πλούσιας οικογένειας της Κω με πολλά κτήματα, επηρέασε με τις πράξεις και τις επιλογές του την πορεία του μοναχισμού στο Νοτιοανατολικό Αιγαίο. Έζησε κατά τον 11ο αιώνα. Ήταν σύγχρονος του Οσίου Χριστοδούλου και συνέβαλε στο πέρασμά του από το όρος Λάτρος και τα Μικρασιατικά παράλια στο Αιγαίο, όπου ο Όσιος μεγαλούργησε πρώτα στην Κω και έπειτα στην Πάτμο.
12. Οδός Αντ. Ιωαννίδη
Ο Αντώνιος Ιπποκράτη Ιωαννίδης γεννήθηκε στην Κω το 1882. Τις γυμνασιακές του σπουδές τις έκανε στο Πυθαγόρειο Γυμνάσιο της Σάμου και στην Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης. Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και υπήρξε βοηθός του καθηγητή Νεοκλή Καζάζη. Συνέγραψε και εξέδωσε δύο πραγματείες: «Περί αθανασίας της ψυχής» και «Η ψυχή παρά Πλάτωνι». Διετέλεσε Σχολικός Έφορος και μέλος του Συνεδρίου και του Μικτού Εκκλησιαστικού Δικαστηρίου της Κω. Άσκησε επίσης το δικηγορικό λειτούργημα και εκπροσώπησε τη Μητρόπολη της Κω ως δικαστικός επίτροπος σε πολλές υποθέσεις.
Εκλέχθηκε δήμαρχος της πόλης της Κω για πολλά χρόνια, αλλά παύθηκε από τους Ιταλούς το 1923. Ήταν φλογερός πατριώτης και ζούσε με το όραμα της απελευθέρωσης της Δωδεκανήσου και της ένωσής της με τη Μητέρα Ελλάδα. Επανειλημμένα επέδωσε υπομνήματα και ενωτικά ψηφίσματα προς τις Ιταλικές Αρχές. Το 1907 παντρεύτηκε την Τερψιχόρη, κόρη του Αλεξίου Θωμανάκη και ανιψιά του Οικουμενικού Πατριάρχη Γερμανού Ε΄ Καβακοπούλου, ο οποίος είχε διατελέσει Μητροπολίτης Κω. Ο Αντώνιος Ιππ. Ιωαννίδης πέθανε στο νησί του στις 30 Ιουνίου 1933.
13. Οδός Ζαρράφτη
Ο Ιάκωβος Ζαρράφτης γεννήθηκε το 1853 (ή το 1845 που είναι πιθανότερο) στο Ασφενδιού της Κω. Έζησε φτωχός και άσημος και πέθανε τυφλός κατά τη διάρκεια του μεγάλου σεισμού που ισοπέδωσε την πόλη της Κω ανήμερα του Αγίου Γεωργίου (Κυριακή του Θωμά), 23 Απριλίου 1933, ώρα 08.05, κάτω από τα συντρίμμια της φτωχικής και παμπάλαιας οικίας του μαζί με την κόρη του Ανθούλα, η οποία ήταν μόλις 34 χρόνων. Φωτογραφίζοντας αυτόν τον δρόμο στη Ζια, αλλά και τον αντίστοιχο στην πόλη της Κω, οδηγήθηκα στη ζωή και το έργο του Ιάκωβου Ζαρράφτη, για τα οποία μπορείτε να διαβάσετε εδώ:
ΙΑΚΩΒΟΣ ΖΑΡΡΑΦΤΗΣ, ΣΤΑ ΧΝΑΡΙΑ ΤΟΥ.
14. Πλατεία Μανόλη Γκίκα, Μαστιχάρι
Χρειάστηκε να διαβάσω ολόκληρο το βιβλίο "Ο γιος της μαμμής" του Ηρακλή Καραναστάση (ΑΘΗΝΑ-1978) για να μάθω τις λεπτομέρειες της συγκλονιστικής ζωής του Μανόλη Γκίκα και της οικογένειάς του. Σύμφωνα μ' αυτό γεννήθηκε στον Γέροντα κάπου
στο 1860. Όταν ήταν 15-16 χρονών, κάπου στα 1875 ήρθαν στην Κω με τη χήρα μάνα του, την Αγγελική και τα δυο του αδέρφια, τον Γιώργο και τον Νικολιό. Εγκαταστάθηκαν στην Αντιμάχεια, κι ο Μανόλης -πανέξυπνος και εργατικός κατάφερε να γίνει έμπορος τρανός και μετά από πολλές ατυχίες και δυσκολίες να παντρευτεί για τρίτη φορά την αγαπημένη του Μαρία το 1897, που του χάρισε 9 παιδιά (έζησαν τα 6 απ' αυτά). Οι εμπορικές του επιχειρήσεις άνθιζαν ολοένα και περισσότερο είτε ασχολιόταν με την καπνοκαλλιέργεια ή με την παραγωγή κρασιού και ρακής.
Ήταν ο πρώτος στην Κω που δοκίμασε κι έβγαλε ρακή από τα σύκα και τα χαρούπια γιατί τα έβρισκε φτηνότερα και επικερδέστερα.
.jpg)
Πρώτος αυτός έφερε το πρώτο αμάξι από τη Ρόδο, το μετέτρεψε σε λεωφορείο και ανέλαβε την εξυπηρέτηση της γραμμής Χώρα-Αντιμάχεια. Ο άνθρωπος, λοιπόν, που ξεκίνησε από σκαφτιάς, εργάτης στους γεωργούς, ορφανός και πάμφτωχος μέσα σε λίγα χρόνια έγινε από γυρολόγος και ψιλικατζής του ποδαριού, μεγαλέμπορος και καταστηματάρχης. Καπνοκαλλιεργητής και καπνέμπορος, οινοποιός και κρασέμπορος, αυτοκινητιστής και λεωφορειούχος. Και το σπουδαιότερο. Οραματιστής, ιδρυτής και οικιστής του Μαστιχαρίου. Αγόρασε στην αρχή μια έκταση από την Τουρκική κυβέρνηση κι έχτισε το πρώτο σπίτι-αποθήκη για τις δουλειές του. Όλοι τον κορόιδευαν που αγόραζε την έρημη και κατάξερη έκταση, όμως εκείνος έβλεπε μπροστά κι αγόρασε ΟΛΗ την περιοχή 150 στρέμματα περίπου. Όλοι τον πέρασαν για τρελό κι ανισόρροπο. Μετά, όμως, τον φοβερό σεισμό του Φεβ.1926 που κατέστρεψε την Αντιμάχεια, έφερε και εγκατέστησε στο Μαστιχάρι, ΔΩΡΕΑΝ, 20 φτωχές και άστεγες οικογένειες που δέχτηκαν να τον ακολουθήσουν. Τους έφτιαξε παράγκες και μικρόσπιτα και τους τα μεταβίβασε για να τα κατοικήσουν. Το 1928 δωρίζει το οικόπεδο στο χωριό και χτίζει την "Κοίμηση της Θεοτόκου" (
Παναγία το προσκύνημα, όπου μπορείτε να δείτε και τον τάφο του). Έχτισε και το σχολείο, το οποίο λειτούργησε το 1951. Πέθανε πλήρης ημερών το 1953. (το βιβλίο για τη ζωή του Μανόλη Γκίκα μου χάρισε ο δισέγγονός του και φίλος μου Γιάννης Γκίκας)
15. Οδός Γ. Παπαθεοφάνους
Ο Γαβριήλ Παπαθεοφάνους (1901-1963), του οποίου η προτομή βρίσκεται δεξιά της εισόδου του 1ου ΓΕΛ Κω, διετέλεσε Γυμνασιάρχης του Ιπποκρατείου Γυμνασίου Κω (1946-1962). Μετά τον σεισμό του 1933, ο οποίος συγκλόνισε και ισοπέδωσε το νησί, οι Ιταλικές αρχές κατοχής υποβίβασαν το Ιπποκράτειο Γυμνάσιο σε Hμιγυμνάσιο και μεταστεγάστηκε στο κτίριο της Μητροπολιτικής κατοικίας, στην οδό Ιπποκράτους, ενώ καθήκοντα διευθυντή ανέλαβε ο Κώος φιλόλογος Γαβριήλ Παπαθεοφάνους. Το σχ. έτος 1945-46, το Υπουργείο Παιδείας συγκρότησε στην Αθήνα Επιτροπή με πρόεδρο το Δωδεκανήσιο καθηγητή Μιχαήλ Βολονάκη για να επανδρώσει τα σχολεία της Δωδ/σου με προσωπικό. Ο Βολονάκης ανέθεσε στον Κώο φιλόλογο Γαβριήλ Παπαθεοφάνους το δύσκολο έργο της επάνδρωσης και επαναλειτουργίας του σχολείου. Μ΄ αυτόν τον τρόπο ορίσθηκαν ο πρώτος γυμνασιάρχης και οι πρώτοι καθηγητές, που είχαν την τιμή να διδάξουν στο Ιπποκράτειο Γυμνάσιο μετά την απελευθέρωση και αυτοί ήταν: Παπαθεοφάνους Γαβριήλ (Φιλόλογος-Γυμνασιάρχης), Καμπουράκης Νικόλαος (Μαθηματικός), Ζήκας Αφεντούλης (Φιλόλογος), Σταματιάδου Ευαγγελία (Φιλόλογος), Αυγουλά Δέσποινα (Μαθηματικός), Χατζηβασιλείου Νικόλαος (Γαλλικών), Μαυρουδής Ηρακλής (Θεολόγος) και Παπαμιχαήλ Μιχαήλ (Γυμναστής). Με κίνδυνο της ζωής τους έφθασαν στο νησί με ένα παλιό οχηματαγωγό του στόλου τον Απρίλιο του 1946. Έτσι μετά από επτά χρόνια το Ιπποκράτειο επαναλειτουργεί με 45 μαθητές. Στεγάζεται στην αριστερή πτέρυγα του σημερινού Σχολικού Συγκροτήματος του 7ου Δημοτικού, στην οδό Κοραή με διευθυντή και πάλι τον Γαβριήλ Παπαθεοφάνους.
16. Οδός N. Χατζηβασιλείου
Ο Νικόλαος Χατζηβασιλείου, που αναφέρεται πιο πάνω ως ένας από τους λίγους πρώτους καθηγητές που είχαν την τιμή να διδάξουν στο Ιπποκράτειο Γυμνάσιο μετά την απελευθέρωση (1945-46) αλλά και στο βιβλίο της Ιστορίας της Κω του αείμνηστου Β. Χατζηβασιλείου, υπήρξε καθηγητής φιλόλογος της γαλλικής και ελληνικής γλώσσας και αρχιγραμματέας της πρώτης δημαρχίας Κω μετά την Ενσωμάτωση.
17. Οδός Νικολάου Ζάρακα, Πυλί
Ο Νικόλαος Ζάρακας γεννήθηκε στο Πυλί της Κω το 1908 και πέθανε το 1983. Το 1926 αποφοίτησε από το Νικηφόρειο Γυμνάσιο Καλύμνου και τον ίδιο χρόνο διορίστηκε δάσκαλος στο Λαγούδι, ενώ τα υπόλοιπα χρόνια της σταδιοδρομίας του εργάστηκε στο Δημοτικό Σχολείο Πυλίου. Το 1942 αποπέμφθηκε από τις Ιταλικές αρχές από την υπηρεσία του για λόγους εθνικούς και επαναδιορίστηκε το 1944. Ήταν απόφοιτος του Ιταλικού Διδασκαλείου Ρόδου και μετεκπαιδευθείς στην Παιδαγωγική Ακαδημία Ρόδου μετά την ενσωμάτωση. Επαινέθηκε και βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών το 1954 και 1961 για τη Λαογραφική Συλλογή του με τίτλο «Λαογραφικά κειμήλια» .Τέσσερις φορές επίσης βραβεύτηκε από τη Γλωσσική Εταιρεία της Ακαδημίας Αθηνών για τις ακόλουθες εργασίες του:
«Γλωσσάριον του λεκτικού ιδιώματος Πυλίου Κω», «Η Δημώδης Ιατρική κατά τους χρόνους της δουλείας», «Λαογραφικά αποστάγματα και Η οικιακή υφαντουργία», «Σταχυολογήματα λαογραφίας».
18. Οδός Ιατρού Κω/νου Χατζιθεμιστοκλή
Χατζηθεμιστοκλής Κωνσταντίνος, Ιατρός (1912-1989) Γεννήθηκε στην Κάλυμνο από φτωχούς γονείς. Πατέρας του ο Ζαχαρίας Χατζηθεμιστοκλής, που ήρθε μικρός από τη Γιαλούσα της Κύπρου και μητέρα του η Καλλιόπη. Τελείωσε το Νικηφόρειο Γυμνάσιο Καλύμνου και, μη έχοντας οικονομική άνεση, εργάσθηκε για λίγο στα περιβόλια του Βαθύ. Παντρεύτηκε την Καλοτίνα Πέρου, και με τη δική της συμπαράσταση σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Τελείωσε με «λίαν καλώς». Πήρε ειδικότητα Παθολόγου στον Ευαγγελισμό, δίπλα στον Θωμά Δοξιάδη, με τον οποίο διατήρησε έκτοτε στενή φιλία. Μάλιστα ο Δοξιάδης είχε την ιδέα να στέλνονται στις Ιατρικές Σχολές του εξωτερικού κομμάτια πλατάνου από την Κω, με σφραγίδα που έγραφε «εκ του πλατάνου του Ιπποκράτους» και υπογραφή του Δημάρχου, κι ο γιατρός ο Κώστας βρήκε την ιδέα καταπληκτική και τον βοήθησε πολύ. Διακρίθηκε για την επιμέλεια, την ιατρική του κρίση, την εντιμότητα και προπάντων την ευθύτητα, ιδιότητες που διατήρησε σε όλη του τη ζωή.
Το 1940, στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αν και Ιταλός υπήκοος σαν Δωδεκανήσιος, κατατάχθηκε εθελοντής στο Δωδεκανησιακό Σύνταγμα, όπως πολλοί Δωδεκανήσιοι. Καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου ήταν απεσπασμένος στο Υγειονομικό και υπηρέτησε στο Νοσοκομείο Ναούσης, δωρεά Ι. Λαναρά. Αργότερα στα Δεκεμβριανά έκανε τον γιατρό στην Αθήνα και γνώρισε την φρίκη εκείνου του σπαραγμού.
Αμέσως μετά την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου (1947), μαζί με τον κουνιάδο του, τον σπουδαίο χειρουργό Θεόφιλο Πέρο, εγκαταστάθηκαν στην Κω, που θέριζαν τότε οι θέρμες? και όλα τα μεταπολεμικά δεινά. Σύντομα ίδρυσαν την- γνωστή σε όλη τη Δωδεκάνησο -κλινική «Ο Άγιος Παντελεήμων», στο κτήριο που ήταν παλιά το γνωστό Ιμπέρο, ιδιοκτησίας της συζύγου του Θεόφιλου Πέρου.
Αυτή η κλινική περιέθαλψε με υπευθυνότητα και αγάπη τους ανθρώπους της Δωδεκανήσου που κατέφευγαν εκεί, βρίσκοντας στο νησί του Ιπποκράτη ένα σύγχρονο Ασκληπιείο, με ένα χειρουργό και έναν παθολόγο. Ο γιατρός ο Κώστας, όπως τον ήξερε όλη η Κως, ήταν στη διάθεση των ασθενών μέρα και νύχτα. Μ’ ένα ποδήλατο στην αρχή και μια Φλορέτα αργότερα, πήγαινε παντού με βροχές και με κρύα. Έλληνες και Οθωμανοί ήταν γι’ αυτόν απλώς άρρωστοι που τον χρειάζονταν. Και μάλιστα οι πιο φτωχοί είχαν τη ξεχωριστή φροντίδα και αγάπη του. Κι οι αμοιβές για όλους τους γιατρούς, ανάλογα με την περίσταση. Υπηρέτησε την ιατρική με επιστημοσύνη, αλλά και με το ευρύτερο νόημα του όρου: Γιατρός μαζί και οικογενειακός σύμβουλος και συμπαραστάτης. Σε μια εποχή που οι ειδικότητες ήταν σχεδόν ανύπαρκτες, ο γιατρός έπρεπε να τα ξέρει όλα, ακόμα και τα κτηνιατρικά. Κι αυτό έκανε πιο βαριά την ευθύνη του, όπως και των συγχρόνων του γιατρών άλλωστε. Εκτός από ιδιώτης γιατρός, υπηρέτησε και στο ΙΚΑ ως Θεραπευτής. Τα ενδιαφέροντά του για τα ιατρικά πράγματα τον οδήγησαν και στο Νοσοκομείο, όπου διετέλεσε Πρόεδρος.
Με γνώσεις Γεωπόνου αγόρασε γη στην Κω και έφτιαξε υποδειγματικό περιβόλι, κατά τα πρότυπα των περιβολιών του Βαθύ, που είχε ποτίσει με το νεανικό του ενθουσιασμό. Η ανάπαυση ήταν κάτι άγνωστο για εκείνον.
Το Νοέμβριο του 1989 άφησε την τελευταία του πνοή στην Κω που πολύ αγάπησε. Στάθηκε ένας φιλοσοφημένος άνθρωπος της δράσης, που «ήρθε, εργάσθηκε, έφυγε», όπως αναγράφεται και στο μνήμα του. Ενταφιάσθηκε στην Κω, αλλά αργότερα τα λείψανά του μεταφέρθηκαν στην Κάλυμνο, την πατρώα γη.
Απέκτησε δύο κόρες, που σπούδασαν Φιλολογία και ένα γιο, που τελείωσε τη Σχολή Ναυπηγών του Πειραιά, ασχολήθηκε όμως με το κτήμα και ξενοδοχεία.
Κάλυμνος, Οκτώβριος 2002
Μαρία Χατζηθεμιστοκλή-Ζαΐρη (με την ευγενική παραχώρηση της εγγονής του, Κωνσταντίνας Παπαχρήστου)
19. Οδός Ευρυπύλου
Βασιλιάς των Μερόπων της νήσου Κω, πατέρας της Χαλκιόπης. Σύμφωνα με μία παράδοση ο Ευρύπυλος αντιμετώπισε εχθρικά τον Ηρακλή όταν εκείνος πήγε στην Κω, αλλά ο ήρωας τον σκότωσε. Ο Ευρύπυλος αυτός (Θεσσαλός στην καταγωγή κατά μία παράδοση) ήταν γιος του θεού Ποσειδώνα και της Μήστρας. Σύζυγος του Ευρυπύλου ήταν η Κλυτία, κόρη του Μέροπα. Από τους απογόνους τους δύο, ο Φείδιππος και ο Άντιφος, πήραν μέρος στον Τρωικό πόλεμο.
20. Οδός Ν. Μανούση
Ο Νίκος Κων/νου Μανούσης γεννήθηκε στην πόλη της Κω στις 30 Ιουνίου του 1893. Από μικρό, η φτώχεια τον ανάγκασε να ξενιτευτεί στη Νέα Υόρκη, όπου εργαζόταν ως κουρέας, τέχνη που έμαθε από τον πατέρα του. Γρήγορα επέδειξε ασυγκράτητο ζήλο και θαυμαστή δραστηριότητα για το εθνικό ζήτημα, πρωτοστατώντας σε όλες τις κινήσεις για την απελευθέρωση της ∆ωδεκανήσου. Οι Ιταλοί, που γνώριζαν τη δράση του, τον είχαν εξόριστο από το νησί του όλα τα χρόνια της φασιστικής βίας και δεν του επέτρεπαν να έλθει να προσκυνήσει τα ιερά χώματα της λατρευτής του πατρίδας. Το 1928 ταξίδεψε από την Αμερική στην Αθήνα. Πήρε το πλοίο για τα Δωδεκάνησα, με προορισμό την Κω, φέρνοντας μαζί του επιταγή με αρκετά δολάρια, που συγκέντρωσε από τους ομογενείς, για την ενίσχυση των εκπαιδευτηρίων του νησιού, αλλά οι Ιταλικές Αρχές αρνήθηκαν την αποβίβασή του. Παρέμεινε στο πλοίο μέχρι τη Ρόδο, χωρίς να μπορέσει κι εκεί ν’ αποβιβαστεί, και γύρισε στον Πειραιά, αφού παρέδωσε κρυφά την επιταγή στον κλητήρα της Μητρόπολης Κω, που ανέβηκε για το σκοπό αυτό στο καράβι, ταξιδεύοντας μαζί του μέχρι την Κάλυμνο. Το 1934 θα εκδώσει στη Νέα Υόρκη πολυτελέστατο Κωακόν Λεύκωμα, 94 σελίδων, όπου θα εξιστορεί το μεγάλο δράμα των συμπατριωτών του από το φοβερό σεισμό της προηγούμενης χρονιάς, που σκόρπισε το θάνατο και μετέτρεψε σε σωρούς ερειπίων την όμορφη πόλη της Κω, κάνοντας έκκληση σε Κώους και ∆ωδεκανησίους της Αμερικής να συνδράμουν τους σεισμόπληκτους. Τις εισπράξεις από την πώληση του βιβλίου αυτού διέθεσε για την ανοικοδόμηση του Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Νικολάου. Αλλά και κατά τη διάρκεια του τελευταίου πολέμου και της γερμανικής Κατοχής δεν θα πάψει ν’ αποστέλλει με κάθε δυνατό μέσο διάφορα χρηματικά ποσά στη γενέτειρά του, για τις ανάγκες των απόρων και δεινοπαθούντων Κώων. Σειρά άρθρων του, που δημοσιεύτηκαν κατά καιρούς στην ημερήσια εφημερίδα Εθνικός Κήρυξ της Νέας Υόρκης και αλλού, θ’ αποφασίσει τον Ιούλιο του 1947 να εκδώσει στην Αθήνα με τίτλο: "Η γόνιμος εθνική δράσις των ∆ωδεκανησίων Αμερικής" και με υπέρτιτλο: "30 έτη συνεχών αγώνων υπέρ της ∆ωδεκανησιακής Ελευθερίας". Από τη 16σέλιδη εκείνη έκδοση αντλήσαμε υλικό για τη συγγραφή αυτών των σελίδων. Ο Νίκος Κ. Μανούσης αμέσως μετά την Ενσωμάτωση θα εγκατασταθεί οριστικά στο νησί του, όπου, τιμώμενος κι ευγνωμονούμενος από την Πολιτεία –το 1955 η Ελληνική Κυβέρνηση του απένειμε το Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικα– και από όλους τους συμπατριώτες του, θ’ αφήσει την ύστατη πνοή του στις 16 Μαΐου του 1956.
21. Οδός Αναστασίου ΚαραναστάσηΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ Μ. ΚΑΡΑΝΑΣΤΑΣΗΣ (1904–1997)
Πλήρης ημερών και μεστός έργων έφυγε από τον πρόσκαιρο κόσμο στις 16 Ιουνίου ο εξαίρετος Φιλόλογος–Γλωσσολόγος, Τάσος Καραναστάσης. Γεννημένος στην Καρδάμαινα της Κω το 1904 διακρίθηκε από τα νεανικά του χρόνια για τη φιλομάθεια και τη φιλοτιμία του. Γόνος πολύτεκνης οικογένειας, στερημένος πόρων, εργάστηκε σκληρά για να μπορέσει να σπουδάσει φιλολογία. Στα φοιτητικά του χρόνια (1925–1929) και στα χρόνια που υπηρέτησε την εκπαίδευση της Κω και όλης της Δωδεκανήσου, έδωσε λαμπρό δείγμα γραφής για τη φιλομάθεια, την ευγένεια και την αφοσίωση στον τόπο του.
 |
| Εφημερίδα "το Βήμα της Κω" 1997, άρθρο του Μανόλη Κιαπόκα |
Ακάματος εργάτης της παιδείας και της επιστήμης, μετείχε σε συνέδρια, συνέγραψε μελέτες, άρθρα, πραγματείες και βιβλία. Μολονότι δίδαξε σε Γυμνάσια σε πολλές πόλεις της Ελλάδας, ενδιαφερόμενος πάντα για την τελειότερη κατάρτισή του μετεκπαιδεύτηκε στο Διδασκαλείο Μέσης Εκπαιδεύσεως και ταυτόχρονα παρακολουθούσε εξελίξεις της παγκόσμιας επιστήμης. Με την επιστημονική του πληρότητα και τη διδακτική του κατάρτιση, γαλούχησε Ελληνόπουλα μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα.
Η φιλολογική και ειδικότερα η γλωσσολογική του συγκρότηση εκτιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών και αποσπάσθηκε από τη Μέση Εκπαίδευση στη Σύνταξη του Ιστορικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής της Ακαδημίας, όπου εργάστηκε επί 20 περίπου χρόνια. Μελέτησε τα γλωσσικά ιδιώματα της Δωδεκανήσου και δημοσίευσε εξαιρετικές εργασίες, όπως το ιδίωμα της Πάτμου (1956), το ιδίωμα της Αστυπάλαιας (1958), η φωνητική των ιδιωμάτων της νήσου Κω, διδακτορική διατριβή που εγκρίθηκε ομοφώνως από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1962). Μεγάλος ήταν ο ζήλος του και για τα λαογραφικά θέματα της γενέτειράς του, που απέδωσε πολύτιμες εργασίες: Οι Ζευγάδες της Κω, Ποιμενικά της Κω, Ο Ιπποκράτης σε ανέκδοτες παραδόσεις της Κω κ.ά. Από ιστορικής πλευράς σημαντική είναι η μελέτη του Η Ασυλία του Ασκληπιείου και η πενταετηρίς των Ασκληπιείων. Θα ήταν πολύ δύσκολο να απαριθμήσει κανείς όλες τις αξιόλογες εργασίες του σεβαστού αυτού Γέροντα, που δημοσιεύτηκαν σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά. Το έργο, όμως στο οποίο αφιέρωσε το ένα τρίτο της μακρόχρονης ζωής του είναι το "Ιστορικόν λεξικόν των Ελληνικών Ιδιωμάτων Της Κάτω Ιταλίας". Επί 22 χρόνια, ο ακάματος ερευνητής συγκέντρωνε το γλωσσικό υλικό από τα ελληνόφωνα χωριά της Κάτω Ιταλίας και επί 8 χρόνια (1984-1992) εργάστηκε εντατικά για να εκδοθεί το πεντάτομο έργο του από την Ακαδημία Αθηνών. Δίκαια χαρακτηρίζεται μνημειώδες έργο, μεγάλης εθνικής σημασίας, ένα γεγονός του 20ού αιώνα.
22. Οδός Ευημέρου
Ο Ευήμερος ο Μεσσήνιος ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος και συγγραφέας, γνωστός για τη θεωρία του για την προέλευση των θεών, που ονομάστηκε Ευημερισμός. Αν και γεννήθηκε στη Μεσσήνη, μερικοί θεωρούν τόπο καταγωγής του την Τεγέα ή την Κω. Η θεωρία του συνδέθηκε με την Κω λόγω του έργου του "Ιερή Αναγραφή", στο οποίο περιγράφει ένα φανταστικό νησί με το όνομα Παγχαία, όπου οι θεοί ήταν κάποτε άνθρωποι και θεοποιήθηκαν μετά τον θάνατό τους.
23. Οδός Νικάνορος
Σύμφωνα με τον Γεωδίφη, ο Νικάνορας ήταν Κώος Γραμματικός. «Συμβώναι γάρ φησίν έξ
αυτομάτου καί αυτοφυώς βοός ρινί
παραπλήσιον είναι τόν τόπον, έξ ού
τήν κρήνην έκραζώναι ό Χάλκων
έποίησεν» Νικάνορας, Κώος
γραμματικός. (Παιδί της Ρέας). O βασίλης Χατζηβασιλείου στην "Ιστορία της Κω" αναφέρει πως ο Κώος Γραμματικός, που ασχολήθηκε με υπομνήματα γύρω από τα έργα του Θεόκριτου, σημείωσε: "(Φ)ύξα δημος της Κω, ή τόπος ούτως ονομαζόμενος, παρά την φύξιν του Ηρακλέους την υπό των Κώων
γενομένην".
24. Οδός Θεόκριτου Κώστογλου
Το απόγευμα της 27ης Φεβρουαρίου 1945, 4 Γερμανοί στρατιώτες προσποιούμενοι τους λιποτάχτες φτάνουν στο Κρυονέρι, όπου τυχαία συναντούν το νεαρό Βασίλη, γιο του βοσκού Θεόκριτου Κώστογλου. Τον ρωτούν αν ξέρει κανένα μέσο για ν’ αποδράσουν τάχα από το νησί κι εκείνος απερίσκεπτα τους απαντά: «Να ρωτήσω τον Έλληνα αξιωματικό και θα ρθω σε μισή ώρα να σας πω.» Μόλις ο Βασίλης Κώστογλου ανέφερε το περιστατικό στον Υπολ/γό Τσιτσιλώνη, ο Έλληνας αξιωματικός αντιλήφθηκε τον κίνδυνο και διέταξε συναγερμό. Κάλεσε αμέσως το Θεόκριτο Κώστογλου, στον οποίο παρέδωσε διάφορα τρόφιμα, ρούχα και άλλο στρατιωτικό υλικό με την εντολή να τα κρύψει σε χαράδρα, ενώ παράλληλα έστειλε με το βοσκό Γιάννη Τρουμούχη σημείωμα στους συνδέσμους Νίκο Γεωργιάδη και Μιχάλη Κουγιουμζή, που τους έλεγε ότι είχαν προδοθεί και καθόριζε συνάντηση μαζί τους στο «γνωστό σημείο», εννοώντας την Άκλαφτη. Τη νύχτα της ίδιας μέρας Γερμανική δύναμη 30 περίπου ανδρών έκανε έφοδο στην περιοχή του Χαβάρου και συνέλαβε τον βοσκό Θεόκριτο Κώστογλου, το γιο του Βασίλη, και πολλούς άλλους με την κατηγορία ότι τροφοδοτούσαν Άγγλους. Οι συλληφθέντες οδηγήθηκαν στο Κάστρο της Κω, όπου και φυλακίστηκαν. Τους συλληφθέντες ανέκριναν οι Γερμανοί σε κελιά του Κάστρου, που τους είχαν φυλακίσει. Ειδικά το Θεόκριτο Κώστογλου τον είχαν κλείσει σε χωριστό κελί γεμάτο νερό και τον βασάνιζαν να αποκαλύψει τα ονόματα των συνεργατών του δικτύου. Δύο μόνο ονόματα ψιθύρισε εντελώς αόριστα ο Θεόκριτος, υποκύπτοντας στα φρικτά βασανιστήρια: «Νικόλας-Μιχάλης». Οι Γερμανοί έστρεψαν αμέσως την προσοχή τους στην αναζήτηση του ατόμου που έφερε το ονοματεπώνυμο Νικόλας Μιχάλης, χωρίς αποτέλεσμα.
Τα ξημερώματα (4 π.μ) της 16ης Απριλίου ο Γερμανός Φρούραρχος της Κω Λοχαγός Keller επικεφαλής αποσπάσματος θα δώσει το σύνθημα της εκτέλεσης. Κάτω από τις καμάρες του σπιτιού που βρίσκεται στη Πλατεία του Ιστορικού Πλατάνου του Ιπποκράτη, θα ξεψυχήσουν οι τρεις Κώοι πατριώτες, τα τελευταία θύματα της Γερμανικής θηριωδίας στο νησί. Την παραμονή του απαγχονισμού τους οι Γερμανοί θα επιτρέψουν στο Φιλήμονα να τους επικεφθεί και να τους δώσει τη Θεία Κοινωνία. Ο ίδιος με συντριβή θα θάψει τ άπνοα κορμιά τους μόλις ανατείλει ο ήλιος, το πρωί της 16ης Απριλίου.
25. Οδός Φιλητά
Ο Φιλητάς ο Κώος ή Φιλήτας (περίπου 340 π.Χ. – περίπου 285 π.Χ.) ήταν
αρχαίος Έλληνας ποιητής από την Κω κατά την ελληνιστική περίοδο. Ήταν γιος του Τηλέφου. Αναφέρεται ότι ήταν δάσκαλος του Ζηνόδοτου του Εφέσιου, αλλά και του Αράτου του Σολέα και άλλων ποιητών. Στην Κω, έγινε επίσης δάσκαλος του Πτολεμαίου του Φιλάδελφου, ο οποίος γεννήθηκε στο νησί. Στη συνέχεια θεωρείται ότι πήγε στην Αλεξάνδρεια γύρω στο 297/6 π.Χ., συνοδεύοντας τον Πτολεμαίο. Περί το 290 π.Χ. επέστρεψε στην Κω. Επέδρασε σημαντικά στην αλεξανδρινή ποίηση.
Και μία μόνο-προς το παρόν-οδός αφιερωμένη σε γυναίκα
26. Οδός Αννέτας Λαουμζή
Η πολιτική ιταλοποίησης της ελληνικής παιδείας προκάλεσε – όπως ήταν φυσικό- τη μαζική αντίδραση δασκάλων και μαθητών. Ηρωικοί δάσκαλοι και δασκάλες δίδασκαν με κίνδυνο της ζωής τους την ελληνική γλώσσα και ιστορία είτε στα ιταλικά σχολεία αρχικά είτε στα σπίτια. Το ίδιο καθεστώς συνεχίστηκε και όταν κυριάρχησαν οι Γερμανοί.
Η μία από τις δύο δασκάλες των κρυφών Σχολειών που ξεχώρισαν στα δύσκολα χρόνια της κατοχής ήταν η Αννέτα Κοντογεωργιάδου- Λαουμτζή η οποία μετά τη μικρασιατική καταστροφή βρέθηκε στην Κω -χήρα με τα δυο της παιδιά-κι εργάστηκε ως δασκάλα μέχρι το 1937.
Μετά το κλείσιμο των ελληνικών Σχολείων, στα χρόνια 1938-1944 , αψηφώντας τους κινδύνους, δίδασκε τα ελληνικά γράμματα με πάθος και πίστη στο σπίτι της. Συνελήφθη και φυλακίστηκε από τους Ιταλούς . Μετά την αποφυλάκισή της παρά τον κλονισμό της υγείας της, συνέχισε το έργο της. Το εθνικό και παιδαγωγικό έργο της αναγνωρίστηκε από την πολιτεία και από τον Δήμο της Κω με τον εντοιχισμό μαρμάρινης πλάκας στο σπίτι που λειτούργησε ως Κρυφό σχολειό.
Πηγές: Με πληροφορίες από το Wikipedia.
Βιογραφικό Ν. Μανούση: KosTV είτε ακολουθούν καθαρή μεταγραφή ΕΛΟΤ 743: Ippokratous Street
είτε μισό-μισό: Hippokratous Street (χρησιμοποιούν το διεθνές “Hippocrates” αλλά διατηρούν την ελληνική κατάληξη -ous)
σπανιότερα, το απόλυτα διεθνές: Hippocrates Street
Αυτό το μισό-μισό δημιουργεί σύγχυση.
Για παράδειγμα: Στην οδό Πλάτωνος μπορεί να δεις Platonos Street αντί για Plato Street.
Στην οδό Αριστοτέλους μπορεί να δεις Aristotelous Street αντί για Aristotle Street.
Θεωρητικά η πιο "σωστή" επιλογή, αν μιλάμε γλωσσολογικά και για τουριστική/διεθνή κατανόηση:
Αν η οδός είναι αφιερωμένη σε ιστορικό πρόσωπο με διεθνώς καθιερωμένο όνομα, χρησιμοποιούμε εκείνο το όνομα: Ιπποκράτους → Hippocrates Street
Αριστοτέλους → Aristotle Street
Σωκράτους → Socrates Street
Αν είναι αφιερωμένη σε άγνωστο τοπωνύμιο ή πρόσωπο, ακολουθούμε την καθαρή μεταγραφή ΕΛΟΤ 743.
Δηλαδή, σύμφωνα με τη λογική, η Οδός Ιπποκράτους θα έπρεπε να είναι Hippocrates Street αν θέλουμε ο ξένος να καταλάβει ότι αναφερόμαστε στον πατέρα της Ιατρικής, όχι σε κάποιον άγνωστο "Ippokratous".
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
