Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΟΥ ΧΑΡΟΥ ΣΤΟΥΣ ΛΕΙΨΟΥΣ

Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΟΥ ΧΑΡΟΥ ΣΤΟΥΣ ΛΕΙΨΟΥΣ

Η Παναγία του Χάρου, βρίσκεται στους αγαπημένους μου Λειψούς, ένα βυζαντινό εκκλησάκι που έχτισαν το 1600 μοναχοί από την Πάτμο. Το ονόμασαν «Παναγία του Χάρου» εξαιτίας του κειμηλίου που φιλοξενεί. Μια εικόνα της Παναγίας που δεν κρατά τον Χριστό στην αγκαλιά της όπως συνηθίζεται, αλλά τον Σταυρό με τον Ιησού επάνω του. Είναι μια μοναδική απεικόνιση που δείχνει τον θρήνο της μητέρας και το μαρτύριο που πέρασε παραλαμβάνοντας το παιδί της νεκρό ύστερα από ένα απίστευτα σκληρό και ατιμωτικό μαρτύριο.

ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΜΕ ΤΑ ΚΡΙΝΑΚΙΑ ΠΟΥ ΑΝΘΙΖΟΥΝ 
Σύμφωνα με τις μαρτυρίες, τον Απρίλιο του 1943 μια νεαρή κοπέλα, τοποθέτησε στην εικόνα της Παναγίας λευκούς κρίνους ως προσφορά στην Παναγία. Κανείς δεν γνωρίζει τι ζήτησε από την Παναγία. Με το πέρασμα των ημερών, όπως ήταν φυσικό οι κρίνοι μαράθηκαν. Τρεις μήνες μετά, τον Ιούλιο του 1943 κάποιοι επισκέπτες διαπίστωσαν πως οι μαραμένοι κρίνοι είχαν αρχίσει να πρασινίζουν και ουσιαστικά να ξαναζωντανεύουν. Στις 23 Αυγούστου, οπότε και γιορτάζει ο συγκεκριμένος Ναός οι κρίνοι είχαν νέα μπουμπούκια. Άνθρωποι που επισκέπτονται το μικρό εκκλησάκι της Παναγίας για να προσκυνήσουν και να θαυμάσουν την ξεχωριστή αυτή εικόνα της Παναγίας, λένε πως το θαύμα αυτό επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο την ίδια περίοδο.

Τα ανθισμένα κρινάκια στην εικόνα της Παναγιάς τοποθετούνται κάθε χρόνο φρέσκα, την 25η Μαρτίου στην εορτή του Ευαγγελισμού. Σιγά - σιγά τα κρινάκια ξεραίνονται και ανθίζουν ξανά, λίγες μέρες πριν τα εννιάμερα της Παναγιάς.
Ο εορτασμός ξεκινά την παραμονή στις 22 Αυγούστου από τον καθεδρικό ναό του νησιού, που ανοικοδομήθηκε το 1931 με δαπάνες της Λειψωτικής αδελφότητος της Αμερικής. Η τελετή της μεταφοράς της εικόνας της Παναγιάς του Χάρου, με τα ανθισμένα κρινάκια, ξεκινά το απόγευμα γύρω στις έξι, σε πομπή. Στην πομπή προπορεύονται η φιλαρμονική και ακολουθεί η εικόνα της Παναγιάς του Χάρου, με τα ανθισμένα κρινάκια, ο ιερός κλήρος, ο δήμαρχος Λειψών, μέλη του Δ.Σ. Λειψών και οι υπόλοιποι επίσημοι.

Εκεί τελείται ο πανηγυρικός εσπερινός. Η πομπή διανύει πεζή χίλια οκτακόσια περίπου μέτρα, μέχρι την εκκλησία της Παναγίας του Χάρου. Η γιορτή συνεχίζεται με πανηγύρι στα παραλιακά μαγαζιά του νησιού, σε πολλά από αυτά υπάρχει ζωντανή μουσική και το γλέντι κρατά μέχρι το πρωί.

Οι φωτογραφίες της εικόνας μέσα στην εκκλησία απαγορεύονται.
Πηγή: http://www.dogma.gr/ellada/monadiki-eikona-tis-panagias-tou-charou-kai-thavma-pou-epanalamvanetai/3264/
https://www.newsbeast.gr/greece/arthro/3893255/i-panagia-toy-charoy-kai-ta-krinakia-poy-anthizoyn-kai-zontaneyoyn
Φωτογραφίες: Sophia Karagianni

ΡΩΜΟΥΛΕΑ Η ΤΕΜΠΣΚΥΑΝΗ-ΒΟΣΚΟΣ (Romulea tempskyana)

ΡΩΜΟΥΛΕΑ Η ΤΕΜΠΣΚΥΑΝΗ-ΒΟΣΚΟΣ (Romulea tempskyana)

Στο γένος Ρωμουλέα ανήκουν πάνω από 80 είδη με εξάπλωση στην Ευρώπη τη Μεσόγειο και τη Νότια Αφρική. Τη λένε Romulea γιατί είναι αφιερωμένη στο Ρωμύλο (Romulus),το μυθικό ιδρυτή της Ρώμης.

Μετά από πολλή ώρα έρευνας δεν μπορούσα να καταλήξω αν η ρωμουλέα της Κω ανήκει στο είδος tempskyana ή linaresii subsp. graeca. Τελικά, με βοήθεια από το Greekflora και το Χαράλαμπο Χιωτέλη καταλήξαμε ότι αυτό που τα διαφοροποιεί, είναι το μήκος του στύλου, στην tempskyana είναι μακρύτερος από τους στήμονες, ενώ στις linaresii subs graeca είναι βραχύτερος από τους στήμονες. Εδώ μάλλον είναι μακρύτερος άρα πρόκειται για tempskyana.

Η Romulea tempskyana – Ρωμουλέα η τεμπσκυανή – λέγεται και Βοσκός (Ρωμυλέα), είναι πολύ μικρό (5-10 εκ. ύψος) βολβώδες φυτό, με χαρακτηριστικό γνώρισμα το ιώδες άνθος. 
Είναι ενδημικό φυτό και φύεται την περίοδο Ιανουαρίου - Φεβρουαρίου κυρίως σε λιβάδια με χαμηλή βλάστηση. Στην Κύπρο, τα μικροσκοπικά αυτά λουλουδάκια είναι πολύ συνηθισμένα και οι ντόπιοι τα λένε και αστερούθκια (μικρά αστεράκια).

Στην Κω το συναντήσαμε πρώτη φορά στην Ασκόπετρα, μετά στον υδροβιότοπο της Αβδελλολίμνης, μήνα Φεβρουάριο. Ο κ. Γιάννης Κασσιώτης μας είπε ότι στην Κω ονομάζουμε τη ρωμουλέα καστανιά και ότι στην κατοχή πολλοί έβγαζαν το βολβό και τον έτρωγαν για να ξεγελάσουν την πείνα τους.

Πηγή:Maronite Community of Cyprus 
Φωτογραφίες: Sophia Karagianni

ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ (ΕΝΟΡΙΑΚΟΣ ΝΑΟΣ)

ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ (ΕΝΟΡΙΑΚΟΣ ΝΑΟΣ)

• Ο Ναός

Ο Ιερός Ναός της Αγίας Παρασκευής είναι ο παλαιότερος από τους τρεις ενοριακούς ναούς της πόλης της Κω. Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, στη συνοικία που κάποτε ονομαζόταν "συνοικία της Άσπας" (Περιοχή Χαλουβαζιά).

Η πρώτη αναφορά στην Αγία Παρασκευή στη συνοικία Άσπα γίνεται το 1693 στον Κώδικα Α' Αρχείου Δουλείας. Σύμφωνα με μαρτυρίες, ως το 1721 ο Ναός της Αγίας Παρασκευής ήταν τουλάχιστον κατά το ήμισυ ιδιωτικός και από το 1721 περνάει εξ' ολοκλήρου στην κοινότητα της Κω.

Από το 1763 εμφανίζεται ως ενορία και ως ο οικονομικά ευρωστότερος ενοριακός Ναός της πόλης της Κω. Γύρω στο 1800, ο Ναός είχε στην ιδιοκτησία του 21 σπίτια, καθώς η αγοραπωλησία μικρών σπιτιών μεταξύ πολιτών και ενοριακού ναού ήταν σύνηθες φαινόμενο. Μάλιστα, το 1825 φαίνεται πως η Μαρία, σύζυγος Νικολή πούλησε το σπίτι της στην Άσπα στο μέρος του "πεΐς σοκάκι" (οδός της εποχής) μέσα της εκκλησίας της Αγίας Παρασκευής για εκατόν είκοσι γρόσια και πήρε τα άσπρα από την εκκλησία(;).

Στο δάπεδο του παλιού αυτού ναού της Αγίας Παρασκευής υπήρχε πάνω σε άσπρη πέτρα επιγραφή ρωμαϊκών χρόνων "Η Γερουσία (Κώων) ετίμησε Γάιον Ουαλέρτιον Ουλπιανόν ανδριάντος....".

Το 1915 και το 1918 ιδρύθηκαν στην Αμερική δύο σύλλογοι, ο ένας με το όνομα "Ελπίς" και ο άλλος με το όνομα "Αγία Παρασκευή" με σκοπό την ανέγερση νέου ναού στην Κω. Όταν ζητήθηκε να σταλεί το ποσό που είχε συλλεχθεί, η απάντηση ήταν ότι αυτό δε γινόταν, καθώς σύμφωνα με τους όρους, για να αρχίσει η αποστολή των χρημάτων, τα οποία ήταν κατατεθειμένα από έρανο στην τράπεζα, έπρεπε πρώτα "να πέσει κάτω η εκκλησία". Τα χρήματα άγγιζαν το ποσό των διακοσίων χιλιάδων φράγκων.

η Αγία Παρασκευή στις 23/7/1967, ημέρα του γάμου των γονιών μου, τραβηγμένη από τον πατέρα μου (από το προσωπικό μου αρχείο)

η Αγία Παρασκευή σήμερα

Το 1927 διορίστηκε επιτροπή με σκοπό την ανέγερση του ναού και ανέθεσε την εκπόνηση του σχεδίου για την εκ βάθρων ανοικοδόμηση στην ιταλική τεχνική εταιρεία ¨Καστέλλι". Τα σχέδια του νέου ναού έγιναν στη Ρώμη από τον αρχιτέκτονα μηχανικό και ειδικό βυζαντινολόγο Ορσίνι. Το 1928 χορηγήθηκε κυβερνητική άδεια για την ανοικοδόμηση και η θεμελίωση πραγματοποιήθηκε στις 8 Μαρτίου 1931 με αγιασμό από τον Αρχιμ. Φιλήμονα με την παρουσία πλήθους πιστών.

η πρόσβαση στην Αγία Παρασκευή από την οδό Ηρακλέους

Το 1931 σταμάτησαν οι εργασίες ελλείψει χρημάτων. Ο Αχιλλέας Μουζάκης εγγυήθηκε προς την τράπεζα της Σικελίας και δόθηκε δάνειο. Στις 18 Δεκεμβρίου 1932 ο Ναός τελείωσε και τελέσθηκε η πρώτη Θεία Λειτουργία. Αξίζει να σημειωθεί ότι στον καταστροφικό σεισμό της 21ης Απριλίου 1933, η εκκλησία ήταν μόλις τεσσάρων μηνών κι έτσι, αν και την ώρα του σεισμού είχε λειτουργία, δεν υπέστη καμία απολύτως ζημιά, ούτε κινδύνευσε κανείς από τους πιστούς, ενώ όλη η γύρω περιοχή της Άσπας κατεστράφη ολοσχερώς.

η πίσω πλευρά της εκκλησίας τραβηγμένη χειμώνα και φθινόπωρο

Η έρευνα που έκανα δείχνει ότι ο παλιός Ναός κάνει την εμφάνισή του το 1693 μέχρι την εκ βάθρων ανοικοδόμησή του το 1928. Ο όρος να σταλούν τα χρήματα από την Αμερική, μόνο στην εκ βάθρων ανοικοδόμηση και "εις την αυτήν θέσιν όπου κείται σήμερον", δημιουργεί σίγουρα την απορία σε τι κατάσταση ήταν ο παλιός Ναός, για ποιο λόγο, γιατί δεν επιδιορθωνόταν, γιατί υπήρχε το "βέτο" να χτιστεί από την αρχή και πότε γκρεμίστηκε (δεν μπόρεσα να βρω πουθενά ότι γκρεμίστηκε).

Αντίθετα, με μπέρδεψε λίγο κι ο Ζαρράφτης, ο οποίος αναφερόμενος στο Τζαμί Defterdar, το οποίο χτίστηκε το 1786, υποστήριξε ότι το τζαμί αυτό "ην ίδρυμα πλούσιον κ' εποχής προγενεστέρας των καταχτητών ημών Τούρκων, κ επιβεβαιοί πως την παράδοσιν, ότ' ήν Χριστιανικός Ναός, μάλιστα επ' ονόματι Αγίας Παρασκευής". 

η αρχαία κολώνα με το κορινθιακό κιονόκρανο που δέσποζε στο πίσω μέρος του ναού

Πάντως, είναι λογικό από τα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα, είτε λόγω αυξημένης σεισμικότητας, είτε λόγω πλημμελούς συντήρησης ο παλαιός Ναός να κατέστη ακατάλληλος για χρήση. Άλλωστε φαίνεται πως οι ενορίτες της συνοικίας της Άσπας για κάποιο διάστημα εκκλησιάζονταν στην Παναγία του Φόρου, η οποία βρισκόταν κοντά και σήμερα έχει καταστραφεί.

Το 1938, με δωρεά του Δημάρχου Γεωργίου Ιππ. Ιωαννίδη, κατασκευάστηκε κατά το ήμισυ ο αρχιερατικός θρόνος από μάρμαρο και αποπερατώθηκε το 1959 από τη σύζυγό του. Το 1946 άρχισε η δαπανηρή κατασκευή του μαρμάρινου τέμπλου για να αντικαταστήσει το ξύλινο που είχε αρχικά κατασκευαστεί. Και το τέμπλο και ο αρχιερατικός θρόνος ανατέθηκαν στον Καλύμνιο γλύπτη Μ. Τηλιακό με την προϋπόθεση να χρησιμοποιήσει κωακό μάρμαρο.

Οι εικόνες του τέμπλου, κατασκευασμένες σε αναγεννησιακή τέχνη, είναι έργα του Καλύμνιου αγιογράφου Αντ. Καραφυλλάκη. Η αγιογράφηση του ναού ολοκληρώθηκε το 1985 από τους αγιογράφους Σταμάτιο Ζέγιαννη, Νικ. Βλαχογιάννη και Βίκτωρα Στούπκα. Τέλος, τον άμβωνα κατασκεύασε ο επίσης Καλύμνιος Μικές Γαβαλάς.

φωτογραφίες από το εσωτερικό του ναού μετά το σεισμό της 21ης Ιουλίου 2017

Τα εγκαίνια του ναού έγιναν από το Μητροπολίτη Εμμανουήλ στις 6 Μαΐου 1951. Το κωδωνοστάσιο ολοκληρώθηκε στις αρχές του 1967. Είναι το ψηλότερο στην Κω κι έχει τρεις καμπάνες.
Ο Ναός είναι τρίκλιτη βασιλική βυζαντινού ρυθμού με τρούλο. Το δεξιό κλίτος είναι αφιερωμένο στον τοπικό Άγιο Νεομάρτυρα Ιωάννη τον Ναύκληρο και το αριστερό στην Οσία Ξένη.

Στο κτίριο απέναντι από το Ναό, στο οποίο παλαιότερα λειτουργούσε η Θυμανάκειος Σχολή, όπως λεγόταν, το Μικτό Γραμματοδιδασκαλείο υπάρχει αίθουσα εκδηλώσεων. Στο Ναό φυλάσσεται τεμάχιο λειψάνου της Αγίας, το οποίο προσφέρεται προς προσκύνηση και αγιασμό των πιστών την 26η Ιουλίου , ημέρα κατά την οποία τιμάται από την Εκκλησία η μνήμη της.

το δρομάκι που οδηγεί στην Αγία Παρασκευή από την Ελευθερίου Βενιζέλου

αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη που βρίσκονται εντοιχισμένα ή στον αύλειο χώρο

λεπτομέρειες από το βοτσαλωτό δάπεδο του αύλειου χώρου της εκκλησίας

• Το Προσκυνητάρι της Αγίας Παρασκευής

Βρίσκεται στην αρχή της οδού Ιπποκράτους, ακριβώς μπροστά από τον Άγιο Κωνσταντίνο και επέζησε του σεισμού (και του 1933 και του 2017) και των κατεδαφίσεων των Ιταλών, Στην τοιχοποιΐα του έχουν ενσωματωθεί παλαιοχριστιανικά μέλη. Το καντηλάκι μέσα στο προσκυνητάρι καίει πάντοτε.

• Οικία του Ασκληπιού (3ος αι. μ.Χ.)

Καταλαμβάνει την πλατεία Αγίας Παρασκευής μέχρι την οδό Ελευθερίου Βενιζέλου, βρίσκεται δηλαδή στη συνοικία της Άσπας, εκεί όπου κατοικούσαν οι Έλληνες χριστιανοί  πριν από το σεισμό του 1933. Ανασκάφτηκε από τους Ιταλούς. Ήταν μια πολυτελής έπαυλη, η οποία χτίστηκε πάνω στα ερείπια ενός προγενέστερου κτιρίου της ελληνιστικής περιόδου.

 Σε ένα από τα δωμάτιά της, προφανώς δωμάτιο υποδοχής με ιδιωτικό χαρακτήρα (cubiculum), βρέθηκε το γνωστό ψηφιδωτό της άφιξης του Ασκληπιού στην Κω (α' μισό του 3ου αι μ.Χ.) που εκτίθεται στο αίθριο του Αρχαιολογικού Μουσείου Κω.

Η οικία ονομάστηκε έτσι από το ψηφιδωτό αυτό. Τμήμα της είναι ορατό σήμερα μέσα στα παρτέρια του Δήμου και μάλιστα σε ένα σημείο σώζεται αψίδα που ίσως ανήκει σε Νυμφαίο. 

•  Ο σεισμός της 21ης Ιουλίου 2017

Ό,τι δεν έκανε ο σεισμός του 1933, το έκανε ο καταστροφικός-για πολλά μνημεία της Κω- σεισμός του 2017. Ο Ναός υπέστη τεράστιες ζημιές οι οποίες δεν έχουν επιδιορθωθεί ένα χρόνο μετά. Μάλιστα, ο Ναός παρέμεινε κλειστός για έναν ολόκληρο χρόνο και λειτούργησε πρώτη φορά παραμονή του εορτασμού της Αγίας Παρασκευής 25/7/2018. Οι πιστοί εισήλθαν στο Ναό με δική τους ευθύνη.

Πηγή: "Εκκλησία Κω Δωδεκανήσου"-Τόμος Πρώτος, βιβλίον Δεύτερον, Αθήνα 1969-Εμμανουήλ Ι. Καρπάθιου (Μητροπολίτου Μεσημβρίας της επί Ευξείνω) (Τόμος Α'-βιβλίο Β'- σ.42-48)

Ιερά Μητρόπολις Κώου και Νισύρου Παρελθόν και παρόν-Ανδρέα Ιωσήφ Χατζημιχαήλ (χορηγός εκδόσεως Δήμος Κω, 2016)
Ιστορία της Νήσου Κω-Β. Χατζηβασιλείου
Το κειμενάκι για την "Οικία του Ασκληπιού" είναι από αντιγραφή από "Κως. Οδοιπορικό στα Μνημεία και τις Αρχαιότητες της πόλης" της Αρχαιολόγου Βασιλικής Χριστοπούλου-Κωακά (Πνευματικός Όμιλος Κώων ¨Ο Φιλητάς"- Τόμος ΙΒ'-Κως 2012, σελ. 29)
Φωτογραφίες: Sophia Karagianni