ΑΣΩΜΑΤΟΣ, ΑΣΦΕΝΔΙΟΥ

ΑΣΩΜΑΤΟΣ, ΑΣΦΕΝΔΙΟΥ

Ο ναός των Ασωμάτων με το κτιριακό του συγκρότημα δημιουργεί την εντύπωση ότι πρόκειται για μοναστήρι,αναφέρεται δε ως Ιερή Μονή των Ασωμάτων σε πολλά έγγραφα και πρακτικά. Δεν διαπιστώνεται να λειτούργησε ποτέ, όμως, ως Μονή, από τα στοιχεία που υπάρχουν.
Στον Κώδικα Β' της Μητροπόλεως μνημονεύεται ο Ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ, των Ασωμάτων, αρχικά  το 1804. Επομένως στη δεκαετία του 1790 πρέπει να υπήρχε ο Ναός των Ασωμάτων, αρχικά με επίτροπο τον παπα-Αγγελή, αργότερα με τον κυρ.Χατζή Γιάννη Καπαμά και το 1815 με το Χατζή Γεώργη Κατρά. Ο Καρπάθιος πιθανολογεί ότι η οικοδομή ανέρχεται το 1789.

η πρόσοψη του ναού το 2012

η πρόσοψη του ναού τώρα

Στο τέλος της δεκαετίας του 1830 με την αύξηση του πληθυσμού, ο Ναός των Ασωμάτων δεν επαρκούσε για τις λατρευτικές ανάγκες των κατοίκων και αποφάσισαν να τον επεκτείνουν. Έτσι στο δυτικό μέρος χτίστηκε ο νάρθηκας, πάνω από την πρόσοψη του οποίου υπάρχει η επιγραφή:
ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΟΥΤΟΣ Ο ΘΕΙΟΣ ΚΑΙ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΤΩΝ ΑΣΩΜΑΤΩΝ ΔΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΤΩΝ ΕΥΣΕΒΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΕΝ ΕΤΙ 1840 ΙΟΥΝΙΟΥ 2.
(το σωστό, βέβαια, θα ήταν ΕΜΕΓΕΘΥΝΘΗ κι όχι ΑΝΗΓΕΡΘΗ, αφού ο αρχικός ναός είχε ανεγερθεί τουλάχιστον 50 χρόνια πριν).

Ο αρχικός Ναός των Ασωμάτων είναι ο παλαιότερος ναός της Κω με σταυροθόλια. Ο κυρίως ναός έχει τρία μόνο μικρά παράθυρα (1Χ0,60) και τέσσερεις φεγγίτες. Το ξυλόγλυπτο εικονοστάσιο φιλοτεχνήθηκε από τους Γιαννεσκήδες, Συμαίους στην καταγωγή.

Η εικόνα του Χριστού είναι αφιέρωμα Ιερέως Μιχαήλ και του υιού του Κων/νου το 1854, όπως μαρτυρεί εγχάρακτη επιγραφή. Εντύπωση και δέος προκαλεί η επιβλητική εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ (1860), ύψους άνω των δύο μέτρων, που βρίσκεται δεξιά του εικονοστασίου. Στα πόδια του είναι ξαπλωμένος άνθρωπος μεγάλης ηλικίας, που έφυγε από τη ζωή χωρίς μετάνοια για τα παραπτώματά του, όπως φαίνεται από την επιγραφή: Ο ΕΝ ΚΑΚΟΙΣ ΓΗΡΑΣΑΣ ΚΑΙ ΑΜΕΤΑΝΟΗΤΟΣ

Στη μέση του δαπέδου που είναι στρωμένο με υποκίτρινες πλάκες βρίσκεται στρογγυλός σχηματισμός (ομφαλός) με τριγωνικές πλάκες και μαύρα χαλίκια. Ωραίοι σχηματισμοί με μαύρα και λευκά χαλίκια διατηρούνται ακόμη στο προαύλιο.

Αρκετές προσπάθειες κατέβαλαν οι χριστιανοί για τον ευπρεπισμό του Ναού των Ασωμάτων στα μέσα του 19ου αι., όπως μαρτυρεί επιγραφή χαραγμένη στον Αρχιερατικό θρόνο (το Δεσποτικό).
Από τους στατιστικούς πίνακες της Μητροπόλεως, το 1917,διαπιστώνεται ότι οι Εκκλησίες του Ασφενδιού είχαν συνολικά 24 ακίνητα, από τα οποία 19 ανήκαν στο Ναό των Ταξιαρχών. Το 1925 οικοδομήθηκε το μεγαλοπρεπές κωδωνοστάσιο του ναού που συνδέθηκε αναπόσπαστα με την σχολική και κοινωνική ζωή του χωριού.

Στη δεκαετία του 1860 ο Ναός Ασωμάτων ετοιμάζει δωμάτια για τη λειτουργία Δημοτικής Σχολής. Το 1868 στον Ασώματο λειτουργεί διτάξιο σχολείο που εξυπηρετεί τα παιδιά όλων των συνοικιών του Ασφενδιού και διαθέτει τα μεγαλύτερα ποσά όχι μόνο για τη συντήρηση του σχολείου αλλά και για την πληρωμή των δασκάλων. Με την ίδρυση του ελαιοτριβείου (1902) αυξάνονται τα έσοδα του Ναού, ο οποίος μπορεί τώρα να ενισχύει τα σχολεία με μεγαλύτερες εισφορές και να αναπτύσσει περισσότερες κοινωνικές δραστηριότητες.

ο κ. Μαγκλής, ετών 87, ποζάρει μπροστά στις αίθουσες του Δημοτικού Σχολείου, όπου φοίτησε κάποτε

μία εκ των αιθουσών του πάλαι ποτέ δημοτικού σχολείου τώρα χρησιμοποιείται τώρα ως τραπεζαρία του ναού

Από τις αρχές του 20ού αι. το Αλληλοδιδακτικό Σχολείο Ασφενδιού μετατρέπεται σε Δημοτική Τετράτακτη Σχολή, στην οποία το 1908 φοιτούν 130 μαθητές και 30 μαθήτριες, Ο Ασώματος προσέφερε τότε σημαντικά ποσά για τη λειτουργία του σχολείου, μιας και δεν καταβάλλονταν οι μισθοί των δασκάλων από τις εφορίες των σχολών και κάποιοι γονείς αδυνατούσαν να πληρώσουν το λεγόμενο εισιτήριο.

Επίσης, ο Ναός των Ασωμάτων ενίσχυε κι άλλα σχολεία, και είχε δεκάδες άλλες κοινωνικές δραστηριότητες εκτός νησιού, όπως χρηματική βοήθεια στο νοσοκομείο της Κωνσταντινούπολης, συνδρομές στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, εισφορές για εθνικές ανάγκες. Συνέβαλε οικονομικά σε έργα, κατασκευές, επιδιορθώσεις, έδινε χρηματικά βοηθήματα και λάδι σε απόρου.
Πολλά από τα έσοδα προέκυπταν από το πανηγύρι της παραμονής της εορτής του Ναού. Όσοι είχαν τάξιμο ξενυχτούσαν στην εκκλησία ψάλλοντας παρακλητικούς ύμνους ή αυτοσχέδια εγκώμια στους Ταξιάρχες:
"Ασώματέ μου Αρχάγγελε με το ψηλό κοντάρι
που είσαι πάνω στ' Ασφενδιού του κόσμου το καμάρι.
Ασώματέ μου Αρχάγγελε με το καμπαναριό σου
'ποψε θα ξενυχτήσουμε ως το πρωί εμπρός σου"

Την ημέρα της εορτής, μετά τη θεία λειτουργία, όσοι είχαν τάξει στον Άγιο να ζυγιστούν στη χάρη του για απαλλαγή από κάποιο κακό, ζυγίζονταν στην πλάστιγγα έξω από το ναό και προσέφεραν ποσά ανάλογα με το βάρος τους και τις δυνατότητές τους.Ακολουθούσε γλέντι μέχρι αργά το βράδυ.
Το κεντρικό σχολείο του Ασφενδιού λειτούργησε στα κελιά των Ασωμάτων μέχρι το 1954 που μεταφέρθηκε στην Ευαγγελίστρια. Έτσι ο Ασώματος παρείχε στέγη σχολική επί 111 χρόνια και ανδείχτηκε όχι μόνο προστάτης αλλά φωτοδότης των Ασφενδιανών.

Πηγή: Το Ασφενδιού της Κω-Μανόλη Κιαπόκα
Φωτογραφίες: Sophia Karagianni