Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ, ΑΣΦΕΝΔΙΟΥ

Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ, ΑΣΦΕΝΔΙΟΥ

Ο Ιερός Ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου βρίσκεται στο κέντρο του ορεινού Ασφενδιού, στην ομώνυμη συνοικία, Ευαγγελίστρια. Γιορτάζει στις 25 Μαρτίου, εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.

Είναι ένα πολύ επιβλητικό οικοδόμημα,μονόκλιτο με τρούλο και ημικυκλική αψίδα (ιερό). Στα ανατολικά υπάρχει πρόσθετος εξωνάρθηκας με πατάρι και ξεχωριστή είσοδο.

η Ευαγγελίστρια το 2012, το 2015 και το 2019

Ο σημερινός Ναός, σύμφωνα με τον Μητροπολίτη Εμμανουήλ Καρπάθιο στην "Εκκλησία της Κω"(βιβλίο Β', σ.71) αναφέρεται το 1804 ως "τρίτο κτίσμα", δηλαδή προϋπήρξαν άλλοι δύο ναοί αφιερωμένοι στην Παναγία. Από τότε λειτουργούσε ως ενοριακός μαζί με τους άλλους δύο ενοριακούς: την Παναγία Κουβούκλη και τον Ασώματο.

Το πρόβλημα ήταν πως μνημονεύεται ως Ναός της "Υπεραγίας ημών Θεοτόκου Μελισσηνής"* και κατά πόσο ταυτίζεται με την Ευαγγελίστρια κι όχι με την Παναγία την Κυπαρισσιώτισσα. Ο Μανόλης Στ. Κιαπόκας στο "Ασφενδιού της Κω" μελέτησε το θέμα και με σειρά επιχειρημάτων κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο πρώτος ενοριακός Ναός του οικισμού των Καριωτών ήταν η Παναγία η Μελλισηνή, η σημερινή Ευαγγελίστρια. Αργότερα, κατά τα μέσα του 19ου αιώνα, στη θέση της χτίστηκε δεύτερο μεγαλύτερο κτίσμα, η Παναγία η Ευαγγελίστρια, από την οποία πήρε το όνομά της και η συνοικία.

*Ως προς την προσωνυμία "Μελισσηνή", ο ιστορικός Κων/νος Παπαρρηγόπουλος αναφέρει ότι ο Νικηφόρος Μελισσηνός, σύζυγος της Ευδοκίας, αδερφής του αυτοκράτορα Αλεξίου Α' του Κομνηνού, διέμενε στην Κω, όπυ είχε μεγάλα κτήματα και ανακήρυξε τον εαυτό του αυτοκράτορα το 1080. Δεν αποκλείεται κάποιος απόγονος της οικογένειας των Μελισσηνών να διατηρούσε μερικά από τα παλαιά κτήματα και σε κάποιο απ' αυτά να χτίστηκε ο ναός της Παναγίας που πήρε την προσωνυμία "Μελισσηνή".

H Παναγία η Ευαγγελίστρια εμφανίζεται στο Αρχείο Δουλείας λίγο μετά το 1850 και φαίνεται ότι λειτούργησε ως ενοριακός Ναός μέχρι τις αρχές του 20ού αι. Παλιά παράδοση αναφέρει, πως όταν χτιζόταν, έπεσε πέτρα από απροσεξία των εργατών και σκοτώθηκε ένας εργάτης, γι' αυτό και ονομάστηκε "Παναγία Φόνισσα". 

Στις 22 Ιανουαρίου 1902, ο Μητροπολίτης Κώου Ιωακείμ Β', με επιστολή του προς τον Καϊμακάμη της Κω ζητάει άδεια για επισκευή και επέκταση του Ναού. Το ίδιο έτος, την παραμονή της γιορτής της, αργά το βράδυ, από απροσεξία του νεωκόρου που είχε μεθύσει προκλήθηκε πυρκαγιά στο τέμπλο και κάηκε σχεδόν ολόκληρο το εσωτερικό του. Τα επόμενα χρόνια άρχισε να χτίζεται ο σημερινός Ναός, του οποίου ο τρούλος ολοκληρώθηκε το 1910. Επάνω από την κεντρική θύρα εισόδου υπάρχει η επιγραφή: "ΩΚΟΔΟΜΗΘΗ ΤΩ 1910"

Όπως φαίνεται στην αναμνηστική επιγραφή πάνω από την κεντρική πόρτα (φωτο), τα επίσημα εγκαίνια του Ναού έγιναν το 1951: " ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ ΜΕΓΕΘΥΝΘΕΙΣ ΑΠΟ ΠΡΟΫΠΑΡΧΟΝΤΟΣ ΝΑΫΔΡΙΟΥ ΑΝΑΛΩΜΑΣΙΝ ΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΑΙΣ ΚΑΙ ΚΟΠΟΙΣ ΤΩΝ ΕΥΣΕΒΩΝ ΑΣΦΕΝΔΙΑΝΩΝΚΑΘΙΕΡΩΘΗ ΤΗΝ 9ΗΝ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1951 ΤΕΛΕΤΑΡΧΟΥΝΤΟΣ ΤΟΥ ΠΑΝΙΕΡΩΤΑΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΚΩΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ".

Οι εργασίες για τον ευπρεπισμό συνεχίστηκαν και τα επόμενα χρόνια με τη συνεισφορά πολλών Ασφενδιανών. Το 1914 πλακοστρώθηκε, ενώ το 1914 και το 1917 αγιογραφήθηκαν οι 4 Ευαγγελιστές από τον Καλυμνιακής καταγωγής ζωγράφο, Τιμόθεο Κουρούνη. To 1919 διαμορφώθηκε ο αυλόγυρος. Το 1924 φτιάχτηκε ο γυναικωνίτης και έγιναν ξυλουργικές εργασίες.

Το τέμπλο κατασκευάστηκε το 1931 με δαπάνη του Ασφενδιανού Αγιοταφίτη Ιερομοναχού Ιννοκεντίου Χωραφιού από τον επιπλοποιό Γεώργιο Γιαννιό.

Τις εικόνες της Ωραίας Πύλης, της Αγίας Τριάδος, του Μεγάλου Αρχιερέως, και του Άρχοντος Μιχαήλ φιλοτέχνησε ο Καλύμνιος αγιογράφος Αντώνιος Καραφυλλάκης.

Το 1937 χτίστηκε το κωδωνοστάσιο και το 2008 με δαπάνη της Χρυσής Νικολάου εγκαταστάθηκε ηλεκτρικό σύστημα κρούσεως των καμπανών.

Επιγραφή αναφέρει ότι ο άμβωνας προσεφέρθη από το Μιχαήλ Διακομανώλη, στην μνήμη της μητέρας του. Ο Εμμανουήλ Χ.Δ. Κιαπόκας (1937) δώρισε εικόνες του Ναού και ο Μιχαήλ Αλκ. Χατζηνικολάου παρέμεινε επίτροπος για 35 χρόνια.

Σημαντικό κειμήλιο του Ναού είναι η εικόνα της Παναγίας Φιλοστόργου, εξαιρετικής τέχνης, που χρονολογείται στα τέλη του 15ου με αρχές του 16ου αι. και φυσικά για λόγους ασφαλείας, δεν φυλάσσεται εκεί.

Το 1954 ο Ναός διέθεσε ένα από τα καλύτερα κτήματά του για την ίδρυση του Κεντρικού Σχολείου Ασφενδιού και στον γυναικωνίτη του φιλοξένησε επί δύο χρόνια τους μαθητές μιας τάξης μέχρι την αποπεράτωση του εκπαιδευτηρίου. Το σχολείο λειτούργησε για αρκετά χρόνια, έφτασε τους 380 μαθητές, αλλά έκλεισε το 1998 λόγω έλλειψης μαθητών επειδή οι κάτοικοι του χωριού μετακινήθηκαν στο Ζηπάρι και την Κω.

Η Ευαγγελίστρια θεωρείται ο Καθεδρικός Ναός του Ασφενδιού και ο εφημέριός του ήταν Αρχιερατικός Επίτροπος του χωριού για 60 χρόνια. Σε αυτόν πραγματοποιήθηκε ο πανηγυρικός εορτασμός για την Ενσωμάτωση με την Ελλάδα στις 7 Μαρτίου 1948.

Στην Ευαγγελίστρια συγκεντρώνονται οι αρχές του Ασφενδιού,οι ιερείς, οι εκπαιδευτικοί, οι μαθητές και πολύς κόσμος για τη Δοξολογία και αμέσως μετά κατατίθενται στεφάνια στο Μνημείο των Πεσόντων. Ακολουθεί παρέλαση των μαθητών και οι λοιπές εορταστικές εκδηλώσεις.

Ακριβώς απέναντι από τον Ναό της Ευαγγελίστριας σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση το Ελαιοτριβείο του Σοφού, από όπου η θέα προς την εκκλησία δίνει εντυπωσιακά κάδρα για φωτογραφίες.

το 2012 και το 2020

Ο τρούλος της Ευαγγελίστριας ξεπροβάλλει επιβλητικός από διάφορα σημεία στη Ζια και τον Δίκαιο.

Πηγή:"Το Ασφενδιού της Κω" Μανόλη Κιαπόκα

Ιερά Μητρόπολις Κώου και Νισύρου Παρελθόν και παρόν-Ανδρέα Ιωσήφ Χατζημιχαήλ (χορηγός εκδόσεως Δήμος Κω, 2016)

"Εκκλησία Κω Δωδεκανήσου"-Τόμος Πρώτος, βιβλίον Δεύτερον, Αθήνα 1969-Εμμανουήλ Ι. Καρπάθιου  

Φωτογραφίες: Sophia Karagianni