ΠΑΝΑΓΙΑ ΓΟΡΓΟΕΠΗΚΟΟΣ

ΠΑΝΑΓΙΑ ΓΟΡΓΟΕΠΗΚΟΟΣ

Η Παναγία η Γοργοεπήκοος βρίσκεται κοντά στην ακτή Μιαούλη στην πόλη της Κω. Ήταν αρχικά κοιμητηριακός ναός και βρισκόταν εντός του περιμετρικού τείχους της Μεσαιωνικής πόλης και σε επαφή με αυτό. Χρονολογείται από τις αρχές του 15ου μ.Χ. αιώνα. Η προσωνυμία της Παναγίας ως "Γοργοεπήκοος" "Γοργοπηγήν" ή "Γοργοποιήν" αναφέρεται στην πίστη για τη γοργή Χάρη της Παναγίας, που ακούει (Επήκοος) τα αιτήματα των πιστών και των "προστρεχόντων" και τα πραγματοποιεί γρήγορα. Ο ναός ανήκει στην ενορία Αγίου Νικολάου και γιορτάζει την Παρασκευή της Διακαινησίμου εβδομάδας, εορτή της Ζωοδόχου Πηγής. Παραμένει κλειστός όλο το χρόνο και ανοίγει μόνο για να λειτουργήσει στη γιορτή της.

Ανήκει στον τύπο του μονόχωρου, καμαροσκέπαστου ναού με τρίπλευρη αψίδα  εξωτερικά στην ανατολική πλευρά, και έχει δύο εισόδους, μία στο μέσο της νότιας πλευράς και άλλη μία στο μέσο της δυτικής. Καλύπτεται με κτιστή ημικυκλική καμάρα, η οποία εξωτερικά καλύπτεται από ορθογώνιου σχήματος οπτοπλίνθους. Στις τέσσερις γωνίες της στέγης του ναού και στη μία της αψίδας υπάρχουν παλαιοχριστιανικά επιθήματα από διαχωριστικά αμφικιονίσκων με διάκοσμο από σταυρούς.

Η τοιχοποιΐα του ναού αποτελείται ως επί το πλείστον από λαξευμένους λίθους και μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη, προερχόμενα από τα κτίσματα της Αρχαίας Αγοράς. Στην ανωδομή των τοίχων βρίσκονται εντοιχισμένα κατώφλια, σπόνδυλοι κιονίσκων, επιστύλια και τρεις αρχαίες επιγραφές. 

Επάνω από τη νότια είσοδο προεξέχει ημικυκλικό διακοσμητικό τόξο με πώρινο ημικυκλικό πλαίσιο, χαρακτηριστικό των εκκλησιών της ιπποτικής περιόδου στη Δωδεκάνησο. Στο αέτωμα του δυτικού τοίχου ανοίγεται κυκλικός φεγγίτης.

Στο εσωτερικό σώζονται τοιχογραφίες που ανάγονται από τα τέλη του 15ου μέχρι τις αρχές του 16ου μ.Χ. αι. 
Στο κέντρο του δαπέδου του ναού υπάρχει μαρμάρινη ενεπίγραφη καλυπτήρια πλάκα τάφου των μέσων του 19ου αιώνα του Χατζή Κωνσταντίνου Χατζή Δημητρίου, ο οποίος ανήκε στην πρώτη εξαμελή δημογεροντία, που όρισαν οι πρόκριτοι της χώρας το 1843.

Στο Ιερό Βήμα κυριαρχούν οι παραστάσεις της Δέησης, της Κοινωνίας των Αποστόλων, οι συλλειτουργούντες Ιεράρχες και η Ανάληψη. 

Ο κυρίως ναός χωρίζεται από το Ιερό Βήμα με ένα θαυμάσιας τέχνης ξυλόγλυπτο τέμπλο, ίσως του 18ου μ.Χ. αιώνα.

λεπτομέρειες από φιγούρες του ξύλινου τέμπλου που "φέρουν" καρπούς?

Το εικονογραφικό πρόγραμμα του ναού αναπτύσσεται σε δύο στρώματα μέσα στο 15ο αι. και στις αρχές του 16ου αι, με το τελευταίο να αποδίδεται στο εργαστήρι του ζωγράφου Νικολάου, που εικονογραφεί επίσης ναούς στο Παλαιό Πυλί αλλά και στο Κάστρο της Χώρας στην Κάλυμνο.

Στον κυρίως ναό σώζονται τοιχογραφίες εν είδει αναθηματικών πινάκων, όπως ο Αρχάγγελος Μιχαήλ με αγία και κεκοιμημένο αφιερωτή, η Δέηση, η Θυσία του Αβραάμ, η Δευτέρα Παρουσία και η Κοίμηση της Θεοτόκου.

αριστερά παράσταση του αρχαγγέλου Μιχαήλ και του αφιερωτή και δεξιά η δέηση του Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου προς το Χριστό

η δέηση του Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου προς το Χριστό

Η Κοίμηση της Θεοτόκου με την οικογένεια των αφιερωτών (τριμελής οικογένεια, γονείς με τον έφηβο γιο-πρόκειται μάλλον για τους κτήτορες της εκκλησίας που δέονται για τον πρόωρα χαμένο γιο τους- η δυτικότροπη ένδυση και η κόμμωσή τους υποδηλώνουν την ιδιαίτερη οικονομική και κοινωνική θέση που κατείχαν στην κωακή κοινωνία)

Το δάπεδο του ναού είναι στρωμένο με τετράγωνες πήλινες πλάκες και κατά τόπους μαρμάρινες και λίθινες.

Ευχαριστώ από καρδιάς τον Κωνσταντίνο Χατζηάμαλλο για την είσοδο στο ναό και την ξενάγηση.
Πηγή: 4η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (ενημερωτικό έντυπο που βρίσκεται στην είσοδο του ναού)
Φωτογραφίες: Sophia Karagianni