Ο ΗΡΑΚΛΗΣ ΣΤΗΝ ΚΩ

Ο ΗΡΑΚΛΗΣ ΣΤΗΝ ΚΩ
Το πέρασμα του Ηρακλή από την Κω είναι ένα θέμα που έχει απασχολήσει πολλούς ερευνητές και ιστορικούς καθώς υπάρχουν δεκάδες αναφορές στην Ιλιάδα του Ομήρου Ο 22-30, Ξ 250-258, στον Πλούταρχο Moralia:The Greek Questions 304,58, RICHEPIΝ:Τόμος Β' 219-220, Απολλόδωρος:Βιβλίον ΙΙ κεφ VII,I. Ως εκ τούτου, στην Κω υπάρχει το όνομα του Ηρακλή μέσα από διάφορες ονομασίες, μνημεία, αρχαιολογικούς χώρους για να αποδεικνύει το πέρασμά του από το νησί. Έτσι επιγραμματικά στην Κω συναντάμε το Δήμο Ηρακλειδών(καταργήθηκε λόγω "Καλλικράτη"), την περιοχή Ηρακλής-νότια του συνοικισμού Παραδείσι και ομώνυμο ποταμό, την οδό Ηρακλέους, το Ιερό του Ηρακλή στη Ρωμαϊκή Αγορά, τη Λεοντή του Ηρακλή και το Λιοντάρι της Νεμέας στο Τζαμί της Λότζιας, την ομάδα μπάσκετ Ηρακλής 2000, το άγαλμα στην πλατεία Ανταγόρα που απεικονίζει την πάλη του Ηρακλή με τον Ανταγόρα, μέχρι και μουσικό σχήμα με το όνομα "Ηρακλειδείς" κ.ά. (ακολουθεί αναλυτική αναφορά)

Οδός Ηρακλέους στην πόλη της Κω

Ο Όμηρος, Ιλιάδα Ξ.253, μας δίνει μια πληροφορία που την επαναλαμβάνουν ο Πλούταρχος και ο Απολλόδωρος, ότι ο Ηρακλής μετά την πρώτη άλωση της Τροίας, αποπλέοντας πάλεψε στο πέλαγος με σφοδρή τρικυμία, που την προκάλεσε η Ήρα και αποβιβάστηκε ναυαγός στην Κω.

οδός Ηρακλέους είναι το δρομάκι που οδηγεί στην Αγία Παρασκευή

Ο μύθος έχει ως εξής: Επιστρέφοντας με τους φίλους του από τη Τροία με έξι πλοία βαριά φορτωμένα με θησαυρούς, ο Ηρακλής βρέθηκε σε μια τρομερή καταιγίδα που όμοιά της δεν είχε ξαναγίνει. Την καταιγίδα είχε εξαπολύσει η Ήρα, της οποίας το μίσος για τον Ηρακλή είχε αναζωπυρωθεί, και ήταν αποφασισμένη να τον εξοντώσει οριστικά. Πέντε από τα έξι πλοία βυθίστηκαν αύτανδρα, αλλά ο Ηρακλής και μερικοί φίλοι του κατάφεραν να φτάσουν στη στεριά και συγκεκριμένα στο Ακρωτήριο Γουρνιάτης (Λακητήρ) στην Κω (Ο Ιακ. Ζαρράφτης ορίζει ως τόπο αποβίβασης τον Ατσά στη βόρεια πλευρά του νησιού). 

Εκεί γνώρισε ένα νεαρό βοσκό που έβοσκε το ποίμνιό του και ονομαζόταν Ανταγόρας. Ο Ηρακλής ζήτησε φαγητό από το βοσκό, αλλά ο Ανταγόρας που ήταν κι αυτός δυνατός δεν τρομοκρατήθηκε και αρνήθηκε να δώσει φαγητό στον Ηρακλή και στους συντρόφους του. Αυτό έκανε τον Ηρακλή να του επιτεθεί. Πάλευαν αρκετή ώρα χωρίς να διαφαίνεται νικητής μέχρι που οι συμπατριώτες του Ανταγόρα άρχισαν να έρχονται για βοήθεια. Οι σύντροφοι του Ηρακλή όρμησαν κι αυτοί και η μάχη γενικεύτηκε.

στην Πλατεία Ανταγόρα πρόσφατα στήθηκε γλυπτό μνημείο που απεικονίζει την πάλη του Ηρακλή με τον Ανταγόρα

Ο Ηρακλής διέφυγε και ζήτησε καταφύγιο στο σπίτι μιας γυναίκας από τη Θράκη, μεταμφιέστηκε με τα ρούχα της και πήγε να κρυφτεί στο βουνό. Οι σύντροφοί του έκαναν το ίδιο και όλοι μαζί έφτασαν σε μια πόλη κοντά στο σημερινό Πυλί. Οι κάτοικοι της πόλης καλωσόρισαν τον Ηρακλή και τους φίλους του και προσέβαλαν τους Αντιμαχίτες αποκαλώντας τους αφιλόξενους. Για να διορθώσουν το κακό που έκαναν οι Αντιμαχίτες, οι Φιξιώτες ανακήρυξαν τον Ηρακλή Βασιλιά τους.

Ο μέχρι πρότινος Δήμος Ηρακλειδών πήρε το όνομά του από τον Ηρακλή

Οι Αντιμαχίτες κήρυξαν πόλεμο στους Φιξιώτες των οποίων Βασιλιάς ήταν ο Ευρύπυλος, γιός του Ποσειδώνα θεού της θάλασσας. Εφόσον και ο Ηρακλής και ο Ευρύπυλος ήταν γιοί Θεών, ήταν σχεδόν ισοδύναμοι και ο Ευρύπυλος κατάφερε να τραυματίσει άσχημα τον Ηρακλή σε κάποια μάχη. Τελικά ο Ηρακλής κατάφερε να σκοτώσει τον Ευρύπυλο. Οι κάτοικοι της Αντιμάχειας ανακήρυξαν βασιλιά τους τον Χάλκωνα και τερματισαν τον πόλεμο δίνοντας στον Ηρακλή την αδελφή του, Χαλκιόπη, για γυναίκα. Η Χαλκιόπη γέννησε τον Θεσσαλό, μελλοντικό βασιλιά της Κω και της Νισύρου.

στο Τζαμί της Λότζιας στην Πλατεία Πλατάνου υπάρχουν εντοιχισμένα γλυπτά "Το λιοντάρι της Νεμέας" και η "Λεοντή του Ηρακλή"

"Το λιοντάρι της Νεμέας"

η "Λεοντή του Ηρακλή"

Ο Ναός του Ηρακλή στην Ανατολική Αρχαιολογική ζώνη:

Είναι ιερό του 2ου αι. π.Χ. χτισμένο πάνω σε ανάχωμα τραπεζοειδούς σχήματος. Στο βόρειο άκρο του αναχώματος υπήρχε ο ορθογώνιος ναός από τον οποίο διατηρείται η ευθυντήρια, το κρηπίδωμα και ο ορθοστάτης. Η ανακάλυψη ενός κομματιού εντοιχισμένης επιγραφής, που αναφέρεται σε Ιερό του Ηρακλή, πείθει πως πρόκειται για το Ναό του Ηρακλή.

Άλλωστε, στον ίδιο χώρο βρέθηκε μέρος του αγάλματός του και η προβιά του λιονταριού της Νεμέας (λεοντή), που σήμερα είναι εντοιχισμένα στη ΒΔ γωνία του Τζαμιού της Λότζιας.
Το 2ο και 3ο αι. μ. Χ μετά από μια ισοπέδωση του γύρω χώρου, δημιουργήθηκε ένα περιστύλιο με ψηφιδωτά δάπεδα σε ένα από τα οποία παριστάνεται το "Συμπόσιο του Ηρακλή".

Ο ίδιος χώρος του Ιερού δέχτηκε σε μεταγενέστερες χρονικές περιόδους και άλλα κτίσματα, όπως ένα μικρό κτίριο των 'Θερμών' και ένα 'βαπτιστήριο'. Το ιερό πρέπει να καταστράφηκε το 469 μ.Χ. Κατά το Μεσαίωνα κτίστηκε πάνω από το Ναό η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου που καταστράφηκε το 1937.

Σημερινή κατάσταση του ναού του Ηρακλή. Σύμφωνα με άλλες αρχιτεκτονικές κατασκευές ναών και άλλων κτισμάτων, ο Μορικόνε το χρονολογεί στο 2ο αι. π.Χ. Η λατρεία της θεότητας του Ηρακλή, συνεχίστηκε και στη Ρωμαϊκή εποχή. Ο ναός αυτός και οι άλλοι ναοί και κτίσματα της ίδιας εποχής ήταν ορατά σ' εκείνους που έφταναν από τη θάλασσα.

Πηγή: Ελπιδοφόρου Παπαντωνίου-Ο Ηρακλής στην Κω (ΚΩΑΚΑ Τόμοι Γ' και Δ' σελίδες 497-520
Αρχαία Ιστορία της Κω (Από τα προϊστορικά μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια)-Όλγα Ασπετάκη-Κυρίτση, Μαρία Τουλαντά-Παρισίδη Έκδοση Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Δωδ/σου-Επαρχείο Κω 1998
kosinfo
Φωτογραφίες: Sophia Karagianni