ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΗΣ ΑΣΠΡΗΣ ΠΕΤΡΑΣ ΣΤΗΝ ΚΕΦΑΛΟ

                      ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΗΣ ΑΣΠΡΗΣ ΠΕΤΡΑΣ ΣΤΗΝ ΚΕΦΑΛΟ

Όταν τον Ιούνιο του 1922 οι Ιταλοί Alessandro Della Setta και Doro Levi (από την Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή της Αθήνας)  έκαναν ανασκαφές στο σπήλαιο της Άσπρης Πέτρας στο βουνό Ζηνί της Κεφάλου, στο δυτικό άκρο του νησιού, ίσως δεν είχαν υποψιαστεί την αξία όσων θα έβρισκαν. Αυτή τους η ανασκαφή έφερε στο φως, ανάμεσα στα άλλα, θραύσματα πήλινων νεολιθικών δοχείων, ελλειψοειδείς μυλόπετρες, μια εστία με πολλά κομμάτια αγγείων, ένα εγχάρακτο πήλινο δοχείο, λεπίδες και πυρήνες οψιανού (οψιδιανού), αντικείμενα καλλωπισμού και υπολείμματα τροφών.
(από το βιβλίο «Αρχαία Ιστορία της Κω» Από τα προϊστορικά μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια- σελίδα 11)

στο μνημείο του Ηλιόπουλου αφήνουμε το αμάξι για να προχωρήσουμε με τα πόδια για την Άσπρη Πέτρα

Διαπιστώθηκε τότε ότι πάνω από ένα πρώτο αργιλικό στρώμα, που αντιστοιχούσε σ’ ένα αρχαιότατο ανθρώπινο απολίθωμα, που περιείχε θραύσματα πήλινων νεολοιθικών δοχείων, απλώνονταν στη σπηλιά ξερά και συμπαγή στρώματα, που επέτρεψαν τη χρήση της για μια συνεχή ανάπτυξη της ανθρώπινης ζωής. Αξιοσημείωτη ήταν η παρουσία λάκκων γεμάτων με ωοειδείς μυλόπετρες. 

η σχετικά πρόσφατη σήμανση βοηθάει να εντοπίσουμε το μονοπάτι για το σπήλαιο της Άσπρης Πέτρας

η είσοδος της σπηλιάς

Η εστία, που την αποτελούσαν διάφορα τεφρόχροα στρώματα της ίδιας όμως εποχής, είχε πολλά κομμάτια αγγείων που συγκολλήθηκαν, νεολιθικής εποχής, ακατέργαστα ή γυαλισμένα σε σχήμα ραβδιού χρώματος μαύρου, κόκκινου, γκρίζου και καστανού.   

Ανάμεσα σ’ αυτά υπήρχε μονάχα ένα σκαλισμένο πήλινο δοχείο. Οι μορφές και οι διαστάσεις των αγγείων ήταν ποικίλες, με κυρίαρχο τον τύπο των στρογγυλεμένων τοξοειδών λαβών, ενώ αντίθετα σπάνιζαν τα όπλα, που αποτελούνταν από λίγες λεπίδες κι από αιχμηρούς πυρήνες οψιδιανού λίθου (ηφαιστειογενούς πέτρας), που ξέρουμε ότι προερχόταν από το νησί Γυαλί κοντά στη Νίσυρο, καθώς και τα αντικείμενα καλλωπισμού. Τέλος, τα υπολείμματα των τροφών, που βρέθηκαν στη σπηλιά, φανέρωναν ένα λαό αφοσιωμένο στη βοσκή των ζώων.

Στη σπηλιά της Άσπρης Πέτρας, που πρέπει να ξανάζησε στη γεωμετρική εποχή σαν χώρος λατρείας αγροτικών θεοτήτων, η εύρεση μερικών κυπέλλων γεωμετρικού ρυθμού με ιδιόρρυθμα διακοσμητικά θέματα παρμένα από την Αττική και τη Βοιωτία, μαρτυρεί τη σύνδεση της μορφής των γεωμετρικών σχημάτων της Κω με τα αντίστοιχα εκείνων των περιοχών, που είναι ήδη τελειοποιημένα.

λεπτομέρειες από το εσωτερικό της σπηλιάς

Επίσης, βρέθηκε εκεί ένας χονδροειδής αναθηματικός παραστάτης, που είχε αφιερωθεί στις θεότητες, που λατρεύονταν κατά την ελληνιτική εποχή, και οι οποίες πρέπει να ήταν ο Παν, οι Νύμφες και κάποια κουροτρόφος, όπως μαρτυρούν οι μικρές παιδικές πήλινες μορφές σε θέση οκλαδόν. Οι πήλινοι αυτοί τύποι χρονολογούνται τον 4^ο-3^ο π.Χ αιώνα. Βρέθηκαν ακόμη στη σπηλιά και αναθηματικά λυχναράκια ρωμαϊκής περιόδου.
Τα κεραμικά της Άσπρης Πέτρας μεταφέρθηκαν στη Ρόδο.

(από το βιβλίο του Βασίλη Χατζηβασιλείου «Ιστορία της Νήσου Κω», σελίδες 48, 59, 179, 208)

Σημαντικές πληροφορίες για τη Σπηλιά της Άσπρης Πέτρας δίνονται από το Γεωδίφη:

α)Σπηλιά της Άσπρης Πέτρας: ένα από τα μυστηριώδη μέρη της Κω

β) Το ρήγμα που διαμόρφωσε την σπηλιά της Άσπρης Πέτρας είναι ακόμη ενεργό

αλλά και από το Βασίλη Χατζηβασιλείου:

ΟΙ ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΣΠΗΛΙΑ ΤΗΣ ΑΣΠΡΗΣ ΠΕΤΡΑΣ 

and for english-speaking people you may want to check Discovering Kos and the surrounding islands blog: Aspri Petra Cave

also in English (there is a video,as well):  Aspri Petra (White Rock)

η θέα από την άσπρη πέτρα προς το λατομείο

ιδιαίτερα πετρώματα στη σπηλιά

οι πεζοπόροι εξερευνούν το εσωτερικό της σπηλιάς

 φωτογραφίες: Sophia Karagianni

ακολουθεί η μετάφραση του κειμένου στα αγγλικά:

THE CAVE OF ASPRI PETRA IN KEFALOS

When in June 1922 the Italians Alessandro Della Setta and Doro Levi (from the Italian Archaeological School of Athens) carried out excavations at the Cave of Aspri Petra on Mount Zini in Kefalos, at the western edge of the island, they may not have suspected the value of what they would discover. Their excavation brought to light, among other things, fragments of clay Neolithic vessels, elliptical millstones, a hearth with many pieces of pottery, an incised clay vessel, obsidian blades and cores, cosmetic objects, and food remains.

(from the book Ancient History of Kos – From Prehistoric to Roman Times, page 11)

at the Iliopoulos monument we leave the car to continue on foot to Aspri Petra

It was then established that above a first clay layer, which corresponded to a very ancient human fossil containing fragments of Neolithic clay vessels, there were spread out within the cave dry and compact layers that allowed for its continuous use in the development of human life. Noteworthy was the presence of pits filled with oval millstones.

the relatively recent signage helps us locate the path to the Cave of Aspri Petra

the entrance of the cave

The hearth, which consisted of various ashy layers of the same period, contained many pieces of pottery that were reassembled. These Neolithic vessels were either rough or polished, rod-shaped, and in colors of black, red, grey, and brown.

Among these, there was only one carved clay vessel. The shapes and dimensions of the vessels were varied, with the dominant type being rounded arched handles, while weapons were scarce, consisting of only a few blades and sharp obsidian stone cores (a volcanic rock), which we know came from the island of Gyali near Nisyros, as well as cosmetic objects. Finally, the food remains found in the cave revealed a people devoted to animal herding.

In the Cave of Aspri Petra, which seems to have been revived during the Geometric period as a place of worship for rural deities, the discovery of several cups in the Geometric style with peculiar decorative themes drawn from Attica and Boeotia testifies to the connection between the forms of Geometric designs in Kos and those of those regions, which were already perfected.

details from the cave’s interior

Also found there was a crude votive relief dedicated to the deities worshiped during the Hellenistic period, who must have been Pan, the Nymphs, and a kourotrophos (child-nurturing deity), as evidenced by the small clay child figurines in a squatting position. These clay types are dated to the 4th–3rd century BC. In addition, votive oil lamps of the Roman period were also discovered in the cave.

The ceramics from Aspri Petra were transferred to Rhodes.